الزامات تفسیر صلح امام حسن(ع)

به گزارش پارس، یادداشت روزنامه خراسان در شماره امروز شنبه خود به قلم امیرحسین یزدان پناه به شرح ذیل است:
رئیس جمهور اخیرا در جمع استانداران با اشاره به ماجرای صلح امام حسن مجتبی (ع) گفت: «امام حسن(ع) می‌خواهند به ما یاد بدهند که باید به مصلحت امت و خواست مردم و جامعه توجه کرد و به نفع امت و جامعه اسلامی تصمیم گرفت...شجاعت در مراحل و مقاطع مختلف و در برابر شرایط گوناگون تاریخی معنای خاص خود را دارد و امام حسن مجتبی(ع) آن تصمیم سخت را اتخاذ کردند و ما هم باید راه و مسیر امام حسن مجتبی (ع) را دنبال کنیم.» در بدو ورود به صحبت های اخیر دکتر روحانی با 2 موضوع روبه رو هستیم. نخست، چیستی صلح امام حسن مجتبی (ع)، دوم، الزامات توجه به جملات و تعابیری که مقامات کشور این روزها به کار می برند با توجه به شرایط حساس مذاکرات هسته ای.
آیا امام حسن مجتبی (ع) با 30 هزار سپاهی برای صلح به مدائن رفت؟
واقعیت این است که اگر قرار است درباره صلح امام حسن (ع) و یا هر واقعه تاریخی دیگر تفسیری ارائه شود لازم است که زمینه های شکل گیری واقعه (اعم از شرایط زمانی و سیاسی و ...) مطرح شود و سپس آن را با شرایط حال مقایسه کنیم. در همین چارچوب مهم است که بدانیم: «اولا صلح چگونه شکل گرفت؟ دوم این که مفاد صلح عزت آفرین بود یا نه؟ سوم هم این که نتیجه آن صلح چه شد؟» به بیان دیگر همه این ابعاد را باید با هم تحلیل و تفسیر کرد. بیان این نکات مهم از ماجرای صلح امام حسن(ع) خود محتوای چندین کتاب و مقاله شده است و در این مقال اندک نمی گنجد(1) اما به طور مختصر روند اتفاقات سال 41 هجری پس از شهادت امیرالمومنین(ع) به این صورت است که عده زیادی از مردم کوفه با بیعت با امام حسن مجتبی (ع) زعامت ایشان را پذیرفتند.
در شام اما مردم با معاویه بیعت کرده بودند و همین موضوع باعث شد کوفیان از حضرت برای اعزام سپاهی به شامات و نبرد با معاویه اجازه خواستند. سرانجام پس از تحولات مختلف سپاه امام که برخی منابع تاریخی آن را تا 30 هزار نفرنقل کرده اند در منطقه ساباط مدائن خیمه زد.
معاویه اما با کمک مشاوران خود در سپاه امام فتنه ایجاد کرد و در کنار آن با تطمیع برخی از فرماندهان به نام سپاه آن حضرت، مانند ابن عباس، سپاهیان ایشان را فریفت و حضرت در شرایطی قرار گرفت.(که برخی منابع تاریخی روایت می کنند تنها 17 نفر برای ایشان باقی مانده بود) در چنین شرایطی امام حسن مجتبی(ع) صلح با معاویه را اولا با هدف نشان دادن چهره منافقانه معاویه که در لباس یک عنصر صلح خواه ظاهر شده بود و دوم برای حفظ اصل اسلام از گزند آسیب های احتمالی، پذیرفتند. نتیجه صلح نامه دقیق حضرت نیز آن بود که مفاد آن چنان دقیق نوشته شده بود که معاویه به آن عمل نکرد و با تعیین یزید به جای خود، و برخی دیگر از اقدامات، صلح نامه را نقض کرد و پس از آن تحولات به نحوی پیش رفت که به واقعه عاشورای سال 61 هجری و آن واقعه عظیم تاریخ کشیده شد.
بنابراین 4 نکته در این ماجرا مهم است: 1- این که حضرت امام حسن مجتبی (ع) از کوفه که حرکت کردند برای نوشتن صلح به مدائن نرفتند بلکه عازم نبرد با معاویه به عنوان نماد نفاق در جامعه اسلام بودند. 2- ضعف حامیان امام و سپاهیان حضرت و نیز فتنه معاویه شرایط را به سمت صلح برد.3- مفاد صلح به نحوی نگارش شد که در نهایت چهره معاویه و بنی امیه را رسوا کند و در نهایت نیز چنان شد.4- صلح امام حسن(ع) با نمایاندن چهره نفاق بنی امیه، زمینه ساز واقعه عاشورا و حرکت نظامی امام حسین(ع) شد و به قول شیخ راضی آل یاسین «کربلا پیش از آنکه حسینى باشد حسنى بود.»(2)
براین اساس این که شرایط امروز ما با صلح امام حسن (ع) تطبیق می کند یا دیگر زمان ها، جای بحث دارد اما به نظر می رسد که مطابق تصمیم امام حسن(ع) به صلاح نباشد که ما اکنون تصمیم به جنگ با دشمن بگیریم. چه این که با توجه به تبعیت و سلامت دولتمردان در اجرای الزامات و مصالح نظام و نیز حمایت بیش از 80 درصدی مردم از تصمیمات نظام (مطابق نظر سنجی های مختلف ازجمله نظر سنجی اخیر دانشگاه های تهران مریلند)، جمهوری اسلامی در شرایط ضعف در تصمیم گیری که بر امام حسن (ع) تحمیل شد قرار ندارد. البته می توانیم از صلح نامه عزتمندانه امام حسن(ع) که در شرایط ضعف صورت گرفت این درس را بگیریم که حالا که ما در شرایط قوت قرار داریم باید فقط توافقی عزتمندانه و مطابق منافع ملی را امضا کنیم. خلاصه این که به نظر می رسد، در هرگونه تفسیر واقعه مهم صلح امام حسن(ع) که خود به واقعه ای مهم تر همچون عاشورا منتهی شد و نیز مطابقت آن با شرایط کنونی باید زمینه های آن را در نظر داشت و از تفسیر بخشی و جزئی آن خودداری کرد.
الزامات کنونی کشور و تعابیر مسئولان
اما فارغ از آن چه دربالا به آن اشاره شد، نکته مهم دیگری نیز وجود دارد و آن این که در شرایط حساس مذاکرات هسته ای که غرب به خصوص آمریکا مترصد فشار بیشتر به ایران و گرفتن امتیازات بیشتر است، یکی از الزامات مسئولان اجرایی و تاثیرگذار کشور این است که مراقب کلمات و عبارات خود باشند. مذاکرات در وقت اضافه به سر می برد و در این شرایط خطیر قطعا ایجاد دوگانه معیشت- مذاکرات یا جنگ- مذاکرات یا ... نه به صلاح کشور است و نه به صلاح نتایج مذاکرات. بدون شک بیان جملاتی که ممکن است از آن تعبیر به ضعف یا عقب نشینی شود همیشه مذموم است و در شرایط حساس کنونی از هیچ کس پذیرفته نیست. چرا که دشمن را به طمع بیشتر می اندازد و ازاین منظر فشارها و زیاده خواهی ها آن هم در دقیقه 90 بیشتر و خطرناک تر می شود. اگر قرار است «توافق خوب» شکل بگیرد، به جز مذاکره کنندگان امین مورد اعتمادی که در وین داریم، مسئولان و مقامات اجرایی دست اندرکار نیز نباید با عبارات و کلماتی که می گویند دست تیم هسته ای را ببندند؛ ان شاء ا... .
ارجاعات:
1- یکی از کتاب های مطرح در این زمینه کتاب «صلح امام حسن(ع)؛ پرشکوه ترین نرمش قهرمانانه تاریخ» نوشته «شیخ راضی آل یاسین» و ترجمه حضرت آیت ا... خامنه ای است.
2- همان