دلایل سفر ملک سلمان به اندونزی چه بود؟

'ملک سلمان' در نخستین مقصد تور آسیایی خود چهار روز را در مالزی گذراند و با تضمین 9 میلیارد دلار سرمایه گذاری با این کشور، مقامات اندونزی را برای جذب بیش از 25 میلیارد دلار سرمایه گذاری خوشبین کرده بود.

عقد توافق سرمایه گذاری به ارزش یک میلیارد دلار در روز چهارشنبه تنها آورده ای بود که هیات یکهزار و 500 نفره عربستان سعودی آن را به پرجمعیت ترین کشور اسلامی تقدیم کرد.

به جرات می توان گفت هزینه غیراقتصادی که در چند روز اقامت کاروان عربستان سعودی در جاکارتا و جزیره بالی به دولت و مردم اندونزی تحمیل شده و همچنین امیدهای از دست رفته اندونزی برای جذب سرمایه گذاری بیشتر از طرف پادشاه عربستان، ارزش 'وعده' یک میلیارد دلار سرمایه گذاری را نداشته است.

برخورد سرد پادشاه عربستان از نظر اقتصادی از استقبال گرم مردم اندونزی بسیاری از تحلیلگران را برآن داشت تا سفر آسیایی 'ملک سلمان' را فراتر از مباحث اقتصادی بدانند و بیان کنند بخشی از این سفر به بحث نفوذ ایران و عربستان مربوط می شود.

'اسمیت اظهر' مشاور انجمن مطالعات خاورمیانه در اندونزی بر این باور است که عربستان در تلاش است تا جایی که می تواند نفوذ ایران در اندونزی را از بین ببرد و یا آن را کاهش دهد.

به گفته وی، عربستان برای نفوذ در برخی کشورهای خاورمیانه در چند سال گذشته تلاش کرده است و ریاض در سوریه از گروه های مخالف حمایت می کند. در یمن، عربستان ائتلاف خود را در حمایت از دولت 'منصور هادی' بسیج کرده و علیه حوثی ها می جنگند.

به اعتقاد وی، پس از لغو تحریم ها علیه ایران که سال گذشته انجام شد، تلاش برای نفوذ عربستان از منطقه خاورمیانه فراتر رفته و اکنون ریاض کشورهای آسیایی را مورد توجه قرار داده است.

این تحلیلگر اندونزیایی با اشاره به سفر اکتبر سال 2016 میلادی دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران به ویتنام، تایلند و مالزی برای توسعه روابط تجاری و سرمایه گذاری با کشورهای

عضو 'آ.سه.آن'، گفت: ماه دسامبر سال گذشته نیز وزیر انرژی و منابع معدنی اندونزی با وزارت نفت ایران در تهران یادداشت تفاهمی با محوریت انرژی تجدیدپذیر و برق رسانی امضا کرد.

بر اساس آمار شورای هماهنگی سرمایه گذاری اندونزی، ایران سال گذشته با سرمایه گذاری در 16 پروژه این کشور جایگاه 13 را از آن خود کرد، در حالی که عربستان سعودی در همین دوره تنها با سرمایه گذاری 900 هزار دلاری در جایگاه 57 کشورهای سرمایه گذار در اندونزی قرار گرفت.

وی گفت: ایران همچنین قصد دارد در سال جاری بیش از پنج میلیارد دلار در نیروگاه های برق اندونزی سرمایه گذاری کند. علاوه بر این اندونزی گاز ارزان قیمت از ایران وارد می کند و فرصت حضور اندونزی در دو میدان نفتی ایران مهیا شده است.

با تشریح این وضعیت، 'اسمیت' بر این باور است که وضعیت ایران در اندونزی بسیاری مطلوب تر از عربستان است. از اینرو، ریاض برای افزایش نفوذ خود، در مقایسه با ایران، چاره ای جز توسعه روابط اقتصادی با اندونزی ندارد.

عربستان سعودی با وضعیت فعلی، کارت زردی در توسعه مناسبات خود با اندونزی که پرجمعیت کشور اسلامی جهان محسوب می شود، دریافت کرده است.

گزارش ها نشان می دهد عربستان سعودی روز چهارشنبه هفته جاری در کاخ 'بوگور' توانست 11 یادداشت تفاهم با دولت اندونزی امضا کند که بر اساس آنها ریاض متعهد به سرمایه گذاری بیش 93 هزار میلیارد روپیه ای (حدود هفت میلیارد دلار) در اندونزی می شود. این میزان همچنین شامل 6 میلیارد دلاری می شود که آرامکو قرار است در این کشور سرمایه گذاری کند.

تارنمای 'بی.بی.سی' اندونزی به نقل از 'دینا سلیمان' تحلیلگر خاورمیانه که در تهران تحصیلات خود را به پایان رسانده است اعلام کرد تعهدات به سرمایه گذاری در سفر 'ملک سلمان' یک موضوع اتفاقی نیست.

وی این سئوالات را مطرح کرده است که عربستان در 47 سال گذشته کجا بوده است؟ تاکنون اندونزی در دیپلماسی عربستان سعودی 'حیات خلوت' محسوب می شد. چرا آنها اکنون و پس از تقویت همکاری های ایران و اندونزی برای آمدن به اندونزی هیجان زده شده اند؟

در مجموع این دو تحلیلگر بر این باورند که کاروان عربستان سعودی بیش از آنکه به فکر اندونزیایی ها باشد، تنها برای تامین منافع خود رنج سفر به جان خریده اند و در نهایت نیز برای کاهش رنج سفر، خوش گذرانی در جزیره بالی را بر گفت وگو پیرامون مسائل و مشکلات اندونزی ترجیج داده اند.

'تی.بی حسن الدین' معاون کمیسیون یک اندونزی اما دیدگاه متفاوت تری نسبت به سفر 'ملک سلمان' به این کشور دارد و معتقد است که این سفر تنها با هدف منافع اقتصادی محض انجام شده است.

دکتر 'هندری ساپاراینی' از یکی از موسسات اقتصادی نیز که با 'حسن الدین' موافق است، می گوید که عربستان با توجه به نوسانات بهای نفت در بازار جهانی که سهم عمده ای در درآمدهای بودجه ای این کشور دارد، نیازمند متنوع کردن اقتصاد خود است. با این هدف ریاض در تلاش برای تقویت تعاملات خود با کشورهای آسیایی است.

مقایسه دیدگاه های سفر کاروان عربستان سعودی پیرامون دو موضوع 'تامین منافع اقتصادی' و 'تامین منافع سیاسی' نشان می دهد که برآورده شدن گزینه اول نیاز چندانی به سفر پادشاه نداشته و هیات های اقتصادی چند نفره نیز می توانستند این خواسته ریاض را تامین کنند.

اما در خصوص 'تامین منافع سیاسی' می توان گفت که این سفر بیش از آنکه اقتصادی باشد، سیاسی است. مصداق این مدعا را می توان در بیانیه پایانی پادشاه عربستان با نخست وزیر مالزی مشاهده که کرد که در آن ایران را هدف مطامع سیاسی خود قرار دادند.

در نتیجه، می توان گفت برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) زمینه حضور موثرتر اقتصادی و سیاسی ایران در عرصه بین الملل را بیش از پیش فراهم کرده و با استقبال جهانیان مواجه شده است و این استقبال برای آل سعود خوشایند نیست.

این ناخوشایندی زمانی بیشتر خود را نشان می دهد که عربستان در سیاست های منطقه خاورمیانه به ویژه یمن و سوریه نیز به رغم هزینه های سنگین با شکست مواجه شده است و اقتصاد نفتی اش از قدرتش می کاهد.

نگاه به شرق آسیا ریاض نیز به نظر می رسد همانند سفر گذشته 'ملک سلمان' به مصر دذر شمال آفریقا ثمری در بر نخواهد داشت و با شکست بیشتری مواجه می شود.