ظرفیتهای اروپا برای حفظ برجام

با توجه به ظرفیت های محدود اتحادیه اروپا و همچنین تعلق بسیاری از شرکت ها و موسسات مالی اروپایی به بخش خصوصی انتظار آن نمی رود که اتحادیه اروپا در عمل بتواند برجام را زنده نگهدارد.

 خروج آمریکا از برجام با فرمان اجرایی دونالد ترامپ موجب شد تا دور جدیدی از گمانه‌زنی‌ها درباره ادامه حیات برجام بدون آمریکا و با تکیه بر پتانسیل ها و ظرفیت های کشورهای اروپایی (آلمان، فرانسه و انگلیس)  بوجود آید.

 در روزهای اخیر پس از اقدام یکجانبه آمریکا شاهد تلاش دیپلماتیک و سیاسی گسترده جمهوری اسلامی ایران و سه کشور اروپایی امضاء کننده برجام برای حفظ آن پس از خروج آمریکا از این توافق بین المللی هستیم.

جمهوری اسلامی ایران اعلام داشته است در صورتیکه اروپا به تعهداتش عمل نماید و بتواند بهره مندی ایران از منافع تعیین شده در برجام را بدون حضور آمریکا تضمین کند، ایران نیز در برجام باقی خواهد ماند و در غیر اینصورت ایران هم از برجام خارج خواهد شد.

علی رغم  اقدامات و وعده های سیاسی کشورهای اروپایی برای حفظ برجام شاهد توقف فعالیت بسیاری از شرکت های بزرگ اروپایی در ایران هستیم. بطوریکه در روزهای اخیر شرکت های بزرگی چون توتال، انی، زیمنس، ایرباس، آلیانتس، ساگا، دنیلی و مرسک تصمیم گرفتند از ایران خارج شوند.

تنها چند روز پس از اعلام تصمیم دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا درباره خروج از برجام، کمیسیونر انرژی اتحادیه اروپا اعلام کرد این اتحادیه برای محافظت از شرکت‌های اروپایی در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران قرار است مقررات بازدارنده را به‌اجرا درآورد. گفته‌های وی بر خلاف خبرهایی است که درباره خروج برخی از شرکت‌های بزرگ و چندملیتی اروپایی از ایران به گوش می‌رسد.

شرکت نفت و گاز فرانسوی توتال با صدور بیانیه‌ای اعلام کرده است که با توجه به خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، در صورتی که مورد معافیت قرار نگیرد، مجبور است از پروژه توسعه میدان گازی پارس جنوبی خارج شود.

شرکت فولاد ایتالیایی دنیلی، کار برای یافتن پوشش مالی سفارش‌های ایران به‌ارزش ۱.۵ میلیارد یورو یا معادل ۱.۸ میلیارد دلار را متوقف کرده است.

شرکتی نروژی ساگا که در حوزه انرژی خورشیدی فعال است و در اکتبر ۲۰۱۷ قراردادی به‌ارزش ۲.۵ میلیارد یورو برای ارائه خدمات انرژی خورشیدی به‌مدت پنج سال با شرکت «توسعه‌دهندگان انرژی امین» امضاء کرده است نیز بعد از اعلام تصمیم ترامپ درباره برجام از خروج این شرکت از ایران خبر داده است.

شرکت نفتی ایتالیایی انی نیز تصمیم گرفته توافق خود را با ایران درباره مطالعه میدان‌های نفتی و گازی لغو کند.

همچنین شرکت مرسک که بزرگترین شرکت کشتیرانی جهان است اعلام داشت است که بخاطر فعالیت های گسترده اش در آمریکا و به خاطر نگرانی از تنبیهات احتمالی آمریکا فعالیت خود در ایران را متوقف خواهد کرد.

مدیرعامل شرکت توتال فرانسه نیز رسما اعلام کرده است در حال حاضر بدون اعمال معافیت‌های تحریمی از سوی آمریکا سرمایه‌گذاری در ایران سخت شده است و توتال نمی‌تواند خطر از دست دادن دسترسی به سیستم‌های بانکی آمریکا را بپذیرد.

با توجه به ظرفیت ها و پتانسیل های محدود اتحادیه اروپا و همچنین تعلق بسیاری از شرکت ها و موسسات مالی اروپایی به بخش خصوصی انتظار آن نمی رود که اتحادیه اروپا در عمل بتواند برجام را زنده نگهدارد.

اما آنچه که احتمال می رود در حال اجرایی شدن از سوی آمریکا و اروپا باشد، «مهار نرم و غیر مستقیم ایران»  با تقسیم کار بین آمریکا و اروپا است.

حقایق موجود حکایت از آن دارند که مجموعه ای از اقدامات حقوقی و وعده های کشورهایی اروپایی صرفا منجر به ادامه حضور برخی شرکت های کوچک اروپایی در ایران خواهد شد که در صورت اقدامات تنبیهی آمریکا آسیبی نخواهند دید (حداقل در این مرحله).

به نظر می رسد اقدامات هماهنگ  اروپا و آمریکا مبنی بر عدم حضور سرمایه گذاران بزرگ و شرکت های بزرگ اروپایی در ایران و به جای آن حضور شرکت های کوچک صرفا می تواند با اهداف زیر صورت گیرد:

- مهار ایران و خریدن وقت برای ممانعت از خروج ایران از برجام.

 -تداوم فروش کالاها و خدمات اروپایی ها در ایران بدون سرمایه گذاری جدی و انتقال تکنولوژی.

- محدود کردن درآمدهای ارزی ایران که به زعم طرف های غربی می تواند بطور غیر مستقیم به کاهش نفوذ ایران در منطقه و محدود کردن برنامه موشکی ایران منجر شود.