پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- عربستان و یمن، دو کشور همسایه که تاریخ پرفراز و نشیبی را تا کنون پشت سر گذاشته اند. از ادعاهای عربستان نسبت به بخش هایی از خاک یمن تا حمله نظامی و تصرف این مناطق که عمدتا از قسمت های جنوبی یمن بودند، می توان به خوبی فهمید که جنگ کنونی و تجاوز عربستان به یمن قطعا امری حادث و روزآمد نیست.

برخی مناطق یمن از جمله حضرموت که از شمال به عربستان و از جنوب به خلیج عدن و اقیانوس هند برای عربستان و تسلط این کشور بر مدار انرژی خاورمیانه بسیار حیاتی است. علاوه بر جغرافیای خاص یمن، این کشور از لحاظ اجتماعی و اعتقادی نیز با عربستان در تضاد نسبی قرار دارد. نیمی از مردم یمن دارای مذهب شیعه زیدی یا اسماعیلی هستند و در ضمن نیمی دیگر که اکثریت را شامل می شود، شافعی بوده و هیچ گونه قرابتی با وهابیت سعودی ندارد. علاوه بر مطالب فوق، یمن به جز سودان تنهاکشور عربی است که دچار تجزیه شده است و مقدمه و بستر سازی نظام جمهوری در یمن زودتر از سایر دول عربی مطرح شده است. با عنایت به گفته های فوق شاید بتوان تا حدودی از اهمیت یمن برای عربستان پرده برداشت، اما این همه به علاوه موارد دیگری هیچ کدام نه تنها سبب چنین حملات سهمگین نظامی نمی شوند بلکه حتی می توانند موید روابط گرم و صمیمی بین این دو کشور باشند، اما باید توجه خود را به عوامل و علل دیگری معطوف کنیم.

به طور کلی می توان دو دسته عوامل و اهداف برای حمله وحشیانه عربستان به یمن ذکر کرد؛

1) اهداف رسمی و علنی

2) عوامل و اهداف غیر رسمی و واقعی 

اهداف رسمی و اعلامی؛ مرجع و ماخذ ما برای پی بردن به این دسته از اهداف، گفته های ملک سلمان، پادشاه کنونی عربستان، در اجلاس شرم الشیخ مصر و نیز گفته های احمد السعیری، سخنگوی نیروهای مسلح عربستان، می باشد. بنابراین این اهداف عبارتند از؛

الف) خلع سلاح انصارالله و حزب علی عبدالله صالح

ب) تخلیه مراکز مهم و استراتژیک یمن به ویژه مناصب دولتی و وزارتخانه ها از نیروهای وابسته به انصارالله

ج) بازگشت منصور هادی به عرصه قدرت و مشروعیت بخشی به حکومت وی

پس از بیان علل و اهداف رسمی عربستان درباره حوادث اخیر شاید این نکته به ذهن ناظر حوادث یا خواننده این مطلب پیش آید که اقدامات و فعالیت های اخیر عربستان در یمن، نسبت به اهداف رسمی و اعلامی آنها بسیار نامتقارن به نظر می رسد، به همین دلیل ناخودآگاه ذهن ما به سمت عوامل و اهداف غیر اعلامی و به نوعی غیر رسمی می رود که پس از بررسی رفتار سیاست خارجی عربستان در دهه اخیر می توان آنها را اینگونه برشمرد؛

الف) تغییر موازنه قدرت در منطقه به نفع خود

ب) هراس از گسترش نفوذ و شان فرهنگی و معنوی ایران در کشور های منطقه به ویژه یمن و بحرین

ج) جلوگیری از گسترش اعتراضات داخلی نسبت به بحران یمن

د) نیاز به درگیری خارجی جهت تثبیت موقعیت ها و افراد جدید در هیات حاکمه پس از مرگ ملک عبدالله

ه) آرزوی سیادت و رهبری کشورهای عربی از دیرباز و نیز قدرت نمایی و ابراز وجود برای خروج از انزوا تحت تاثیر افزایش نقش ایران در منطقه معطوف به مذاکرات هسته ای ایران و گروه 1+5

و) تغییر معادلات منطقه ای برای تبدیل شدن به بازیگر اصلی در جهان اسلام

در پس علل و اهداف مریی و نامریی سعودی در حمله به یمن، البته ناظران بین المللی عوامل دیگری را نیز ذکر می کنند که عبارتند از؛

وابستگی یمن به عربستان در طول تاریخ و سردادن ندای استقلال و دوری از وابستگی

نقش جدید عربستان در منطقه خاورمیانه با توجه به سیاست خارجی آمریکا در این منطقه یعنی عربستان به مثابه بازوی نظامی آمریکا عهده دار پروژه برون سپاری امنیتی در سیاست خارجی آمریکاست که از این رهگذر می تواند هم قدرت نمایی در منطقه و هم ابراز وفاداری به آمریکا کرده باشد، از همه مهم تر جلوگیری از تبدیل یمن به کشوری متمایل به ایران و ... .

علل و عوامل هرچه باشند با بررسی روند این چند ماهه و در نظرگرفتن اهداف رسمی و غیر رسمی عربستان می توان به این نکته پی برد که عربستان هم سرنوشتی چونان هم پیمان خود یعنی آمریکا در افغانستان و عراق را اما این بار در یمن تجربه خواهد کرد، عربستان با این اقدانم نسنجیده خود نه تنها نتوانست به اهداف خود دست یابد بلکه چهره منفوری از خود را در منطقه به نمایش گزارده است.

تهاجم عربستان به یمن و گیر کردن در باتلاق این کشور،طولانی شدن جنگ وناامنی های گسترده در منطقه، بوجود آمدن اختلاف در سطح نخبگان سیاسی عربستان، همگرایی و وحدت بین نیروهای یمنی در مبارزه با کشور متجاوز و ... همه وهمه از برکات حمله سعودی به یمن می باشد و چیزی جز شکست به معنای واقعی آن برای عربستان به ارمغان نیاورده است.

برای پی بردن به چرایی شکست عربستان در یمن می توان به نکات زیر استناد جست

1) اشتباه محاسباتی یمن در مورد عربستان و نادیده انگاشتن نقش نیروهای مردمی

سعودی ها که 10 تا 15 روز را زمان لازم برای شکست یمن در نظرگرفته بودند هیچ گاه به نقش عامل مردمی که بتواند این گونه مقاومت و مبارزه کند، فکر نمی کردند و به همین دلیل یعنی ماهیت مردمی بودن مقاومت ما این گزینه رابه عنوان مهم ترین اشتباه معطوف به شکست عربستان می بینیم.

2) یکسان انگاشتن بحران یمن و بحرین

اشتباه دوم عربستان در مورد یمن این بود که عربستان چندی پیش با فرستادن چندهزار نیرو به بحرین به زعم خود توانست مردمی را که برای کسب حداقل حقوق و آزادی های خود قیام کرده بودند، سرکوب کنند.

سعودی ها در یمن نیز می پنداشتند که وضعیت اجتماعی و سیاسی شبیه بحرین هست ولی همانطور که در ابتدای این نوشتار گفته شد ترکیب اجتماعی مردم یمن شباهت چندانی با مردم بحرین ندارد و سرکوب اقلیت مردم در بحرین باعث شد تا این بلندپروازی را در مورد یمن نیز به اجرا بگذارد ولی در عمل نتیجه معکوس به بار آمد.

3) اعتماد به نیروهای داخلی یمن که متمایل به عربستان بوند

می توان گفت عربستان به برخی نیروهای نخست وزیر سابق، برخی نیروهای ارتشی منتفذ در گارد جمهوری و نیز حزب اصلاح دلگرم بود که البته در همان روزهای ابتدایی گروه های متمایل به عربستان به عنوان کشور مهاجم مورد نفرت مردم واقع شدند و اندک پایگاه مردمی خود را نیز از ذست دادند.

با این تفاسیر می توان گفت که تنها گزینه پیش روی عربستان البته اگر عاقل باشند، خروج از باتلاق و بن بست جنگ در یمن می باشد. مبهم بودن نسبی آینده تجاوز و تهاجم عربستان به یمن و عواقب آن و بالاخره فقدان راهبردی برای خروج عربستان از بحران بر پیچیدگی این مساله می افزاید. کما اینکه اگر شرایط به همین منوال پیش رود نه تنها اعتبار عربستان در مجامع منطقه ای و بین‌المللی زیر سوال می رود بلکه خود را در باتلاقی اخلاقی، امنیتی، نظامی و اقتصادی فرو خواهد برد.

جنگ عربستان مذاکرات هسته ای ایران نخبگان یمن