پشت پرده عدم همراهي کشورهاي منطقه با ائتلاف سعودي- صهيونيستي عليه يمن

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- سيد محمد اسلامي- اشتباهات محاسباتي سعودي اندک اندک دارند خودشان را نشان مي دهند. حدود 20 روز حمله هوايي به صنعا در عمل معادله تحولات ميداني يمن را تغيير نداده است. انصار ا... همچنان کنترل صنعا را در دست دارد. از همه مهم تر اين که متحدان سنتي سعودي تلاش مي کنند از اصرارهاي پنهان و پيداي سعودي براي مشارکت در عمليات نظامي عليه مردم يمن فرار کنند. پاکستان، ترکيه و مصر 3 کشور مهمي هستند که تاکنون در برابر اصرارهاي سعودي مقاومت کرده اند. موارد زير مي تواند از جمله برخي دلايل عدم همراهي اين کشورها با ائتلاف سعودي باشد:

1- نزاع در يمن شيعه – سني نيست
گام نخست براي درک علل عدم همراهي ديگران با سعودي، درک ماهيت رفتار خود سعودي است. سعودي در بحران يمن از محاسبات متعارف هزينه-فايده پيروي نمي کند. در شکل گيري عجولانه ائتلاف عربي عليه يمن هيچ نشانه اي از محاسبات متعارف جنگ هاي کلاسيک، از جمله محاسبات هزينه هاي مالي درگيري، محاسبات هزينه هاي جاني درگيري، تدوين استراتژي مشخص براي پايان درگيري و ... ديده نمي شود. به عبارت ديگر رفتار کنوني سعودي و سياست خارجي جديد اين پادشاهي را نمي توان با استفاده از تئوري انتخاب گزينه عقلايي تحليل کرد. بلکه اين رفتار برآمده از هويتي است که سعودي براي خود متصور است. تئوري نهادگرايي نوين کاملا روشن مي کند که سعودي اکنون از "نهاد"هاي رفتار سنتي خود تبعيت مي کند و نه گزينه هاي عقلايي. نهاد نژاد، نهاد زبان، نهاد تعلق به جغرافياي شبه جزيره عرب، نهاد آقا بالاسر اعراب بودن و موارد ديگر از اين دست مولفه هايي هستند که تا اندازه اي رفتار سعودي را توجيه مي کنند. سعودي تصور مي کند که با شيعه و سني نشان دادن درگيري هاي يمن، مي تواند حمايت اين کشورهاي سني مذهب را جلب کند. اما آن ها به درستي درک کرده اند که نزاع در يمن، نزاع شيعه و سني نيست. بلکه سعودي در يمن به دنبال اعاده حيثيت عربي خود و اثبات دوباره زعامت بر ملت هاي عرب است. اهدافي که براي پاکستان، ترکيه و حتي مصر موضوعيت ندارند.

2- نگراني از تبعات نظامي
فارغ از محتواي سياسي حمله به يمن، واقعيت هاي نظامي اين حمله نيز از جمله موضوعاتي است که کشورهاي ديگر را از همراهي با سعودي باز مي دارد. حمله هوايي جز تخريب زيرساخت هاي مدني و کشتار افراد غير نظامي نمي تواند دستاورد ديگري داشته باشد. در حالي که هيچ گروه نظامي يا قبيله مسلحي ائتلاف عربي را در يمن نمايندگي نمي کند، تنها گزينه موجود براي پيروزي نظامي سعودي ورود نيروي زميني به يمن است. مشکل اينجاست که چه کشوري حاضر مي شود ارتش خود را وارد يمن کند؟ محتمل ترين گزينه براي سعودي، ارتش مصر است. اما ارتش مصر در حال حاضر در صحراي سينا درگير است. به علاوه اين که حضور نيابتي مصر در درگيري هاي نظامي ليبي نيز بخشي از توان ژنرال سيسي را مشغول کرده است. بدون ترديد براي ژنرال سيسي، پيروزي ژنرال خليفه حفتر در ليبي مهم تر از شرايط کنوني در يمن است. اين در حالي است که پاکستان و ترکيه نيز اساسا حداقل هاي لازم براي مشارکت در عمليات هاي اينچنين را ندارند. نه پيمان همکاري امنيتي مشترکي وجود دارد که چنين عملياتي را توجيه کند و نه امنيت ملي اين کشورها در يمن خدشه دار شده است که حضور ارتش شان در يمن توجيه پذير باشد. پاکستان و ترکيه همچنين کارنامه دخالت نظامي ارتش مصر در يمن در دهه شصت ميلادي در دوران رياست جمهوري جمال عبدالناصر را پيش رو دارند. عملياتي بي سرانجام که موجب کشته و زخمي شدن ۱۰ هزار نفر از نظامي هاي مصر طي ۲ سال جنگ شد و محبوبيت جمال عبدالناصر را به شدت کاهش داد.

3- فشار افکار عمومي به ويژه در زمينه حقوق بشر
در کشورهاي پادشاهي عربي گويي اساسا مولفه اي به عنوان افکار عمومي وجود ندارد. اما کشورهايي که سعودي خواستار حضور آن هاست، اين گونه نيستند. حتي در مصر هم که عملا يک حکومت نظامي در قدرت است، افکار عمومي همچنان تاثير گذار هستند. در ترکيه و پاکستان هم به مراتب، فشار افکار عمومي تا حدي و بعضاً کاملاً بر سياست حاکمان تاثير گذار است. مشارکت در عمليات نظامي عليه فقيرترين کشور عربي منطقه با مخالفت جدي مردم اين کشورها روبرو خواهد شد. همچنان که مجلس پاکستان با مشارکت ارتش اين کشور در حمله به يمن مخالفت کرد. به علاوه اين که دير يا زود نهادهاي حقوق بشري جهاني گزارش هايشان را منتشر مي کنند و واقعيت ضد بشري اين عمليات دامن گير تمام حاضران در اين ائتلاف خواهد شد.

4- عدم وجود پشتوانه قانوني براي ائتلاف
سعودي و برخي ديگر از خليفه نشين هاي حاشيه خليج فارس مدعي هستند که دولت يمن از آن ها خواسته است در عمليات عليه حوثي ها مشارکت کنند. با اين حال واقعيت اين است که يمن از ماه ها قبل از اين تهاجم فاقد دولت مستقر بود. شوراي امنيت سازمان ملل نيز اگرچه در بحران يمن عليه حوثي ها موضع گرفته است، اما هيچ قطعنامه اي براي مشروعيت بخشي به تهاجم عليه يمن صادر نکرده است. فقدان مشروعيت بين المللي براي اين عمليات، يکي ديگر از دلايلي است که کشورهاي ديگر را از مشارکت در آن منع مي کند.