نقشه مذهبی خاورمیانه

بحثی با یکی از دوستان داشتم، گفتم شاید برای خوانندگان اطلاعاتی در مورد جغرافیای شیعیان در عربستان مفید باشد. این نقشه مذهبی خاورمیانه است. ناحیه سبز پر رنگ شیعه نشین است. شیعیان عربستان در سه نقطه عمده ساکنند و حدود 15 تا 20 درصد جمعیت عربستان را تشکیل می دهند. یعنی این طور نیست که در سراسر خاک سعودی پخش باشند.

الف. ناحیه الاحسا: 
اکثریت شیعیان عربستان (نزدیک دو ملیون نفر) ساکن این ناحیه هستند که در حاشیه جنوبی خلیج فارس قرار دارد. شیعیان این منطقه اثنی عشری هستند و از نظر فرهنگی به شیعیان بحرین شباهت دارند (مثلا هر دو از به لهجه بحرانی گفتگو می کنند). تقریبا تمام نفت عربستان هم در این ناحیه و خلیج فارس قرار دارد. نکته جالب هم این است که ناحیه الاحسا تنها حدود 100 سال است که جز قلمرو وهابیت شده است و تا سال 1913 یکی از ولایت عثمانی بود و از خودمختاری داخلی برخوردار بود. در آن سال، ابن سعود (پدر عبدالله) با مذاکره با شیعیان محلی این ناحیه را از عثمانی جدا کرد. البته شیعیان تحت فشار و تهدید این موضوع را قبول کردند و قرار شد در مناسک خود آزادی داشته باشند و وهابی نشوند. اما سعودی ها پایبند نبودند. مثلا الان سیستم آموزشی مدارس طبق مذهب وهابیت است و شیعیان خود به کودکان خود مفاهیم تشیع را آموزش می دهند. مساجد آنها هیچ کمک دولتی دریافت نمی کند چون شرط دولت سعودی این است که به مسجدی کمک کند که امام جماعت و امور دینی تحت نظر وزارت اوقاف باشد. حالا فرض کنید این ناحیه بتواند مستقل شود. با چنین جمعیت اندکی و ذخیره نفت، تقریبا ثروتمندترین مردم جهان خواهند شد (با درآمد سرانه بیش از 100 هزار دلار). برای همین هم است که سعودی ها از انقلاب بحرین به شدت در هراس بودند و نیروی نظامی به بحرین گسیل کردند. چون اگر انقلاب بحرین به ناحیه شرقی برسد که از نظر فرهنگی خیلی شبیه است، بزرگترین مشکل آنها خواهد بود. حالا ببینید که چه خنده دار است که پول مبلغین وهابی و هزینه های سرسام آور تبلیغ وهابیت از نفت زیر پای شیعیان تامین می شود (برای نمونه اکثر مساجد غرب وهابی هستند و امام جماعتشان با بورس های تحصیلی عربستان در دانشگاه ام القری درس خوانده اند).

2. مدینه: 
حدود 100 هزار شیعه باز عمدتا اثنی عشری در مدینه و اطراف مدینه زندگی می کنند. این شیعیان باقی مانده حضور ائمه شیعه در مدینه هستند. عمدتا رنگ پوست تیره دارند و گفته می شود که برخی از نسل آزاد شدگان اهل بیت هستند. این اقلیت با این که جمعیتی کمی دارد اما در شهر مهم مدینه ساکن هستند که پایتخت معنوی جهان اسلام است و لذا اگر آزادی داشته باشند، از نظر فرهنگی می توانند خیلی موثر باشند.

3. نجران: 
در بخش جنوب عربستان و شمال یمن در نقشه می بینید. شیعیان نجران عمدتا زیدی و اسماعیلی هستند و به صورت محدود اثنی عشری هم دارند. این ناحیه هم تا اوائل قرن بیستم جز قلمرو ائمه زیدی یمن بود و ابن سعود در جنگ با یحیی، امام وقت زیدیه، آنجا را تصرف کرد. این ناحیه از نظر مالی چندان ثروتمند نیست ولی از نظر طبیعی نسبت به بقیه عربستان و به خصوص نجد، غنی تر است. از سوی دیگر شهرهای مهم صنعتی عربستان در حاشیه غربی نجد تاسیس شده است تا هم به دریا دست رسی داشته باشد و هم این که قابل تفکیک از بقیه عربستان باشد. بنادر مهم حاشیه دریای سرخ برای صادرات نفت مهم است، در این ناحیه است. علت حساسیت شدید عربستان در به قدرت رسیدن حوثی ها در یمن همین است که می ترسند بعد، به نجران گسترش پیدا کند. چون مردم این منطقه از نظر مذهبی ممکن است امامت حوثی ها را بپذیرند.

دقت به همین جغرافیا نشان می دهد که چرا عربستان از قدرت گرفتن شیعیان ولو در کشورهای دیگر نگران است. بزرگترین تهدید امنیتی برای موجودیت این کشور، شیعیان هستند. روزی که شیعیان الاحسا به استقلال برسند، نه تنها روز مرگ عربستان، بلکه روز مرگ وهابیت است. به امید آن روز.