تفاوت نگاه حداکثری و نگاه کنترل‌شده به مشارکت در انتخابات

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، احمد توکلی که دو دوره نامزد ریاست جمهوری بوده، بارها در قالب نامزد انتخابات مجلس حضور مردم برایش مهم بوده، به مشارکت در انتخابات توجه داشته و با دیدگاه های تصمیم سازان و سیاست گذاران انتخابات از نزدیک آشناست، در سمت نمایندگی مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در گفت وگویی ضمن بررسی خاستگاه این دو نگاه، مشی رهبر انقلاب اسلامی در رابطه با انتخابات را مورد توجه قرار داده است:

در فضای سیاسی پس از رحلت حضرت امام رحمه الله همواره دو نگاه به انتخابات و حضور مردم در کشور حاکم بوده است؛ اعتقاد به مشارکت حداکثری مردم و اعتقاد به مشارکت کنترل شده. لطفاً درباره خاستگاه این دو نگاه توضیح دهید.

رهبر معظم انقلاب همواره معتقد بوده اند که میزان رأی ملت است و ما باید کاری کنیم که همه ملت از حق رأی دادن خود استفاده کنند. از نگاه رهبر انقلاب، نفس مشارکت مردم برای تثبیت نظام مهم تر از نتیجه انتخاب است. استدلال ایشان هم به نظر من واضح است: وقتی مردمِ بیشتری در انتخابات شرکت کنند، یعنی عده بیشتری ساختار این نظام را قبول دارند. به همین دلیل است که دشمنان ما سعی می کنند مشارکت مردم کم باشد تا این را بر سر جمهوری اسلامی بکوبند. رهبر انقلاب معتقدند اگر یک فردی یا افرادی در مجلس، ریاست جمهوری یا شوراها از صافی های قانونی بگذرند و مُحق باشند که از مردم تأیید بخواهند، حق آنان است که از مردم رأی بخواهند و حق مردم است که رأی بدهند. در این نگاه هرچه مردم بیشتر رأی بدهند، بهتر است، زیرا فرض بر این است که صافی های قانونی اجمالاً خوب عمل می کنند و افراد باصلاحیت وارد عرصه انتخابات می شوند.

از طرفی برخی از سرِ خیرخواهی عقیده داشتند ما باید گروه هایی را پای صندوق بیاوریم که بتوانیم درباره نتیجه رأی آنان این را حدس بزنیم که رأی آنان به نفع نظام است. بر اساس این دیدگاه اگر گروه هایی هستند که شرکت شان در انتخابات به مصلحت نظام نیست، بهتر است برای رأی دادن تحریک شان نکنیم. البته معنی این دیدگاه لزوماً این نیست که جلوی مردم را بگیریم، منظور این است که چه ضرورتی دارد ما وقتی می بینیم دسته ای از اقشار اجتماعی اگر به پای صندوق رأی بیایند، به نامزدی رأی می دهند که می دانیم او کشور را بد اداره می کند و چون انتخابات قانونی است و نمی شود جلوی رأی دادنِ مردم را گرفت، پس چرا باید آن ها را تحریک کنیم؟

آقا می فرمایند وقتی مردم می آیند پای صندوق و به یک نفر رأی می دهند و او را انتخاب می کنند و او فردا با دست اندازها روبه رو است، نباید به سرعت دست و پای این فرد را بست و جلویش را گرفت. باید تا می شود، طبق قانون راهش را باز کرد و البته یک جایی هم ترمزش را کشید.
این دو نگاه از وقتی که وظیفه رهبری بر دوش حضرت آیت الله خامنه ای گذاشته شده، همواره در فضای سیاسی کشور وجود داشته است، اما همواره نگاه اول مورد توجه آقا بوده و ایشان به لوازم نگاه اول وفادار مانده اند. امام خمینی هم همین طور بودند و برای رأی مردم اهمیت ویژه قائل بودند.

اما همیشه هنگام انتخابات مختلف، یکی از مسائلی که منتقدین و دشمنان مطرح می کنند، نبود رقابت واقعی در انتخابات ایران است و این را دلیلی بر عدم خواست نظام برای مشارکت حداکثری می دانند. می خواهیم از زبان شما که دو دوره کاندیدای ریاست جمهوری بودید، تحلیل این موضوع را بشنویم.

من وقتی در سال ۱۳۷۲ به دلیل برخی انتقاداتم به سیاست های دولت، به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری ثبت نام کردم، به دوستانی که مرا تشویق می کردند گفتم که من برای حضور در رقابت انتخاباتی یک شرط دارم؛ این که نمایش بلد نیستم و می آیم که رییس جمهور شوم. هدفم این بود که انتخابات را به یک رقابت واقعی بکشانم، زیرا از مشی و سخنان رهبری این برداشت را داشتم که برای ایشان مهم است که واقعاً مردم به صحنه بیایند و مشارکت کنند. ما که می گوییم مردم صاحب سرنوشت خودشان هستند، چرا نباید آن ها را تشویق کنیم تا در انتخابات مشارکت کنند؟

در همان انتخابات و در مقطعی، آقا از حق بنده دفاع کردند. موضوع از این قرار بود که از صداوسیما نامه ای نوشتند که نطق انتخاباتی شما مشکل قانونی و محتوایی دارد و باید برای تغییر نطق به صداوسیما بیایید. من با این نظر به هیچ وجه موافق نبودم و گفتم که شما حق این کار را ندارید. آن ها هم گفتند که اگر نیایی، نطقت را پخش نمی کنیم. من هم با دادستان وقت کل کشور، وزیر کشور، رییس مجلس و یکی از اعضای شورای نگهبان تماس گرفتم و به شدت اعتراض کردم. از دفتر رهبری زنگ زدند و ماجرا را جویا شدند. من توضیح دادم و گفتم که شما از طرف من به آقا بگویید که از نظر قانونی این ها حق ندارند، اما اگر شما بفرمایید، من نطقم را عوض می کنم. آقا اما فرمودند که اگر موضع شما قانونی است، محکم پای موضعت بایست. ببینید، آقا هم به دلیل قانونی و هم به این دلیل که حق مردم بود که صحبت های مرا به عنوان یک نامزد انتخاباتی بشنوند، آن توصیه را به من کردند.

نمونه دیگر در انتخابات سال ۱۳۷۶ بود. در حالی که بسیاری از مسوولین و نخبگان سیاسی نظام خواستار پیروزی یک نفر بودند، اما رقیب او به عنوان پیروز از انتخابات بیرون آمد. در آن انتخابات هم آقا پای رأی مردم ایستادند و از آن دفاع کردند. رهبر انقلاب پس از دوم خرداد ۷۶ و در پیام تبریک شان، آن انتخابات را حماسه خواندند. نگاه رهبری مشارکت حداکثری در انتخابات است؛ بنابراین اگر کسی به صحنه بیاید و مشارکت را بالا ببرد، ایشان طبق اصول خودشان عمل می کنند.

یادم هست که در مراسم تنفیذ همان سال، وقتی آقای هاشمی از روی صندلی بلند شد و حکم تنفیذ را به دست آقای خاتمی داد، صحنه بسیار اثرگذاری بود. با این که رییس جمهور اول ما از کشور فرار کرده بود، رییس جمهور دوم ما شهید شده بود و رییس جمهور سوم ما به رهبری برگزیده شده بود، این نخستین بار بود که یک رییس جمهور یک فرد برآمده از رأی مردم را به جای خود می نشاند.

این ویژگی نظام جمهوری اسلامی، به خاطر همین روحیه رهبر انقلاب است که واقعاً وفادار به رأی مردم هستند. در حالی که مثلاً در ترکیه آقای اربکان را که برآمده از رأی مردم بود، کانون های قدرت مخالفش نتوانستند بیش از چند ماه تحمل کنند. یادمان هست که در انتخابات مجلس هفتم، رؤسای دو قوه از رهبری خواستند که انتخابات را به تعویق بیندازند. رهبری اما زیر بار نرفتند و گفتند انتخابات باید سر موقع برگزار شود. ما در زمان جنگ و زیر موشکباران دشمن هم انتخابات را بموقع برگزار کردیم و مردم پای صندوق های رأی آمدند. این از افتخارات نظام ماست که رهبران آن وفادار به رأی مردم بوده و هستند.

اما در انتخابات سال ۱۳۸۸، نظام متهم شد که جمهوریت نظام را خدشه دار کرده و در پی آن، فتنه ای رخ داد که آسیب های بسیاری به نظام جمهوری اسلامی وارد آمد…

در انتخابات ۸۸ هم اتفاقاً برعکس آن چیزی است که دشمنان القا می کنند. رهبر انقلاب از جمهوریت نظام دفاع کردند. در آن جلسه ای که نمایندگان کاندیداها به دیدار رهبری رفته بودند، رهبری به آن ها گفتند شما نسبت به هر صندوقی که ایراد دارید، بگویید تا دوباره شمرده شود. اگر به این شکل شکایت ندارید و اجمالاً می گویید که تقلب شده، به شکل رندومی صندوق معرفی کنید تا بازشماری شود. اگر باز به نتیجه نرسیدید، باز هم به صورت رندوم انتخاب کنید تا بازشماری شود. آن قدر این کار را ادامه دهید تا کل صندوق ها بازشماری شود. خانم کروبی گفت که ما هم در زمان بازشماری باید پا صندوق ها باشیم؛ رهبری هم قبول کردند. بعد گفتند اگر رأی مردم این است که شما می گویید، من تسلیمم، ولی اگر رأی مردم آن چیزی باشد که قانون گفته، شما باید تسلیم باشید. وقتی نهاد قانونی نتیجه را امضا می کند، شما باید تسلیم باشید. و اگر اعتراض دارید، طبق قانون رسیدگی می کنیم. من به شما این امتیاز را می دهم که سر صندوق ها باشید که رندوم بگیرید. آن قدر هم رندوم بگیرید تا صندوق ها تمام شود و مطمئن شوید که حرف شما درست است یا نادرست. چگونه می توان وفادارانه تر از این رفتار نسبت به رأی مردم برخورد کرد؟ خب این ها گوش نکردند. واقعاً سال ۸۸ پای جمهوریت نظام در کار بود.

آیا می شود حمایت رهبری از دولت ها را در همین چهارچوب تحلیل کرد؟

بله، این نکته درست است که دفاع آقا از دولت ها و رؤسای جمهور منتخب هم در همین چهارچوب قابل فهم است. کسی که مردم انتخابش می کنند، وارد یک عرصه پُردست انداز و پرتلاطم می شود. زمین بکری نیست که نقشه بکشد و پیاده کند و هیچ کس مانعش نشود، با یک جامعه پویا و زنده و بالنده طرف است که مزه آزادی را هم چشیده و زیر بار هر حرفی نمی رود. او می خواهد با این جامعه کار کند. دلیلی ندارد که هرگاه کسی خلافی کرد، بگوییم تو نباش. این هم به نظرم همین جوری قابل فهم است. آقا می فرمایند وقتی مردم می آیند پای صندوق و به یک نفر رأی می دهند و او را انتخاب می کنند و او فردا با دست اندازها روبه رو است، نباید به سرعت دست و پای این فرد را بست و جلویش را گرفت. باید تا می شود، طبق قانون راهش را باز کرد و البته یک جایی هم ترمزش را کشید. همین مشی را حضرت امام هم داشتند.

در جلسه نمایندگان کاندیداها با رهبر انقلاب در سال ۸۸، پیشنهاد داده شد که آن ها هم در زمان بازشماری باید پا صندوق ها باشند؛ رهبری هم قبول کردند. بعد گفتند اگر رأی مردم این است که شما می گویید، من تسلیم، ولی اگر رأی مردم آن چیزی باشد که قانون گفته، شما باید تسلیم باشید.
ممکن است من یا شما بگوییم این جا دیگر دفاع یا حمایت رهبری از فلان شخص زیادی بود، اما فهم این موضوع مشکل نیست که چرا ایشان این گونه رفتار می کنند. یک علتش این است که ایشان می گویند رأی مردم به راحتی قابل ابطال نیست. باید خیلی دلیل قوی داشته باشید که بتوانید رأی مردم را ابطال کنید. اگر هم یک جایی مثل ماجرای بنی صدر، بعداً معلوم شد که مردم اشتباه کرده اند، تا موضوع پخته نشد، اجازه عزل داده نشد. اگر به سیره پیامبران رجوع کنیم، آن ها مأمورند که با ظرفیت مردم راه بروند؛ « کلّم الناس علی قدر عقولهم» . پیامبران نمی توانند بیش از ظرفیت مردم بر آن ها بار کنند؛ بنابراین با مردم مدارا می کنند. مدارا صفتی است که مؤمنین از پیامبر دارند. اگر او جلوتر از مردم بدود و آن قدر جلوتر بدود که مردم به او نرسند، پس راه خودشان را می روند.

رهبر جامعه یک مقداری جلوتر از مردم می رود تا مردم امیدوار بشوند که به او می رسند. امیرالمؤمنین علیه السلام می گویند: من درست پا جای پای پیامبر صلوات الله علیه و آله می گذاشتم. اگر مثلاً استاد میرخانی برای من سرمشق خطاطی بدهد، من اصلاً دق می کنم، چون امکان ندارد بتوانم شبیه او بنویسم. لذا چه بسا هیچ وقت سراغ خطاطی نروم. اما اگر به من می گویند تو حالا همین را بنویس و سین را این جوری کشیده بنویس، یواش یواش می رسی به آن جا. « اسوه» یعنی کسی که می شود مثل او مشق نوشت. اگر خیلی از ما جلوتر بدود، اگر در حد فهم خودش عمل کند و فهم ما را بالاتر نیاورد و هم رأی نکند، از او جدا می مانیم. این منطق به نظر من قابل پذیرش است، اما اصل این که آقا وقتی رأی مردم منعقد می شود و به یک نفر مردم رو می کنند، حتی المقدور می خواهند که این رأی تا آخر نتایجش برقرار و تأمین شود و جلوه کند و بار بدهد.

حتی مشی رهبری با دولت های متفاوتی که بر سر کار آمده اند، این نبوده که نظرشان را تحمیل کنند. البته بعضی مواقع آمده اند وسط و گفته اند که تو این کار را بکن یا این کار را نکن، اما این موضوع بسته به ظرفیت دولت ها متفاوت بوده است. علت این مشی آقا هم این است که ایشان این حق را دارند، اما اگر بخواهند مدام از این حق استفاده کنند، دیگر از شخصیت مسئولین چیزی باقی نمی ماند. بنابراین شما ملاحظه می کنید که در دولت های مختلفی که با رأی مردم بر سر کار آمده اند، مشی رهبر انقلاب تغییری نکرده است.

گفت وگو از: محمدحسین وزارتی - khamenei. ir