چرا ترامپ از برجام خارج شد؟

«حسین شریعتمداری» در یادداشت روزنامه «کیهان» نوشت:

پیش از این با استناد به امتیازاتی که داده‌ایم و دستاورد تقریبا هیچی که داشته‌ایم، تاکید کرده بودیم که برجام برای آمریکا یک سند طلایی است و پیش‌بینی کرده بودیم که ترامپ هرگز این امتیاز بزرگ را که به قول اوباما بدون شلیک حتی یک گلوله به دست آورده است، از دست نخواهد داد و از برجام خارج نمی‌شود. دو هفته قبل اما، فاکتور جدیدی به این عرصه وارد شد و معادله را تغییر داد.

توضیح آنکه وقتی احتمال خروج آمریکا از برجام قوت گرفت، دولت در واکنش به خروج احتمالی آمریکا از برجام پای دو گزینه را به میان کشید، اول؛ خروج ایران از برجام و گزینه دوم؛ ادامه برجام بدون حضور آمریکا! در آن هنگام نوشتیم «مگر برجامی باقی مانده که‌ برای خروج از آن‌ استخاره می‌کنند»؟! و آوردیم که آمریکا با نقض تعهدات خود در برجام مدت‌هاست که از این پیمان خارج شده است و فقط پوسته آن را برای ادامه باج‌خواهی از جمهوری اسلامی ایران در دست گرفته است.

در آن مقطع هنوز هم احتمال خروج آمریکا از برجام وجود نداشت چرا که حریف هنوز مطمئن نبود که ایران کدامیک از دو گزینه را انتخاب خواهد کرد؟ خروج از برجام یا ادامه حضور منهای آمریکا؟ زیرا اگر اطمینان پیدا می‌کرد که در صورت خروج از برجام، ایران هم از برجام خارج خواهد شد، آمریکا هرگز به خروج از برجام و از دست دادن این سند طلایی تن نمی‌داد و اما در صورتی که  به این نتیجه می‌رسید چنانچه از برجام خارج شود جمهوری اسلامی به حضورش در برجام ادامه خواهد داد، دیگر دلیلی نداشت که از برگ خروج از برجام استفاده نکند! چرا که در آن صورت، از یکسو، همه محدودیت‌های اعمال شده علیه ایران به جای خود باقی بود و از سوی دیگر آمریکا از همان تعهدات نیم‌بند و هرگز عملیاتی نشده خود در برجام هم شانه خالی کرده و از این جهت مورد سؤال نبود!

متاسفانه آقای روحانی در سفر چند روز قبل خود به خراسان رضوی(ع) و در جلسه شورای اداری مشهد مقدس، اطمینانی را که آمریکا بی‌صبرانه در انتظار آن بود به ترامپ داد و اعلام کرد «اگر اهداف ما از برجام بدون آمریکا محقق شود چه بهتر»! این سخن آقای رئیس‌جمهور که هنوز معلوم نیست به چه علت بیان شده است پیامی بود که دغدغه مقامات آمریکایی از پیامدهای خروج از برجام را برطرف کرد و به ترامپ اطمینان داد که با خروج آمریکا از برجام این سند طلایی دست نخورده باقی می‌ماند! و جمهوری اسلامی ایران با ادامه حضور خود در برجام، اجازه نمی‌دهد کمترین خدشه‌ای بر آن وارد شود! بنابراین چرا باید نگران از دست‌دادن این کلاه گشادی باشد که بر سر ایران گذاشته‌اند؟!

و اما، نکته‌ای که در این میان به ارزیابی دقیق نیازمند است اینکه بلافاصله بعد از سخنان دونالد ترامپ و اعلام رسمی خروج از برجام، آقای روحانی در یک پیام رسمی اعلام کرد «خوشحالم که یک موجود مزاحم از برجام خارج شده است و بی‌تردید راه خود را با موفقیت ادامه می‌دهیم»! این بخش از سخنان آقای روحانی نیز تاکید دیگری بود بر اظهارات ایشان در مشهد مقدس که برجام را بدون حضور آمریکا ادامه می‌دهیم! و حال آنکه انتظار این بود - و منطق سیاسی نیز چنین حکم می‌کرد- که آقای رئیس‌جمهور با طی مراحل قانونی و کسب نظر مجلس شورای اسلامی، شورای عالی امنیت ملی و نظر هیئت بررسی برجام، درباره تصمیم نظام اعلام نظر کند! چرا که تصمیم به ادامه حضور ایران در برجام و یا خروج از آن مسئله‌ای نیست که ایشان به تنهایی مجاز به تصمیم‌گیری درباره آن باشد! و بلافاصله بعد از سخنان ترامپ نیز آن را رسما اعلام کند!

آنچه که بر ضرورت بررسی اظهارات آن شب آقای روحانی می‌افزاید، بیانیه‌ای است که سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان، بلافاصله بعد از خروج آمریکا از برجام- ۸ می‌۲۰۱۸ / ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷- صادر کرده و بر ادامه برجام بدون حضور آمریکا تاکید ورزیدند! رسانه‌های داخلی و از جمله رسانه‌های وابسته به دولت از انتشار متن این بیانیه خودداری کردند! و نگارنده در یادداشت کیهان پنج‌شنبه ۲۰ اردیبهشت با عنوان «دستبند جدید آورده‌اند» به آن پرداخته بود. سه کشور اروپایی در این بیانیه ضمن تاکید بر ادامه محدودیت‌های تحمیلی علیه جمهوری اسلامی ایران، خواسته‌های بر زمین مانده ترامپ که بهانه خروج آمریکا از برجام بود را نیز خواستار شده‌اند و بر ضرورت محدودیت برنامه موشکی ایران و مهار منطقه‌ای کشورمان تاکید ورزیده‌اند! به بیان دیگر رسما اعلام کرده‌اند که جای خالی فشارهای آمریکا بر ایران را پر خواهند کرد!

از سوی دیگر، قرار بود که در صورت ادامه برجام با اروپا از آنها تضمین قطعی گرفته شود که مانند آمریکا دست به خیانت نزنند ولی دیروز، روزنامه آمریکایی پولیتیکو از قول خانم موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نوشت: «حسن‌روحانی رئیس‌جمهور ایران به ما اطمینان داده است که ایران از برجام خارج نخواهد شد»! و اتحادیه اروپا تاکنون این خبر و اظهارات موگرینی را تکذیب نکرده است.

اطمینان دادن آقای روحانی به اروپا که از برجام خارج نخواهیم شد در حالی است که قرار بود از اروپا تضمین محکم و کتبی گرفته شود و خود جناب روحانی هم اعلام کرده است که طی دو هفته آینده در این باره تصمیم گرفته خواهد شد! آیا این تضمین‌دادن پیشاپیش مانند اظهارات بلافاصله ایشان بعد از خروج آمریکا از برجام، راه را بر هر تصمیم احتمالی دیگری نمی‌بندد؟!

اکنون وظیفه مجلس شورای اسلامی، شورای عالی امنیت ملی و هیئت بررسی برجام است که وارد عمل شوند و اجازه ندهند فاجعه دیگری شبیه برجام به ملت تحمیل شود.