دیدار با پوتین، طلیعه‌ی دیپلماسی عزتمندانه

مهدی مطلق؛ کارشناس مسائل سیاسی؛روز پنج‌شنبهٔ هفتهٔ گذشته، فصل جدیدی دیپلماسی ایران رقم خورد. علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبری در امور بین‌المللی، با دستور مستقیم مقام معظم رهبری به مسکو رفت و با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه دیدار کرد.

این دیدار اما، دارای دو پیام مهم در بعد داخلی و خارجی بود. در بعد داخلی، سفر ولایتی به دستور رهبری و بااطلاع حسن روحانی، به‌منظور گذار از دیپلماسی تک‌بعدی محدود به غرب، به دیپلماسی چندجانبهٔ مبتنی بر منافع ملی بود. بعد دیگر ماجرا اما، حاوی یک پیام بین‌المللی در ابعاد گسترده بود. پیامی که بیانگر حذف آمریکا از معادلات بین‌المللی از جانب ایران، آن‌هم در زمان دولتی که بود که روزی معتقد بود، آمریکا کدخدای جهان است.

به‌طورکلی می‌توان پنج نکته را در مورد سفر ولایتی به مسکو تبیین کرد:

۱. شرایط داخلی اقتصاد ایران، امروز شاید بیشتر از همیشه دارای نوسان و بحران باشد. از اصول اولیهٔ حل بحران‌های اقتصادی داخلی، افزایش تولید است. افزایش تولید به‌خودی‌خود به معنای کاهش بیکاری، افزایش گردش مالی، زمینه‌سازی برای سرمایه‌گذاری‌های واقعی و... است. تولید زمانی می‌تواند رونق بگیرد که همواره زمینهٔ صادرات کالاهای تولیدی به کشورهای دیگر فراهم باشد.

ولایتی: «مقام معظم رهبری به رابطه ایران و روسیه به‌عنوان رابطه‌ای راهبردی از دیرباز نگاه می‌کنند و سیاست ایران تحت اشراف رهبری دنبال می‌شود. آقای پوتین هم این اعتقاد را دارد. خود آقای پوتین طبق آماری که داشتند گفتند که در چهارماهه اول سال 2018، میزان تبادلات تجاری بین دو کشور 36 درصد افزایش داشته است».

آن چیزی که در سفر دکتر ولایتی به مسکو ملموس شد، توسعه روابط اقتصادی بین روسیه و ایران بود، ولایتی در همین رابطه گفت: «مقام معظم رهبری به رابطه ایران و روسیه به‌عنوان رابطه‌ای راهبردی از دیرباز نگاه می‌کنند و سیاست ایران تحت اشراف رهبری دنبال می‌شود. آقای پوتین هم این اعتقاد را دارد. خود آقای پوتین طبق آماری که داشتند گفتند که در چهارماهه اول سال ۲۰۱۸، میزان تبادلات تجاری بین دو کشور ۳۶ درصد افزایش داشته است».

۲. روسیه همواره از زمان جنگ سرد تا اکنون، یکی از پیشروان صنعت هسته‌ای در دنیا بوده است، از طرفی، ما به‌واسطهٔ تعهدی که در برجام دادیم، بخش عمده‌ای از ظرفیت‌های هسته‌ای‌مان را ناکارآمد کردیم و به کار انداختن این ظرفیت‌ها و همچنین، رونق و توسعهٔ صنعت هسته‌ای نیازمند استفاده از تجربهٔ کشورهای پیشرو در این حوزه است. ولایتی در همین رابطه به‌صورت غیرمستقیم گفت: « با این کشور در خصوص مسائل دفاعی در حال همکاری هستیم و تقریباً هرچه خواستیم کم‌وبیش به ما داده است. این رآکتوری که روس‌ها درست کردند آلمانی‌ها قرار بود درست کنند که بعد از انقلاب رفتند و یک‌قدم کوچک برنداشتند. اما روس‌ها رآکتور را درست کردند و چیزهایی به ما دادند که یک پیچش را اروپایی‌ها نمی‌دهند».

۳. پس از خروج آمریکا از برجام و همین‌طور بدعهدی اروپایی در جهت حفظ و تداوم برجام، سیاست "نگاه به شرق" در عرصهٔ دیپلماسی ما پررنگ شد. در همین رابطه مقام معظم رهبری که همواره با دکترینِ اصالت منافع ملی، به سیاست نگاه می‌کنند، با فرستادن دکتر ولایتی به مسکو، در جهت تقویت این ایده هستند که در دیپلماسی، حرف اول را منافع ملی می‌زند.

توسعهٔ رابطهٔ ایران و روسیه ازاین‌جهت پیام روشنی به غرب است که کشور ایران، دلداده و مقهور وعده‌های واهی غرب در عرصهٔ روابط بین‌الملل نمی‌ماند و در صورت لزوم، خیلی سریع، سیاست‌های خارجی‌اش را عوض می‌کند. سیاست نگاه به شرق، دقیقاً ذیل همین مسئله تعریف می‌شود که ایران، راه نجات خودش را تنها در غرب نمی‌بیند.

پس از خروج آمریکا از برجام و همین‌طور بدعهدی اروپایی در جهت حفظ و تداوم برجام، سیاست "نگاه به شرق" در عرصهٔ دیپلماسی ما پررنگ شد. در همین رابطه مقام معظم رهبری که همواره با دکترینِ اصالت منافع ملی، به سیاست نگاه می‌کنند، با فرستادن دکتر ولایتی به مسکو، در جهت تقویت این ایده هستند که در دیپلماسی، حرف اول را منافع ملی می‌زند.

۴. خواسته یا ناخواسته، در حال حاضر، روسیه در افکار عمومی ایرانیان یک کشور قدرتمند است. مخصوصاً برای کسانی که این روزها جام جهانی را دنبال می‌کنند و یا حتی به همین واسطه به روسیه سفر کرده‌اند. سفر دکتر ولایتی درست در زمانی توجه ایرانیان، بیشتر از همیشه روی روسیه است، می‌تواند برای مردم ایران را که این روزها شرایط دشوار اقتصادی را سر می‌کنند، مایه امیدواری باشد. امیدواری، این روزها برای مردم ایران از نان شب واجب‌تر است و این سفر استراتژیک، عامل مثبتی در جهت تقویت امیدواری در جامعه است.

۵. ایران و روسیه تجربهٔ موفقی را در سوریه در عرصه نظامی داشتند. این تجربهٔ موفق در سوریه، و همچنین تحریک کشورهای اروپایی عضو ناتو در شرایطی که ترامپ تقاضاهای شدیدی از کشورهای ناتو می‌کند که روسیه دیگر یک تهدید نیست؛ همگی دست‌به‌دست هم دادند تا روسیه زمینه همکاری نظامی خود را با کشورهای اوراسیا تقویت کند. بعد دیگر ماجرا اما به برهم زدن توافق هسته‌ای توسط ترامپ نیز بر می‌گردد؛ در همین رابطه نشریه نیویورکر نیز با اشاره به تصمیم دولت ترامپ برای مانع‌تراشی‌ها بر سر برجام عنوان کرد:

«برخورد تند ترامپ با توافق هسته‌ای از زمان ورودش به کاخ سفید باعث شد تا همکاری‌های تاکتیکی ــ نظامی تهران و مسکو به شراکت راهبردی ارتقا یابد. ایران و روسیه نشان دادند که در بحث امنیت و حل بحران‌های منطقه‌ای قصد عقب‌نشینی در مقابل هژمون ایالات متحده را ندارند».

به‌طور خلاصه سفر دکتر ولایتی به دستور مقام معظم رهبری به روسیه را می‌توان، اقدامی خردمندانه و مترقی در عرصه‌ی سیاست خارجی ایران قلمداد کرد.اقدامی که می تواند طلیعه‌ی دیپلماسی عزتمندانه باشد.