عبدالله گل چرا و با چه شروطي به حكومت تركيه باز مي گردد؟

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- رضا سعيد محمدي- در پي ناکامي حزب عدالت و توسعه براي کسب اکثريت مطلق آراء انتخابات پارلماني، مردم اين کشور در انتظار تحولي بزرگ در عرصه سياست هاي داخلي و خارجي دولت مي باشند. در بيست و پنجمين انتخابات پارلماني ترکيه که در 17 خرداد برگزار شد، حزب حاکم عدالت و توسعه به رغم تبليغات گسترده و تمهيدات وسيعي که براي کسب پيروزي تدارک ديده بود، نتوانست به اکثريت لازم براي تشکيل دولت مستقل، اصلاح قانون اساسي و تغيير نظام پارلماني به رياستي دست پيدا کند. به اين ترتيب، حزب حاکم ناگزير است که براي تشکيل دولت يا با يکي از احزاب پيروز در صحنه انتخابات ائتلاف کند و يا ظرف سه ماه، نسبت به برگزاري انتخابات زودهنگام اقدام نمايد.

در مورد ائتلاف با احزاب پيروز تا کنون هيچ يک از آنها همکاري با حزب حاکم را نپذيرفته است. آنها اعلام کرده اند که با حزب عدالت و توسعه ائتلاف نخواهند کرد، زيرا خاطره تلخي از رفتار دولت اردوغان با احزاب مخالف دارند. داود اوغلو – نخست وزير و دبير کل حزب عدالت و توسعه - در جريان تبليغات انتخاباتي خود برخورد تحقير آميزي با احزاب مخالف داشت. اين حزب در طول سال هاي حکومت خود نه تنها براي نظرات آنها بهايي قائل نشد، بلکه رفتارش با آنها خصمانه بود.

حزب حرکت ملي گرا براي ائتلاف با حزب عدالت و توسعه و شرکت در دولت داود اوغلو شرايطي تعيين کرده است. چنانچه حزب حاکم اين شرايط را نپذيرد، ناگزير خواهد بود تا ظرف مهلت قانوني، انتخابات زودرس برگزار نمايد. البته بسيار بعيد است که در صورت برگزاري اين انتخابات، حزب عدالت و توسعه بتواند کرسي هاي بيشتري را به دست آورد. اردوغان با شعار وحدت اسلامي، رفع محدوديت از حجاب، مبارزه با فساد و توسعه روابط با کشورهاي اسلامي توانست اکثريت آراء مردم را تصاحب کند، اما در ميانه راه با عدول از وعده هاي انتخاباتي خود مسير گذشته را تغيير داد و با دامن زدن به اختلافات مذهبي، سرکوب علويان، آلوده شدن اطرافيانش به فساد مالي و حمايت از تروريست هاي تکفيري در جنگ با دولت قانوني سوريه، تا حد زيادي محبوبيت خود را از دست داد. احزاب مخالف تا کنون اسناد زيادي را عليه اردوغان و نزديکانش منتشر کرده اند و پيش بيني مي شود که در آينده نيز براي کسب امتيازات بيشتر از جريان حاکم، اسناد جديدي را از پنهان کاري هاي دولت افشا کنند. پروفسور محمود ارول قليچ - دبير کل بخش پارلماني سازمان همکاري هاي اسلامي - گفت: «آرزوي حزب عدالت و توسعه براي کسب رهبري جهان اسلام، هزينه سنگيني را بر دوش ترکيه گذاشت. عملکرد اين حزب باعث شد که ترکيه متحدان سنتي خود را از دست بدهد»

در حال حاضر، اوضاع اقتصادي ترکيه رو به وخامت است. در سال هاي گذشته مردم شاهد نوعي رونق اقتصادي در کشورشان بودند که همين امر موجب محبوبيت اردوغان و حزب حاکم شده بود. اما امروز اقتصاددانان ترکيه بر اين باورند که رشد اقتصادي ترکيه بادکنکي و غير واقعي بوده و اکنون نشانه هاي افول آن در حال ظهور است. در واقع، سرمايه گذاري هاي خارجي عمدتا در فعاليت هاي غير مولد به کار گرفته شده و صاحبان سرمايه در صورت احساس خطر مي توانند به آساني سرمايه هاي خود را از کشور خارج کنند. با تغيير شرايط سياسي دولت بلافاصله ارزش لير ترکيه به شدت کاهش يافت و شاخص بورس اين کشور سير نزولي به خود گرفت. مؤسسه مالي و اعتباريHSBC که به عنوان يک شرکت بزرگ چند مليتي در 73 کشور جهان سرمايه گذاري کرده و در ترکيه 298 شعبه دارد، بلافاصله بعد از اعلام نتايج انتخابات اعلام نمود که سرمايه هاي خود را از اين کشور خارج مي کند.

بدون شک، حزب حاکم ديگر نمي تواند سياست هاي جاه طلبانه خود را دنبال کند، زيرا هيچ يک از احزاب پيروز در انتخابات با سياست هاي دولت اردوغان از جمله اقدامات تجاوزکارانه آن عليه سوريه و عراق موافق نيستند. اين روند نهايتا به تضعيف حزب حاکم منجر خواهد شد. از هم اکنون نشانه هاي تغيير در ساختار تشکيلاتي و سياست هاي اين حزب به چشم مي خورد. عبدا... گل - رئيس جمهور سابق ترکيه - از انحصار طلبي حزب عدالت و توسعه انتقاد کرده و گفته است که مردم خواهان يک دولت ائتلافي هستند. آنچه مسلم است داوداوغلو با شرايط موجود ديگر قادر نخواهد بود تا تمام اعضاي حزب را براي ادامه همکاري با خود متقاعد نمايد. رجب طيب اردوغان - رئيس جمهور - نيز که بيش از 13 سال رهبري اين حزب را بر عهده دارد، به دليل اشتباهات فاحش سياسي، نفوذ سابق خود را در حزب از دست داده است. برخي از اعضاي حزب از عبدا... گل - منتقد دولت و حزب - خواسته اند که به فعاليت‌هاي حزبي خود باز گردد. حتي اين احتمال نيز وجود دارد که حزب حاکم دچار انشعاب شود که در اين صورت از آراء آن کاسته خواهد شد. در پي انتخاب اردوغان به عنوان رئيس جمهور جديد، عبدا... گل به دليل مخالفت با سياست هاي افراطي وي ديگر حاضر به همکاري با دولت جديد نشد و از حزب عدالت و توسعه کناره گرفت. گويا او پيش بيني کرده بود که حزب اردوغان در انتخابات پارلماني با شکست مواجه خواهد شد. وي بعد از انتخابات اعلام کرد:«به شرطي که اردوغان در امور پارلمان دخالت نکند، حاضر است نخست وزير دولت ائتلافي شود.» چنانچه وي به فعاليت حزبي خود بازگردد مي تواند به کمک همفکران خود در حزب، مسير آن را در جهت اعتدال و عقلانيت سياسي قرار دهد. در اين صورت مي توان اميدوار بود که حزب اسلام گراي عدالت و توسعه با دستور کاري جديد مبتني بر مردمسالاري ديني به جايگاه اوليه خود باز گردد. به اين ترتيب، دولت ترکيه قادر خواهد بود تا نقش مثبت و سازنده‌ اي را در حل بحران‌ هاي منطقه‌ ايفا کند.

جالب است که ناکامي حزب عدالت و توسعه در کسب اکثريت مطلق مجلس موجب خوشحالي رژيم صهيونيستي و مقامات اروپايي و آمريکايي شد. رژيم صهيونيستي از آن جهت اظهار شادماني نمود که ترکيه ديگر قادر نخواهد بود تا به يک کشور قدرتمند اسلامي مانند جمهوري اسلامي ايران در منطقه تبديل شود. به خصوص که رهبران حزب حاکم داراي تفکر اخواني بوده و سابقه حمايت از جنبش حماس و اعزام کشتي کمک هاي بشردوستانه براي مردم غزه را در کارنامه سياسي خود دارند. اوباما به احزاب پيروز در انتخابات پارلماني ترکيه تبريک گفت و با اين موضع گيري نشان داد که از شکست حزب عدالت و توسعه خشنود است. جف راتکه – معاون وزير خارجه آمريکا - نيز گفت: «بي صبرانه منتظر همکاري با پارلمان و دولت جديد ترکيه هستيم». مقامات اروپايي هم به نوعي از پيروزي احزاب مخالف ابراز خوشحالي نمودند. اين در حالي است که ترکيه با حمايت هاي مادي و معنوي خود از تکفيري هاي داعش و ساير گروه هاي تروريستي در عراق و سوريه و تضعيف نظام حاکم در هر دو کشور، خدمت بزرگي به غرب و رژيم صهيونيستي کرده است.

خوشحالي اروپايي ها به يک عامل تاريخي باز مي گردد و آن خاطره تلخي است که از سيطره دولت عثماني بر گستره وسيعي از خاک اروپا به ياد دارند. غرب مايل نيست که بار ديگر شاهد بازگشت سلاطين عثماني به کشورهاي منطقه باشد. از اين رو، پارادوکس واگرايي و همگرايي حاکم بر روابط غرب و رژيم صهيونيستي با دولت اسلام گراي ترکيه کاملا قابل درک است.

آنچه مسلم است ادامه حکومت اسلام گراي کنوني در ترکيه، هم به نفع مردم مسلمان اين کشور است و هم در جهت منافع کشورهاي مسلمان منطقه خواهد بود، مشروط بر اين که از سياست هاي طايفه اي و افراط گرايانه فاصله بگيرد. تلاش ها بايد در جهت تعديل سياست هاي نامتعادل و بعضا غير اسلامي حزب حاکم هدايت شود. عقلاي حزب عدالت و توسعه بايد تمام تلاش خود را براي بازگرداندن اعتبار اوليه حزب و قرار دادن آن در مسير صحيح مردمسالاري به کار گيرند. چنانچه بازگشت عبدا... گل که از نيروهاي معتدل و محتاط حزب عدالت و توسعه به شمار مي رود با اين هدف انجام گيرد، اين حزب فرصت آن را خواهد داشت که ترکيه را در جهت توسعه و پيشرفت و ايفاي نقش سازنده در تحولات منطقه و همگرايي جهان اسلام راهبري وهدايت نمايد.