سعودي ها با چه گزينه هايي در يمن روبرو هستند؟

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- سيدمحمد اسلامي- اکنون 2 هفته از تجاوز سعودي به يمن مي گذرد. آل سعود در پي انتقادهاي فراوان از پيامدهاي انساني اين عمليات نظامي عليه مردم غيرنظامي يمن، مجبور شده است که مخالفت خود با ورود کمک هاي بشردوستانه به صنعا، پايتخت يمن را متوقف کند. با اين حال هنوز افق روشني براي پايان اين حملات به چشم نمي آيد. براي بررسي پيامدهاي اين عمليات و همچنين به دست آوردن دورنمايي از سناريوهاي پيش روي يمن پس از تجاوز سعودي، شايد بد نباشد که از طريق مقايسه اين بحران با بحران در سوريه به برخي پرسش ها پاسخ بدهيم. به ويژه اين که به نظر مي رسد سعودي ها در يمن الگويي را به نمايش گذاشته اند که از 3 سال پيش در بحران سوريه از آن سخن مي گويند، يورش همه جانبه به کشوري که درگير جنگ هاي داخلي است و ايجاد يک نظام سياسي برآمده از اراده خارجي در آن کشور. در مورد بحران سوريه، آمريکا به عنوان جدي ترين متحد سعودي در جهان غرب با اين الگو همراهي نکرد. نه به اين دليل که مخالف تغيير نظام سياسي بعثي است و يا اين که نگران جان مردم سوريه است. بلکه محاسبات پيش از آغاز چنين عملياتي، مويد هزينه هاي سرسام آور و شکست قطعي بودند. اما اکنون اين عمليات به جاي سوريه، در يمن رخ داده است.

شباهت ها و اختلاف هاي سوريه و يمن
بحران هاي سوريه و يمن از ابعاد مختلفي با يکديگر شباهت ها و تفاوت هاي جالب توجه دارند. يمن از گذشته تا به امروز خاستگاه القاعده بوده است. سوريه اکنون به خانه دوم القاعده تبديل شده است. بشار اسد، رئيس جمهور سوريه پس از ابتلاي اين کشور به درگيري هاي خونين نظامي با نيروهاي تکفيري، همچنان در کشور ماند و به تقويت ارتش پرداخت. عبد ربه منصور هادي، پس از درگيري هاي نظامي ابتدا از قدرت کناره گيري کرد و سپس به عربستان فرار کرد. ارتش سوريه اکنون با مخالفان مسلح و همچنين تروريست هاي تکفيري در جنگ است. ارتش يمن عملا از بين رفته است و نيروهاي انصارا... به نيابت از اين ارتش در حال جنگ با القاعده و سعودي هستند. دولت سوريه در حال حاضر داراي اجزاي متعارف يک دولت مدرن يعني هيئت دولت، وزارت خانه هاي موضوعي، نهادهاي امنيتي و... است. يمن در حال حاضر هيچ يک از الزامات متعارف يک دولت مدرن را ندارد و جنگنده هاي سعودي در حال تخريب زيرساخت هاي حداقلي و ساختمان هاي دولتي پايتخت اين کشور هستند.

جايگاه سعودي در يمن و جايگاه يمن نزد سعودي
اکنون بايد به موضوع از بعد ديگري نيز بپردازيم. يمن از ديرباز مورد توجه سعودي بوده است. معروف است که “عبدالعزيز بن عبدالرحمن بن فيصل” موسس پادشاهي آل سعود قبل از مرگ خود وصيت کرد که جانشينانش هيچ گاه اجازه ندهند که در يمن يک حکومت مقتدر پا بگيرد. جمعيت يمني ها هميشه بيشتر از صحرانشين هاي حجاز بوده است. مردماني جنگاور دارد. اين کشور موقعيت ژئوپلتيک و امکان دسترسي به آب هاي آزاد بين المللي را دارد و در صورت قدرت گرفتن، مي تواند به يک تهديد امنيتي عليه سعودي تبديل شود. در اين ميان، سعودي هميشه با پول در يمن تجارت سياسي مي کرده است.

شرايط سياسي عمليات نظامي سعودي در يمن
حملات هوايي سعودي به يمن منطقا نمي تواند براي زماني طولاني ادامه يابد. فشار افکار عمومي تا به امروز آن ها را مجبور کرده است که عليرغم ميل باطني شان با ارسال کمک هاي بشر دوستانه شامل 16 تن کمک هاي پزشکي و دارويي به صنعا موافقت کنند. از سوي ديگر حمله هوايي به جز تخريب سرمايه هاي عمومي کشور فقير يمن و از بين بردن بيشتر زيرساخت هاي اين کشور دستاورد ديگري ندارد و نمي تواند به کنترل و تسلط بر صنعا يا هر شهر و منطقه ديگري منجر شود. در همين حال در حال حاضر تقريبا هيچ قبيله يا گروه نظامي و يا حزب سيسي قدرتمندي نيست که اراده سعودي ها در يمن را نمايندگي کند. به عبارت ديگر اگر اين امکان وجود داشت که سعودي با بمباران صنعا زمينه را براي پيروزي هاي ميداني يک گروه نظامي حامي سعودي در يمن فراهم کند، بايد منتظر پا گرفتن يک حکومت نظامي جديد در خاورميانه و شمال آفريقا مي بوديم. اما ارتش يمن يا از هم گسسته است و يا اکنون با حوثي ها همکاري مي کند. عبد ربه منصور هادي هم اگر توان و شجاعت تسلط بر يک ده يا قريه را داشت، اکنون در رياض به سر نمي برد. بنابراين نتايج نهايي اين عمليات به نظر نمي رسد که به يک تسلط نظامي بر سرزمين يمن منجر شود. به ويژه اين که ارتش سعودي يا هر ارتش متحد ديگري هم نمي تواند با ورود زميني به يمن، اين سرزمين را به باتلاق خود تبديل کند و خود را اسير سال ها جنگ چريکي گروه هاي مسلح قومي و قبيله اي يمن کند.

سناريوهاي پيش رو
بنابراين به نظر مي رسد که عمليات کنوني عليه يمن به يکي از اين 3 گزينه منجر شود:

گزينه اول:
سرزمين سوخته است. سعودي ممکن است يمن را به کلي نابود و به گروه القاعده در شبه جزيره عربي هديه کند. شرايطي مشابه آن چه اکنون در شهرهاي تحت سلطه جبهه النصره و داعش در سوريه شاهد هستيم. 

گزينه دوم:
 ايجاد احساسات به شدت دشمن ستيزانه و همراهي قبايل و گروه هاي يمني با انصارا... است که اکنون پرچم حمايت از تماميت ارضي عليه تجاوز خارجي را به دوش گرفته است. اين گزينه نيز به گواه گزارش هاي متعدد و تحليل هاي غربي از جمله آن چه انديشکده کارنگي با عنوان Into the Maelstrom: The Saudi-Led Misadventure in Yemen منتشر کرده، کاملا محتمل است. 

گزينه سوم:
چانه زني خونين براي يک معامله سياسي در يمن است. سعودي مي داند که در روزهاي آينده با قوت گرفتن مسيرهاي ديپلماتيک براي يمن مجبور به توقف مي شود. در چنين شرايطي عمليات خونين کنوني به دستاويزي براي چانه زني سياسي تبديل مي شود و سعودي به دنبال سهم خواهي در دولتي خواهد بود که با مشارکت گروه هاي يمني و کمک کشورهاي همسايه و سازمان ملل در اين کشور ايجاد شود.