نشست تهران؛ بحران ادلب و تحریم‌های آمریکا

حجتالاسلام والمسلمین حسن روحانی، ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان روسای جمهور سه کشور پایه‌گذار روند آستانه برای حل بحران سوریه، پنج ماه بعد از گذشت نشست آنکارا که در فروردین‌ماه سال جاری در ترکیه برگزار شد در روز جمعه گردهم می‌آیند تا با توجه به قرارگرفتن سوریه در ایستگاه‌های پایانی بحران خود پس از هفت سال جنگ و درگیری، تصمیم مقتضی برای پیشبرد دستاورد‌هایی که در طول دو سال گذشته در روند آستانه برای حل بحران سوریه به دست آورده‌اند، اتخاذ کنند.

طبق اخبار منتشر شده بحران ادلب و تصمیم‌گیری در ارتباط با چگونگی پاکسازی این منطقه از حضور گروه‌های تروریستی یکی از مهم‌ترین محور‌های این نشست خواهد بود و با توجه به این‌که ترکیه با دو کشور ایران و روسیه در این ارتباط دارای اختلاف‌نظر و دیدگاه است به نظر می‌رسد که در اجلاس تهران پوتین و روحانی، تلاش خواهند کرد که با دادن اطمینان خاطر‌هایی به ترکیه در راستای حفظ منافع و ملاحضات این کشور، نظر مثبت اردوغان را برای اغاز عملیات پاکسازی ادلب جلب کنند.

سرنوشت استان ادلب که در حال حاضر آخرین پایگاه عمده نیرو‌های تروریستی در سوریه است، برای تمامی بازیگران خارجی و داخلی، بحران سوریه موضوعی مهم و استراتژیک محسوب می‌شود و به دلیل موقیعت جغرافیایی، اهمیت بالایی برای ترکیه و ناوگان دریایی روسیه در دریای مدیترانه دارد.

بر اساس اعلام برخی از رسانه‌ها، در حال حاضر ۶۰ درصد از مناطق ادلب در دست نیرو‌های گروه هیات تحریر شام، متحد گروه جبهه نصرت (شاخه القاعده در سوریه) است و بقیه آن در دست سایر مخالفان مسلح بشار اسد است. در این منطقه که با استان «لاذقیه» زادگاه خاندان بشار اسد و یکی از پایگاه‌های هواداران دولت قانونی سوریه هم‌مرز است و فاصله چندانی با استان طرطوس ندارد حدود سه میلیون نفر زندگی می‌کنند.

در حالی در هفته‌های اخیر کشور‌هایی همچون ایران، روسیه و همچنین سوریه بر اهمیت آغاز روند پاکسازی این منطقه از وجود گروه‌های تروریستی تاکید کرده‌اند، آمریکا و برخی دیگر از متحدان غربی‌اش با آگاهی از تبعات پاکسازی این منطقه در راستای تقویت دولت ملی سوریه با این موضوع مخالفت کرده و مدعی هستند که عملیات پاکسازی ارتش سوریه در ادلب منجر به یک فاجعه انسانی خواهد شد، آن‌ها با ایجاد پروپاگاندای رسانه‌ای اعلام کرده اند که سوریه برای پاکسازی ادلب تصمیم دارد از سلاح‌های شیمیایی استفاده کند موضوعی که با واکنش دولت سوریه و همچنین مقامات دولت روسیه مواجه شد. چنان که سرگئی لاوروف، وزیرخارجه روسیه چند روز پیش در نشست خبری با ولید معلم وزیر امور خارجه سوریه، اعلام کرد که این گروه‌های تروریستی در استان ادلب هستند که به دنبال انجام یک حمله شیمیایی در این منطقه می‌باشند تا سپس با جوسازی رسانه‌ای مسوولیت این موضوع را بر گردن دولت دمشق بیندازند و اتهاماتی را در این زمینه متوجه دولت بشار اسد کنند.

در چارچوب مخالفت آمریکایی‌ها با انجام عملیات پاکسازی ادلب، چند روز پیش دونالد ترامپ رییس جمهور آمریکا در توییتی در مورد پیامد‌های حمله ارتش سوریه به ادلب به دولت بشار اسد هشدار داد. او همچنین پیش از این با انتشار پیام دیگری، به روسیه و ایران نیز در این ارتباط حمله کرده بود و در توییتر خود نوشته بود «رییس جمهور سوریه نباید بی‌ملاحظه به استان ادلب حمله کند. روس‌ها و ایرانی‌ها اشتباه بزرگی مرتکب می‌شوند اگر در این تراژدی انسانی احتمالی شرکت کنند».

کاخ سفید نیز در ادامه موضع‌گیری‌های ترامپ در بیانیه‌ای اعلام کرد: بسیار سریع و متناسب به حمله احتمالی ارتش سوریه به ادلب واکنش نشان خواهد داد. در حالی که بنا به گفته برخی از کارشناسان مسائل نظامی، ارتش سوریه در راستای دفاع از حاکمیت ملی خود و پاکسازی این کشور از وجود گروه‌های تروریستی که تاکنون خسارت‌های عمده‌ای به این کشور وارد کرده‌اند، برای حمله به ادلب آماده می‌شود چنانکه تانک‌ها و تجهیزات نظامی ارتش سوریه در اطراف این استان واقع شده و روسیه نیز از آمادگی ارتش سوریه برای شروع این عملیات نظامی خبر داده است، چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه که کشورش یکی از اعضای روند آستانه است در موضع‌گیری متفاوت از تهران و مسکو حمله ارتش سوریه به ادلب را معضلی خواند که نه تنها به ترکیه بلکه به کل جهان مربوط می‌شود.

او در این ارتباط تاکید کرد: پناهجویان و آوارگانی ناشی از این حمله به ترکیه سرازیر خواهند شد و در گام بعدی به مانند چند سال اخیر پس از ترکیه راه اروپا را در پیش خواهند گرفت. رسانه‌های ترکیه در روز‌های اخیر از استقرار ده‌ها تانک ترکیه‌ای در مرز ادلب خبر داده‌اند، چرا که ترکیه نگران آن است که با شروع حمله ارتش سوریه به ادلب، هزاران نفر از ساکنان این منطقه راهی ترکیه شوند. برخی از رسانه‌ها خبر دادند که ترکیه با آگاهی از موج احتمالی پناهندگی مردم این منطقه به این کشور کمپی را با ظرفیت چندین هزار نفر در مرز ادلب آماده کرده است.

وزیر خارجه کشورمان که در روز‌های اخیر برای فراهم کردن مقدمات نشست تهران سفر‌هایی به دو کشور ترکیه و سوریه انجام داده است در روز سه‌شنبه در جمع خبرنگاران در مورد موضوع ادلب و نگاه تهران به این موضوع تاکید کرد: تلاش ما بر این است که خروج تروریست‌ها از ادلب با کمترین هزینه انسانی انجام شود.

محمدجواد ظریف همچنین در مورد توییت ترامپ در ارتباط با عملیات ارتش سوریه در منطقه ادلب گفت: آمریکایی‌ها بیشتر به دنبال این هستند که از این آب گل‌آلود برای اهداف سیاست خارجی خودشان بهره بگیرند.

وی تاکید کرد: آن‌ها باید کنار بایستند و اجازه بدهند آن‌هایی که واقعا با تروریسم و افراطی‌گری در سوریه مقابله کردند کارشان را ادامه دهند.

ظریف با تاکید بر این‌که روند آستانه تاکنون تنها روند موفق برای کاهش تنش در سوریه بوده است، ادامه داد: اگر دخالت دیگران نباشد بهتر می‌توانیم این روند را به نتیجه برسانیم.

در حالی که بسیاری منتظر تصمیم‌گیری اجلاس تهران در ارتباط با موضوع ادلب هستند، قرار است به دعوت استفان دی میستورا، نشست نمایندگان ایران، ترکیه و روسیه در ژنو در روز‌های یازدهم و دوازدهم سپتامبر با موضوع سوریه و بحث ادلب برگزار شود و بعد از این اجلاس به دعوت نماینده سازمان ملل در امور متحد نشستی نیز با حضور نمایندگان مصر، فرانسه، آلمان، اردن، عربستان سعودی، انگلیس و آمریکا در چهاردهم سپتامبر در ژنو سوئیس با عنوان نشست مشورتی در مورد سوریه برگزار خواهد شد.

قطعا رایزنی‌های اردوغان، پوتین و روحانی در نشست یک روزه تهران فقط به موضوع سوریه و بحث ادلب خلاصه نخواهد شد و این سه کشور از اجلاس تهران به عنوان فرصتی برای رایزنی پیرامون مسائل دوجانبه و سه جانبه نیز بهره خواهند جست. با توجه به این‌که در حال حاضر این سه کشور در باشگاه تحریم‌شدگان از سوی آمریکا قرار دارند پیش‌بینی می‌شود رایزنی در ارتباط با تسهیل شرایط مبادلات تجاری بین سه کشور و گسترش میزان این مبادلات از دیگر محور‌های رایزنی این سه رییس جمهور خواهد بود. برخی از رسانه‌ها نیز اعلام کردند که احتمالا در جریان این سفر تفاهم‌نامه‌های بین سه کشور به امضاء خواهد رسید که در این ارتباط می‌توان به امضای پیمان‌نامه پولی مشترک بین سه کشور در راستای ایجاد سهولت در امر تبادلات اقتصادی اشاره کرد.