اولویت‌های دیپلماسی برای دولت یازدهم کدامند؟

یک کارشناس ارشد مسائل استراتژیک گفت: نه تنش زدایی درمان همه سیاست خارجی است و نه سیاست صرف تهاجمی برابر با موفقیت است.

به گزارش پارس ؛ فرهاد کلینی، کارشناس ارشد مسائل استراتژیک در گفت وگو با ایسنا، درباره اولویت سیاست خارجی رییس جمهور آینده ایران گفت: قبل از ورود به اولویت ها ضروری است تا درک درست از تغییرات جدید در حوزه های مختلف از قبیل چگونگی تغییر اولویت ها و اهمیت ها و فوریت های کشورهای بزرگ و هم چنین کشورهای رقیب های منطقه یی و یا هم سو و هم چنین نگاه دقیق به چگونگی شکل گیری تحولات در محیط منطقه یی و بین الملل را نسبت به سیاست خارجی، موضوعات اساسی و راهبردی جمهوری اسلامی ایران میسر شود. این موضوع باعث خواهد شد تا موقعیت و جایگاه ایران نسبت به واقعیت موجود در صحنه بر اساس ترکیب ارزش ها، منافع ملی وعقلانیت از اهمیت بیش تری برخوردار شود تا امکان تقویت و تصحیح سیاست ها به صورت حقیقی دنبال شود.

او ادامه داد: ضروری است تا با درک سازنده از معدل شرایط و جمع بندی در گام بعدی نسبت دستاوردها و آسیب ها با اسناد بالادستی کشور از قبیل سند جامع رویکرد یا سیاست های کلی نظام، سند مصوب چشم انداز، برنامه پنج ساله توسعه کشور، استراتژی های مصوب و هم چنین برآورد از تاکتیک های دستگاه سیاست خارجی کشور مورد ارزیابی فوری و در زمان مورد انتظار صورت پذیرد.

این کارشناس مسائل استراتژیک افزود: امروزه سیاست خارجی خیلی از کشورها در وضعیتی از ترکیب اولویت و فوریت قرار گرفته است زیرا پدیدار شناسی تحولات با چالش ها وفرصت های سنتی و واقعیت تغییر بازی به خصوص در ژئوپلتیک منطقه و سپس جهانی در حال وقوع است بنابراین گاهی اوقات در منظر ترکیب شرایط شاهد متغییرهای فوری هستیم که به صورت توانمند قابلیت تبدیل شدن به اولویت را داراست.

نه تنش زدایی درمان همه مسائل سیاست خارجی است و نه سیاست صرف تهاجمی

وی درباره اتخاذ رویکرد مناسب در حوزه سیاست خارجی تصریح کرد: هر مساله تناسب و ویژگی خاص خود را دارد و الزاما لازم نیست تا برای همه موضوعات و مساله های سیاست خارجی با یک خصلت از سیاست رفتار کرد. در ذات تحولات نه تنش زدایی درمان همه سیاست خارجی است و نه سیاست صرف تهاجمی برابر با موفقیت است. به عنوان مثال شرایط در منطقه از مکانیسم های چند وجهی و چند لایه یی و متاثر از بازیگران فرامنطقه یی و سرعت های ترکیبی برخوردار است؛ حتی قدرت های بزرگ از یک نوع سیاست پیروری نمی کنند. همه منطقه در یک دوره انتقالی به سر می برند.

به کارگیری رفتار دینامیکی در سیاست خارجی پیشنهاد نیست، الزام است

برخی قدرت ها هنوز جنس قدرت سازنده ایران را درک نکرده اند

کلینی با بیان این که سیاست به معنای استاتیکی بودن خود و پیروی از یک سناریو، خارج شده است، خاطرنشان کرد: پاردایم یارگیری در یک بلوغ جدید قرار گرفته است. ضرورت رفتار دینامیکی در سیاست خارجی یک پیشنهاد نیست بلکه یک الزام است و نبایستی اجازه داد تا روند تحولات به صورت ارگانیک علیه منافع ملی جمهوری اسلامی شکل بگیرد به این معنا که با نگاهی گذرا به نوع سیاست ها و بازی دیگران در می یابیم که برخی از قدرت ها وکشورها سیاست منطقه بدون ایران و صرفا بر اساس تغییر شیب فرصت ها و تهدیدات مسیر یک نوع نظم تحمیلی که حاوی تهی کردن ظرفیت ژئوپلیتیکی و منافع مسلط و فعال کشور و انزوای بین المللی است را پیگیری می کنند که البته دچار اشتباه راهبردی هستند و هنور جنس قدرت سازنده ایران را درک نکرده اند.

او با تاکید بر این که یکی از ابعاد قدرت در دیپلماسی داشتن انتخاب متعدد است، گفت: محترمانه عرض می کنم بعضا در عرصه ملی و از گذشته تاکنون کمبودهایی نیز مشاهده می شود که بایستی جبران شود. مثلا انتظار می رفت که بعد از اعلام مواضع رهبر انقلاب اسلامی پیرامون سلاح های هسته یی این موضع در سطح دستیابی به یک بیانیه مثبت در شورای امنیت به پیش می رفت و آن را تبدیل به یک سند پایه یی در عمارت اعتماد بین دو طرف می کردیم و آنگاه وارد مذاکرات آلماتی ۱ و ۲ و… می شدیم.

این کارشناس مسائل استراتژیک با تاکید بر این که بایستی بر اساس ستاره راهنمایی که رهبری نشان می دهند اقدام بیش تری صورت گیرد، افزود: البته این به معنای نادیده گرفتن تلاش مسوولان جمهوری اسلامی نیست و نباید غیرمنصفانه قضاوت کرد و اشاره کارشناسی اینجانب نیز معطوف به قدرت ابتکار در فرایندها و بهره گیری هرچه بیش تر از شرایط است.

نقش دست اندر کاران نظام از ابتدای موضوع هسته یی در موازنه دقیق دفع تهدیدات و کسب امتیاز است

وی اضافه کرد: اگر مقامات عالی کشور نگاهی جامع به پیشرفت ها و تهدیدات در سیر موضوع هسته یی بیاندازند و بازاندیشی صورت گیرد می توان نقش دست اندرکاران نظام از ابتدای موضوع هسته یی در موازنه دقیق دفع تهدیدات و کسب امتیاز و بر اساس نتایج مرحله یی قضاوت دقیقی را به دست آوریم و هم چنان که وزیر امورخارجه کشورمان اخیرا نیز اعلام کرد موضوع هسته یی در حوزه تغییر دولت ها قرار ندارد و غرب نبایستی بر اساس محاسبات غلط خود را فریب دهد.

ضریب دقت در سیاست خارجی قربانی سرعت سیاست خارجی نشود

کلینی تصریح کرد: از سوی دیگر امروزه بخشی از تلاش های کشورهای حریف متمرکز به اشتباهات تاکتیکی طرف مقابل است و نوع سرمایه گذاری تاکتیکی با هزینه کشور هدف سناریوسازی می شود که نبایستی ضریب دقت در سیاست خارجی قربانی سرعت سیاست خارجی شود و در این جاست که ارزش نگاه جامع و مدیریت زمان و صحنه ها در شیوه مدیریت خود را نشان می دهد.

ضرورتی ندارد دشمنان خود را با ادبیات پوپولیستی مورد خطاب قراردهیم

او تاکید کرد: اتفاق نظر وجود دارد که رفتار کلیشه یی و ادبیات نامناسب چاره معضلات در دیپلماسی نیست و ضرورتی ندارد تا دشمنان و دیگر کشورهای حریف خود را با ادبیات پوپولیستی مورد خطاب قراردهیم الگوی ادبیات امام راحل و رهبر انقلاب اسلامی در مواجه با دیگران را در اختیار داریم و این الگوی سیاسی و اخلاقی زبان دیپلماتیک و گفتمان سازی است. یاد دارم که زمانی که نخست وزیر عارف و آگاه مان شهید رجایی در مکاتبه ای دیپلماتیک به یکی از کشورهای اروپایی به صورت تفضیلی و جزیی برخی از حقایق را مطرح کردند اگر اشتباه نکنم، حضرت امام (قدس ره) به ایشان اشاره کردند که وظیفه شما به عنوان رییس دولت با ایشان متفاوت است.

شجاعت سیاسی به معنای ماجراجویی نیست

کلینی افزود: بایستی با درک مفید از ارزش تاریخ ایران گرامی و جهت گیری های با ارزش ها و مفاخر انقلاب اسلامی و قدرت ابزاری کشور یک هم پیوندی قدرتمند را باز تولید کرد و آن را تبدیل به ادبیات جذاب در محیط افکار عمومی منطقه وجهان کرد و در مواقعی که حریف نیز منطق و زبان واقع نگری را درک نمی کند و صرفا بر طبل نزاع و حمله می کوبد سیاست متناسبی را به عنوان یک اصل بازدارنده و در خور جایگاه یک کشور بزرگ و انقلابی به آن ها ارائه داد هم چنان که در جایگاه رهبری در مواقع ضروری به عنوان" من یک انقلابی ام" پاسخ شایسته در برابر تهدیدات احتمالی عنوان شد. واقعا شجاعت سیاسی به معنای ماجراجویی نیست بلکه داشتن فکر بلند و دفاع هوشمندانه و سیاست رو به جلو و زیرکانه با گام های هماهنگ و استوار در پیشبرد منافع ملی است.

کسی انتظار ندارد که ایران واگن قطار قدرت های نوظهور باشد

نبایستی با معادلات و رسوبات جنگ سرد به جهان نگاه کرد

این کارشناس مسائل استراتژیک درباره موفقیت نگاه به شرق یا آمریکای لاتین در هشت سال گذشته گفت: نبایستی با معادلات و رسوبات جنگ سرد به جهان نگاه کرد. ما در دوران پسا دوقطبی و چند جانبه گرایی محدود؛ ناتمام و ناقص قرار داریم. بایستی به تکامل تحولات در جهان به صورت حقیقی؛ جامع و به موقع بنگریم و هم زمان لازم است تا با توجه به تغییر و جابه جایی قدرت از آتلانتیک به سمت پاسیفیک و واهمیت آسیا یورو و نه صرفا یورو آسیا به جهان نیز نگریست.

وی با بیان این که موضوع نگاه به شرق اهمیت و ارزش خود را دارد، ادامه داد: ولی نبایستی نسبت به سیاست های حمایتی شرق و امتداد آن اغراق کرد. نوع منافع شرق با ایران در حوزه های ظرفیت هم آورد سازی دارد ولی این مستعد یکپارچگی نیست و کسی هم انتظار ندارد که جمهوری اسلامی ایران واگن قطار قدرت های نوظهور و سه کشور آسیایی بریکس باشد. توانایی ایران در نگاه حداقلی و به عنوان شریک میان مدت در ابعاد اقتصادی و سیاسی معطوف به مسائل گزینش شده منطقه یی بسیار بالا است.

کلینی گفت: در جغرافیای آسیا، کشورهایی هم چون چین، روسیه، کره شمالی، هند و پاکستان در حوزه دارندگان سلاح هسته یی به شمار می روند و کشورهایی از قبیل ژاپن، کره جنوبی و قزاقستان از کشورهای با استعداد بالای هسته یی محسوب می شوند. دیگر کشورهای شرق آسیا از قبیل اندونزی، سنگاپور و مالزی جایگاه اقتصادی خاص خود را دارند. بازخیزی روسیه در معادلات منطقه یی و جهانی با دکترین و دیپلماسی غیرایدئولوژیک وعملگرای جدید در شبکه قدرت ها و هم چنین سرعت بالای اقتصادی در هند به عنوان بزرگ ترین دموکراسی کمی جهان و در همسایگی چین نیمه ایدئولوژیک با بزرگ ترین سرعت اقتصادی جهان و نظام نیم بسته پیام های خاص خود را دارد. حال با توجه به این اشاره های سریع به شرق آیا می توان چشمان را به روی واقعیت بست؟

وی خاطرنشان کرد: دولت نهم و دهم بر اساس تهدید غرب و فرصت مداری و گاهی هم اجبار حرکت کرد. شاید در دولت دهم می توانستیم بهتر عمل کنیم؛ به هر حال اضلاع دیگری نیز در سیاست وجود دارد و باید اجازه داد تا دولت های بعدی تدبیرسازی کنند.

کلینی درباره تاثیر رویکرد رییس جمهور آینده بر دیپلماسی هسته یی ایران به عنوان یکی از مهم ترین موضوعات سیاست خارجی ایران گفت: تا کنون در هر مرحله با همه نوسانات در نوع بازی حریف، اصل اجماع ملی حاکم بوده و دست تصمیم سازان و تصمیم گیران بسته نبوده است. در انتخاب تاکتیک ها و افزایش قدرت مانور دولت ها و مسوولان ذی ربط محدویت نداشته اند ولی در مواردی که به رویکردهای اساسی وابسته بوده است در عالی ترین سطح و به صورت آشکار و قاطعانه هم فکری صورت گرفته است. در زمان صدارت جناب آقای خاتمی به هنگام تغییر تاکتیک ها از سوی آقای سولانا به عنوان نماینده گروه سه اروپایی، وی بعد از مشورت با رهبری انقلاب اسلامی به عنوان ریاست جمهور وقت دستور لازم را صادر کرد.

رهبر انقلاب نه با اصلاح طلب و نه با اصولگرا و… تعارفی ندارند

این کارشناس مسائل استراتژیک گفت: مقام معظم رهبری از اهمیت تصحیح تاکتیک های که منجر به تغییر رویکرد می شد و نقش چهره ها و شخصیت های موثر و به صورت دقیق عملکرد مقایسه یی را در هر شرایط ارزیابی کرده و با اطلاع کافی درباره دفاع از منافع ملی و مردم شکی به خود راه نداده و راهبری کرده اند و نشان داده اند که نه با اصلاح طلب و نه با اصولگرا و… تعارفی ندارند.

فکر نمی کنم سیاست کلان نظام تحت تاثیر تغییر دولت قرار گیرد

او درباره احتمال تغییر قابل توجه در سیاست خارجی ایران با توجه به شرایط سیاسی و بین المللی گفت: فکر نمی کنم سیاست کلان نظام تحت تغییر دولت قرار گیرد. متوازن سازی و رفتار آبرومند در سیاست خارجی یک هنر دیپلماسی است. تغییراساسی در متن سیاست خارجی و خارج از قانون اساسی غیرممکن است. شاید در حوزه دیپلماسی رییس جمهوران تغییراتی را دنبال کنند ولی این به معنای تغییر در سیاست خارجی به معنی کلان نیست. زیرا همان طور که اشاره کردم اسناد بالا دستی و نظارت حقوقی وجود دارد.