آیا احتمال درگیرى در شرق سوریه میان آمریکا و نیروهاى مقاومت وجود دارد؟

تحولات شرق سوریه و فعال شدن بازیگران منطقه اى و فرامنطقه اى در این عرصه تحولات پیچیده و مبهمى را پیش روى طرف‌‌هاى درگیر قرار داده است. در حالى که حشدالشعبى در عراق به مرزهاى مشترک با سوریه رسیده و عملیات موصل نیزبه زودى به پایان خود نزدیک مى‌‌شود، تحرکات گسترده اى از سوى ائتلاف آمریکایى در جهت ورود حشدالعشبى به مرزهاى مشترک سوریه و عراق صورت مى‌‌گیرد. این در حالى است که نیروهاى ارتش سوریه نیز به مرزهاى مشترک اردن-عراق وسوریه رسیده‌‌اند و تلاقى نیروهاى عراقى و سورى در گذرگاه التنف است. از سوى دیگر آمریکا تحرکات گسترده اى در شرق سوریه انجام داده که مهم‌‌ترین این تحرکات استقرار سامانه موشکى «هیمارس» با برد ۳۰۰ کیلومتر است.امروزه در شرق سوریه بازیگران زیادى وجود دارند که مهم‌‌ترین آن‌‌ها؛ آمریکا، نیروهاى مقاومت و داعش است. حال ابتدا باید به منافع این بازیگران نگاهى گذرا صورت گیرد و سپس به این سؤال پاسخ داد که بنابر تناقض در اهداف و منافع آیا احتمال درگیرى میان آمریکا و نیروهاى مقاومت بالاخص ایران وجود دارد؟

*    آمریکا

واشنگتن درسوریه و بالاخص در شرق این کشور به‌‌دنبال دو هدف مهم است: یکى؛ جلوگیرى از نفوذ نیروهاى مقاومت و به‌‌خصوص ایران و دوم؛ تشکیل منطقه‌‌ى امن. در بحث جلوگیرى از نفوذ ایران، ایالات متحده برنامه‌‌هاى متعددى را در نظر گرفته که مهم‌‌ترین آن تشکیل ائتلاف با کشورهاى مخالف مقاومت است. در رابطه با تشکیل منطقه امن نیز آمریکا به‌‌دنبال منطقه اى با ویژگى‌‌هاى مجزا همچون منطقه شمال سوریه است. این منطقه در دسترس آمریکا و حوزه نفوذى جدیدى براى این کشور خواهد بود. واشنگتن مترصد حضور گسترده در سوریه در بخش‌‌هاى مختلف شمال و شرق این کشور است.

*    نیروهاى مقاومت‌‌

نیروهاى مقاومت به‌‌دنبال پاک‌‌سازى مناطق شرقى سوریه و خارج کردن داعش از این منطقه هستند. به هرحال حضور داعش مى‌‌تواند دستاویزى در جهت دست اندازى ائتلاف آمریکایى به شرق این کشور شود. جنیفیر کافارلا متخصص مؤسسه مطالعات جنگ طى گزارشى مغروضانه مى‌‌نویسد که اگر افق وتصویر بزرگترى را در نظر بگیریم، مسأله جنگ پس از داعش است؛ جنگ تسلط و حفظ امنیت منطقه بعد از بازپس‌‌گیرى موصل. ایران از هم‌‌اکنون خود را براى آماده شدن در مرحله بعدى جنگ آماده مى‌‌کند و اقداماتى براى پیروزى در این مرحله آغاز کرده است.» از سوى دیگر حضور داعش در شرق سوریه موجبات تهدیدات امنیتى براى مرکز سوریه و هم‌‌چنین مناطق مرزى عراق است و بالقوه تهدیدى است که مى‌‌تواند با بالفعل تبدیل شدن تهدیدات امنیتى گسترده اى به‌‌وجود آورد.

*    داعش‌‌

داعش که امروزه تنها در مناطق کوچکى از عراق و شرق سوریه حضور دارد، در صورت شگست در شرق سوریه باید علاوه بر فراموش کردن تشکیل خلافت خودخوانده، موجبات اضمحلال و فروپاشى خود را نیز در سوریه آماده کند. داعش امروزه در مناطقى از استان‌‌هاى دیرالزور و رقه قرار دارد که با توجه به عملیات اخیر کردهاى سوریه با همراهى ائتلاف آمریکایى تنها منطقه نفوذ این گروه تروریستى در شرق سوریه خواهد بود. در صورتى که داعش در منطقه شرق سوریه نیز دچار اضمحلال شود علنا حوزه نفوذى براى این گروه در سوریه متصور نخواهد بود.

*    درگیرى در شرق سوریه؛احتمال یا محتمل‌‌

با توجه به ذکر اهداف و منافع بازیگران در شرق سوریه، حال باید به این سؤال پاسخ داد که آیا احتمال درگیرى میان نیروهاى مقاومت و آمریکا در شرق سوریه وجود خواهد داشت؟

پاسخ به سؤال فوق به دو صورت ایجابى و سلبى باید پاسخ داده شود.

۱-     ایجابى : عده اى معتقدند که با توجه به حضور گروه‌‌هاى مقاومت و آمریکا در شرق سوریه درگیرى دور از ذهن نیست. سى ان ان در یادداشتى مى‌‌نویسد: «مقام‌‌هاى آمریکایى در خفا نگرانى خود را از تلاش‌‌هاى کنونى ایران در ساخت منطقه اى براى احاطه بر اوضاع از تهران تا بیروت بیان داشته‌‌اند.» به هرحال آمریکا با تجهیزات و وسایل نظامى در این منطقه حضور دارد و با توجه به رویکرد دولت آمریکا مبنى بر عدم امتناع از درگیرى مستقیم، احتمال درگیرى دور از ذهن نخواهد بود. همچون حمله موشکى آمریکا به پایگاه الشعیرات و حمله به کاروان‌‌هاى نظامى سوریه تحلیل گران ورود واشنگتن به درگیرى مستقیم با نیروهاى مقاومت را با توجه به مسبوق به سابقه بودن اقدامات آمریکا دور از ذهن نمى‌‌دانند. روزنامه گاردین نیز به این امر اشاره مى‌‌کند و مى‌‌نویسد: «بیم آن مى‌‌رود که پس از محو شدن داعش از نقشه، جنگى مخرب تر آغاز شود؛ جنگى که نشانه‌‌هاى آن‌‌را از هم‌‌اکنون در حوادث اخیر در تنف‌‌توان دید.»

۲-     سلبى : بسیارى دیگر بر این نظرند که احتمال درگیرى میان طرفین دور از ذهن است و درگیرى خاصى رخ نخواهد داد. علت این امر نیز در موارد زیر است:

[Forwarded from M G]

الف) هیچ‌‌کدام از طرفین در مقطع فعلى تمایلى به جنگ مستقیم با یکدیگر ندارند. ائتلاف آمریکایى همراه با کردها در رقه درگیر است و نیروهاى مقاومت نیز با داعش درگیرى دارند.

    ب) نیروهاى مقاومت و آمریکا در مقطع فعلى داراى هدفى مشترک هستند که مبارزه با داعش اولویت فعلى آن‌‌هاست.

    ج) بسیارى از کشورهاهمچون اردن به‌‌عنوان حامى اصلى واشنگتن در شرق سوریه از وقوع درگیرى اجتناب خواهد کرد. هرگونه درگیرى در شرق سوریه به‌‌منزله کشاندن درگیرى به اردن و مرزهاى این کشور است و با توجه به‌‌وجود گروه‌‌هاى تندرو تکفیرى در مناطق مرزى اردن احتمال درگیرى طرفین به‌‌منزله درگیر کردن اردن در دو جبهه داخلى و خارجى خود است.

    د) براساس اصل هزینه و فایده مقطع فعلى براى درگیرى طرفین نیز مقرون به صرفه نیست. تنها گروهى که از این درگیرى‌‌ها سود خواهد برد داعش است.

*    ارزیابى نهایى‌‌: اگرچه تلاقى نیروهاى مقاومت و آمریکا در مرز سوریه و عراق شاید در کوتاه مدت تنش‌‌هاى مقطعى به‌‌وجود آورد اما بعید به نظر مى‌‌رسد که این تنش‌‌ها به سمت درگیرى مستقیم پیش برود. آمریکا به‌‌دنبال این است که همچنان داعش را در منطقه شرق سوریه حفظ کند و از این طریق نیروهاى مقاومت را با داعش دچار جنگ فرسایشى کند و از این طریق امنیت خود را در مناطق شرقى حفظ کند. به هر حال داعش در مقطع فعلى حربه اى است که واشنگتن مى‌‌تواند از آن براى تحریک نیروهاى مقاومت استفاده کند و در کوتاه مدت تقویت و جلوگیرى از اضمحلال داعش اولویت واشنگتن در شرق سوریه است.