مرگ ملا عمر/ طالبان به روایت شاهد عینی

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- محمد حسین جعفریان شاعر، مستندساز، روزنامه‌نگار و خبرنگار جنگی از معدود خبرنگاران جهان است که با ملا محمد عمر دیدار داشته، در یادداشتی شفاهی برای «پارس» به مرگ رهبر طالبان پرداخته است که در ذیل می آید:

گروه طالبان شهریور سال 1373 به وجود آمده است و ملا عمر را رهبر خودشان اعلام کردند. در آن موقع ملا عمر سی ساله بود. وی متولد سال 1343 است؛ در رتبه بندی حوزه های علمیه اهل سنت افغانستان، فرد اول طالب ملا و درنهایت مولوی و... می شود. 

نکته جالب توجه این جاست که آقای ملا عمر ملا بود و یک درجه از طلبه بودن بالاتر بود؛ در عین حال رهبر گروه طالبان شد. به نظر می رسید مجموعه ای که ایشان را انتخاب کرده بود، درصدد یک جوان گرایی بود که در افغانستان کم تر دیده شده است. بنده خود اسفند سال 1373 به افغانستان رفته  بودم و بین طالبان بوده ام. طی ملاقات هایی که با سران آن ها داشتم، متوجه جوان گرایی بین آن ها شدم. در طول زمانی که ملا عمر رهبر این گروه بود تغییراتی در نگرش این گروه ایجاد شد.

شکستی که طالبان متحمل به قبول کردن آن شد، زمینه ساز جمع شدن آن ها از پایتخت و فرار کردن به کوه ها شد؛ تغییر نگرش در این گروه از آن موقع شروع شد. امروز وقتی در رسانه های خودمان حرف از طالبان می زنیم، همه آن ها را یک طالبان خطاب می کنیم و پیش خودمان طالبان از قبل محکوم  شده است؛ یعنی هیچ وقت یک تقسیم بندی برای مخاطبان لحاظ نمی شود؛ در حالی که طالبان کنایه از یک مقاومت در برابر اشغال گری است و آن ها را ما به رسمیت می شناسیم و این متفاوت از آن طالبان جنگ طلبی است که عملیات های انتحاری  در بازارها، قهوه خانه ها، عروسی ها و بین مردم انجام می دهد و باعث می شود که آمریکا بهانه ای برای حضور بیش تر داشته باشد.

 در مورد طالبان باید دو شاخه را از هم جدا کنیم؛ یک شاخه ای که عملاً زیر چتر آمریکا است و منشأ ناامنی ها در افغانستان محسوب می شود و سناریوها را طوری طراحی می کند که آمریکا در افغانستان بیش تر ماندگار شود. شاخه دیگر طالبان عملاً با اشغال گری می جنگد و به صلح رویکرد خوبی دارد. نماینده این شاخه در جلسات عمده صلح نیز شرکت دارد.

آن بخش از طالبان که مشی تندروانه دارد و مشهور به جناح حقانی است، بیش تر از داخل پاکستان تقویت می شود و در حقیقت پاکستان خاستگاه این طالبان است. مدیریت های پاکستانی، دلارهای عربی و کمک های آمریکایی پشت سر این گروه قرار دارد. به نظر می رسد شاخه ی مقابل به تهران نزدیک تر شده است و گاهی اوقات دیده می شود که هیئت هایی از آن ها در تهران حضور پیدا می کنند؛ این شاخه همان شاخه ی ملا عمر است که ناگهان بعد از مدتی رهبر آن ناپدید شده و نام های جدیدی روی کار آمدند.

در توضیح این امر باید گفت که اخبار غیررسمی در مناسبات بین گروهی طالبان شنیده می شد که درگیری-هایی بین آن ها رخ داده است و شاخه ملا عمر تحت فشار قرار گرفته است؛ یکی از دلایل ظهور داعش در افغانستان هم همین موضوع بوده است. 

جریان طالبانی ملا عمر به گرایش های عربی و حوثی های پاکستانی خیلی بها نمی دادند؛ لذا برخی از فرماندهان ناراضی دسته ملا عمر با کمک پاکستان و عربستان پرچم جدیدی بلند کردند و داعش ظهور کرد. درگیری هایی که بین آن ها درگرفت و شاید اول بار برای مردم ما جای سوال بود، به علت همین موضوع بود. 

تفاوت هایی که بین دسته تازه تأسیس با جریان طالبانی ملا عمر وجود داشت، بسیار محسوس بود. خلیفه داعش در بغداد بود و از آن جا جهت دهی می کرد، سعودی ها هم به راحتی می توانستند به آن جهت دهند اما طالبان ملا عمر این گونه تابع سیاست های سعودی ها نبودند.

در نهایت مرگ ملا عمر برای تهران و کابل یک موضوع خوشایند محسوب نمی شود؛ چرا که این دسته از طالبان به مذاکرات صلح نزدیک تر بودند و علیه اشغال گری می جنگیدند. سیاست  سعودی ها در خلاف جهت جریان ملا عمر قرار داشت و حال با مرگ ملا عمر قضیه صلح پیچیده تر و دشوارتر شده است؛ در نتیجه این اتفاقات پروژه های خاورمیانه ای آمریکای قوت زیادی خواهد گرفت؛ موضوعی که هم برای کابل و هم برای ایران ناخوشایند است.

* محمدحسین جعفریان (زادهٔ ۱۳۴۶ در مشهد، کوی پنج تن طلاب) شاعر، مستندساز، روزنامه‌نگار و خبرنگار جنگی است که دودوره رایزن فرهنگی ایران در افغانستان بوده‌است. بیشتر شهرت جعفریان ازشعرهای بلند و نیز از گزارش‌ها ومستندهایش در مورد جنگهای جهان(افغانستان-تاجیکستان-بوسنی-کوزوو-پاکستان وکشمیر-عراق-لبنان و...) به ویژه ساخت مستند معروف «حماسه ناتمام» یا «شیردره پنجشیر» از زندگی احمدشاه مسعود است. وی در سال۱۳۷۲ در شمال شرق افغانستان مجروح و از یک پا فلج شد. جعفریان یکی از معدود خبرنگاران جهان است که با ملا محمد عمر رهبر طالبان دیدار داشته ‌است. او از کارشناسان خبره ایرانی درامور افغانستان است.

* کتاب‌ها:

- در حاشیه شط

- پنجره‌های رو به دریا

- فریادی پشت پنجرهٔ جهان

- شانه‌های زخمی پامیر

- شیری درقفس ۹۰۲

- گزیده ادبیات معاصر(نیستان-شماره۱۲)

- در پایتخت فراموشی

* مستندها:

- بوی جوی مولیان (سفر آیت‌الله خامنه‌ای به سیستان و بلوچستان)

- شیر دره پنجشیر یا حماسه ناتمام (زندگی احمدشاه مسعود)

- نسل گمشده (فیلمی مشترک با رضا برجی درباره جنگ کوزوو)

- لعل بدخشان (درباره کشور افغانستان)

- سفربه جمهوری طالبان

- شاه همدان

- چرامی‌جنگیم؟

- افغانستان سلام(شانه‌های زخمی پامیر-مستنددر۲۶قسمت۳۰دقیقه‌ای)