یادداشت ظریف درباره روز ملی خلیج فارس

روز 10 اردیبهشت، روز ملی خلیج فارس فرصتی برای یادآوری اهمیت این پهنه آبی مهم و حیاتی و توجه و پیگیری مشترک مسائل زیست محیطی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی آن است.

اهتمام جامعه و نخبگان کشور به این مناسبت، مایه امیدواری و فرصتی برای ارتقای سطح آگاهی و گفت‌وگو پیرامون چالش‌های موجود در زمینه‌های مختلف و مسئولیت‌های ما برای پاسخ به آنهاست.

مناسبت نام گذاری این روز، خروج نیروهای پرتغالی از جزیره هرمز و سواحل جنوبی کشور ماست و باید آن را مناسبتی برای گرامیداشت خروج استعمارگران و بیگانگان از منطقه قلمداد کرد، اما این آبراه حیاتی کماکان از استمرار مداخلات قدرت‌های بزرگ و نقش مخرب آنها در شکل گیری جنگ‌ها و بحران‌ها رنج می‌برد.

به همین مناسبت باید بر سیاست پایدار و راهبردی جمهوری اسلامی ایران در تأکید بر توانایی کشورهای منطقه برای اداره مستقل امور و شئون آن پافشاری کرد. کشورهای منطقه قادرند با همکاری یکدیگر، منافع خویش را تأمین و در مقابل تهدیدات از خود محافظت کنند، ولی تحقق چنین امری نیازمند توجه به ارزش بنیادین همسایگی جغرافیایی و فرهنگی و حرمت بالای آب و خاک برای همه مردمان این پهنه جغرافیایی و نیز یادآوری تجربه ویرانگر جنگ‌های منطقه و آثار مخرب اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آن است.

این پهنه زیبا و گسترده آبی را می توان به عنوان جداکننده کشورهای دو سوی ساحل تلقی نمود و یا عرصه مشترکی دانست که ما را به هم وصل می کند. همچنان که تاریخ بلند و مشترک را می توان بستر استخراج مشترکات و زمینه های همراهی و همکاری دانست یا به منبع تغذیه منازعات و تقابل ها بدل کرد. آنچه به این شواهد و زمینه ها اعتبار می بخشد، انتخاب مسئولانه و هوشمندانه ماست و این حق مسلم مردمان دو سوی خلیج فارس است که به صورت مستقل و بدون دخالت دیگران انتخاب کنند.

امروز با توجه به بحران‌های عظیم و نابسامانی گسترده در سطح خاورمیانه، کشورهای ساحلی خلیج فارس در برابر آزمون تاریخی نمایش توانایی خود در اداره مستقل و بهینه منطقه خویش قرار دارند. منطقه خلیج فارس نیازمند همکاری مشترک کلیه کشورهای حاشیه این آبراه حساس به منظور ایجاد سازوکار گفت‌وگو و تفاهم برای بهره برداری از فرصت‌ها و مقابله با تهدیدها و چالش‌های مشترک و جلوگیری از دخالت‌های مخرب و منفعت طلبانه خارجی؛ حفظ و تقویت امنیت منطقه و تضمین آزادی کشتیرانی؛ حل و فصل مسالمت آمیز بحران‌ها و اختلافات بر اساس احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، عدم مداخله در امور داخلی، تغییر ناپذیر بودن مرزهای شناخته شده بین‌المللی و ممنوعیت تهدید و توسل به زور و تلاش برای بهبود شرایط عمومی منطقه و ارتقای شاخص‌های توسعه انسانی و توسعه اقتصادی است.

دولت تدبیر و امید با اعتماد به نفس و اتکاء به اقتدار ملی و بر اساس سیاست راهبردی کشور در اولویت دادن به روابط با همسایگان، خواهان گفت‌وگو، همفکری و همکاری متقابل برای تأمین منافع مشترک و حل و فصل بحران‌ها بوده است. تحقق چنین آینده امیدبخشی برای منطقه، مستلزم گذار از رسوبات فکری و سیاسی دوران پسا استعماری و توجه به شرایط و فرصت/تهدیدهای دوران گذار به جهان پساغربی در روابط بین‌الملل است. در این دوران باید انگیزه‌های موقت یک جانبه گرایی و تقابل جویی را برای دستیابی به منافع پایدار و توسعه متوازن منطقه رها کرد و مانع از آن شد که خلیج فارس به محلی برای منازعات و هماوردی قوای جهانی در فرایند شکل گیری عصر پساغربی بدل شود.

از سوی دیگر برای حراست از محیط زیست مشترک، نیازمند ایجاد حساسیت و آگاهی نوین هستیم. خلیج فارس با توجه به این حجم وسیع از بحران‌های پبرامونی و آلودگی‌های محیطی، طاقت و ظرفیت درگیری دیگری را ندارد و اختلاف بر سر موضوعات سیاسی و یا تاریخی نباید مانع از توجه به زیست بوم مشترک شود. این آبراه، مستقل از مرزهای سیاسی و اختلافات هویتی، میراث مشترک همه ساکنین آن است. نخبگان و فعالین نهادهای مدنی و زیست محیطی می‌توانند در فراسوی اختلافات موجود، حول مشترکات فرهنگی و محافظت از زیست بوم این آبراه متحد شوند. ما ساکنین آن سو و این سوی خلیج فارس می‌توانیم علیرغم پاره‌ای اختلافات، این آبراه را به دریای دوستی تبدیل کنیم.