مشارکت اجتماعی شهروندان درتوسعه پایدارشهری

به گزارش پارس به نقل از تسنیم، توسعه فرهنگی اجتماعی یکی از مهمترین حوزه های توسعه پایدار است که عدم توجه به آن انتقاد اساسی را متوجه مدیران شهری خواهد کرد. توجه به مؤلفه های فرهنگی اجتماعی و برقراری ارتباط مؤثر میان این مؤلفه ها و برنامه ریزی شهری باعث می شود که سرمایه گذاری ها و هزینه های هنگفت، کیفیت زندگی در کلان شهرهایی مانند تهران را بیش ازپیش بهبود بخشند. علت این امر کاملاً واضح است. شهر اساساً یک پدیده فرهنگی اجتماعی است. هرگونه توسعه شهری در تمامی حوزه ها از ساخت و ساز و حمل ونقل گرفته تا فعالیت های اجتماعی، هنری، مسائل مربوط به بهداشت و سلامت روان و… تحت تأثیر باورها، ارزش ها، هنجارها و انگاره های شهروندان قرار دارد.
برهمین اساس می توان با قطعیت ابراز داشت که در جهان معاصر با توجه به روند سریع گسترش شهرنشینی، به ویژه در کشورهای درحال توسعه، حل مسائل و مشکلات شهری بدون شناخت صحیح خواسته ها و نیازهای شهروندان، برمبنای ارزش ها، باورها و انگاره های فرهنگی آنها، امکان پذیر نیست و اگر هم امکان پذیر باشد، تجربه نشان داده است که کمک چندانی به ارتقای سطح زندگی در شهرها نکرده و چه بسا گاه فاصله مدیران شهری را از وضعیت مطلوب و موردنظرشان بیشتر نیز کرده است. این مسأله در کشور ما به دلیل برخورداری از یک پیشینه فرهنگی غنی و باورهای مذهبی ریشه دار از اهمیتی دوچندان برخوردار می باشد.
یکی از مهمترین راه کارهای ارتقای سطح توسعه فرهنگی اجتماعی در شهرها عبارت است از افزایش سطح مشارکت شهروندان در مدیریت شهری و استفاده از پتانسیل ها و ظرفیت های خلاقانه آنها. در نظام مدریت جدید شهری روش قدیمی مبتنی بر واگذاری کلیه مسؤولیت ها به شهرداری اعتبار و کارایی خود را از دست داده و درحقیقت مسؤولیت اداره امور شهر میان شهرداری، سازمان های غیردولتی، تشکل های مردمی و محله ای و بخش خصوصی تقسیم شده است. برای تحقق این مهم نخست باید شهرداری از طریق انجام مطالعات و پژوهش های اجتماعی ظرفیت ها و امور قابل واگذاری به شهروندان و بخش خصوصی را زمینه سنجی نموده و امکانات و منابع فنی و مالی لازم را در اختیار داوطلبین قرار دهد. در مرحله بعد لازم است که میزان اثربخشی اقدامات صورت گرفته در این زمینه در مناطق مختلف شهرداری مورد سنجش و تحلیل دقیق قرار بگیرند و در نهایت راهکارها و شیوه های اجرایی در مناطق مختلف با یکدیگر مقایسه شده و شیوه های مبتکرانه تر، کم هزینه تر و کارآمدتر شناسایی و معرفی گردند.
نخستین نشانه های حضور و مشارکت جامعه مدنی در اداره امور شهر در ایران، به دوران مشروطیت و زمان تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب قانون اساسی باز می گردد. در آن زمان با تشکیل انجمن های ایالتی و ولایتی نخستین گام برای تحقق مشارکت مردمی در اداره امور شهر برداشته شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با توجه به این که یکی از مهمترین اهداف انقلاب اعتلای مردم سالاری دینی و افزایش میزان مشارکت مردم در اداره امور جامعه بود، تشکیل شوراهای اسلامی در زمره اهداف مهم قرار گرفت. فرایند تصویب، تشکیل و فعالیت جدی شوراهای اسلامی شهرها از آغاز انقلاب تاکنون روندی صعودی داشته است به گونه ای که امروز شوراهای اسلامی شهرها نقش مؤثری در رفع معضلات عمده مدیریت شهری و حل بحران تصمیم گیری های شهری دارند. از جمله مهمترین اهداف شوراهای اسلامی شهرها می توان به موارد ذیل اشاره کرد: اجرای سیاست عدم تمرکز، سرعت بخشیدن به جریان امور، ارتقای سطح آگاهی مردم، رفع تبعیض و تکمیل فعالیت های دستگاه های دولتی و نظارت بر آنها را مورد اشاره قرار داد.
شهرداری تهران به عنوان یکی از مهمترین نهادهای مسؤل در زمینه افزایش سطح مشارکت اجتماعی اقدامات قابل توجهی در راستای شناسایی و استخراج ظرفیت های شهرداری تهران به تفکیک حوزه ها و معاونت های مختلف هنری- فرهنگی، فنی و عمرانی، ترافیک و حمل و نقل، امور حقوقی و… به منظور استفاده از توان مشارکتی مردم نموده است. به عنوان مثال می توان به طرح های واگذار شده ای مثل پروژه شهر سالم، طرح شهردار مدرسه، طرح پیشگامان فضای سبز و طرح تشکیل شورایاری ها یا انجمن معتمدان محلی اشاره نمود.
شهرداری در مسیر اجرای این سیاست با مشکلات و موانعی مانند؛ برداشت کلیشه ای و سطحی و عدم نهادینگی مفهوم مشارکت اجتماعی در افراد، عدم آگاهی شهروندان از وظایف متقابل شهروندی و شهرداری، ضعف کارشناسان در برقراری ارتباط سازنده با مردم، عدم وجود ارتباط مؤثر میان مراکز پژوهشی و اجرایی، تغییرات سریع و عمر کوتاه مدیریت ها در شهرداری، مواجه بوده است. به طور کلی می توان گفت که وضعیت مشارکت شهروندان در فعالیت های معطوف به توسعه پایدار اجتماعی در سطح متوسط رو به پایین قرار داشته و هنوز فاصله قابل توجهی با وضعیت مطلوب در این حوزه دارد. همان طور که اشاره شد یکی از مهمترین راه کارها در این زمینه عبارت است از انجام و کاربست مجدانه پژوهش های فرهنگی و اجتماعی که خوشبختانه در این دوره از مدیریت شهرداری تهران بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.

محسن پیرهادی