نتایج و عواقب خروج احتمالی آمریکا از برجام

 «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، امروز تصمیم خود را مبنی بر ماندن یا خروج از برجام اعلام خواهد کرد. درباره احتمال خروج ترامپ از توافق هسته‌ای چند پرسش اساسی مطرح می‌شود؛

خروج آمریکا از برجام به چه معناست؟

در این مرحله، خروج بالقوه آمریکا احتمالا به معنای اعمال دوباره تحریم‌های نفتی علیه ایران است. تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران از بیش از دو سال پیش در پی اجرایی شدن توافق میان تهران و گروه ۵+۱ معلق شده‌اند. ترامپ مدعی است که توافق هسته‌ای نقص‌هایی بنیادین دارد. برنامه دفاع موشکی و «فعالیت‌های ایران در منطقه» از جمله مواردی هستند که به نظر ترامپ باید در توافق هسته‌ای لحاظ می‌شدند. دیپلمات‌های اروپایی و آمریکایی از ماه ژانویه در تلاش هستند به مصالحه‌ای در این قضیه دست یابند، اما این تلاش‌ها تاکنون ناکام مانده است.

تصمیم احتمالی ترامپ مبنی بر خروج از برجام چه تاثیری بر ایران می‌گذارد؟

در اثر این تحریم‌ها که برای نخستین‌بار در سال ۲۰۱۲ اعمال شدند، صادرات نفت ایران به نصف رسید. در نتیجه توافق هسته‌ای و برداشته شدن تحریم‌ها، صادرات نفت ایران روزانه دو و شش دهم میلیون بشکه افزایش یافت. ترامپ امیدوار است که اعمال تحریم‌های جدید، ایران را مجبور کند محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تری را بر برنامه هسته‌ای‌اش اعمال کند. اما این تحریم‌های جدید آن تاثیر مخربی را که در سال ۲۰۱۲ داشتند نخواهند داشت، لااقل در کوتاه‌مدت. در چارچوب قوانین ایالات متحده، تحریم‌های جدید در عرض شش ماه اجرایی خواهند شد.

واکنش دوستان آمریکا در اروپا به این اقدام چه خواهد بود؟

خروج احتمالی ترامپ از برجام می‌تواند به گسستی جدی در روابط میان اروپا و آمریکا منجر شود. کشورهای اروپایی پیش‌تر به‌خاطر تهدید دولت آمریکا مبنی بر اعمال تعرفه‌های گمرکی بر واردات فولاد و همچنین خروج ایالات متحده از توافق محیط‌زیستی پاریس از واشنگتن دل‌ خوشی ندارند. فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپا به صراحت گفته‌اند که اعمال تحریم‌های نفتی را نقض توافق هسته‌ای می‌دانند. اروپایی‌ها اشاره کرده‌اند که از توافق خارج نخواهند شد. مقام‌های اروپایی گفته‌اند که در پی مسیرهایی برای حافظت شرکت‌های اروپایی از جریمه‌های آمریکا برای زیر پا گذاشتن تحریم‌ها هستند.

اما مشخص نیست که آیا این توافق در بلندمدت، بدون حضور آمریکا، می‌تواند پابرجا بماند یا نه. تحریم‌های آمریکا ممکن است شرکت‌های اروپایی را بر سر یک دوراهی قرار دهد: دسترسی به بازار آمریکا یا بازار ایران.

واکنش ایران چه خواهد بود؟

ایران در آغاز می‌تواند با همکاری با دیگر امضاکنندگان توافق هسته‌ای، آمریکا را منزوی کند و در راستای حفظ برجام با دیگر طرف‌های آن گام بردارد. این احتمال وجود دارد که با وضع دوباره تحریم‌ها اقتصاد ایران فشارهای بسیاری را تحمل کند، با این حال موجی از سرمایه‌گذاری‌های خارجی همچنان در این کشور اجرایی خواهد شد، چراکه بسیاری از شرکت‌های خارجی احتمال خروج ترامپ از این توافق را می‌دادند.

اما اگر سرمایه‌گذاران اروپایی از ایران بروند، ممکن است تهران به این نتیجه برسد که دیگر متعهد ماندن به توافق، سود چندانی برایش ندارد. در نتیجه ایران دوباره فعالیت‌های هسته‌ای خود را به دوران پیش از برجام بازخواهد گرداند.

شدیدترین واکنشی که احتمال می‌رود تهران انجام دهد، خروجش از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و اخراج بازرسان هسته‌ای از کشور است.