انفعال طرف اروپايي و تبديل شدن آنها به بازیگيري خنثي
نتيجه نهايي روند كنوني مذاکرات چه خواهد بود؟/ تزايد انگيزه‌ها براي راه حل‌هاي اقتصاد درونزا
طرف اروپايي مذاكرات نيز در چند صباح اخير نشان داده است كه نمي‌خواهد يا نمي‌تواند كنشگري فوق العاده‌اي در روند مذاكرات ايفا كند.
پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- محمدجواد اخوان- رسانه‌هاي دنيا در حالي سوم آذرماه 1393 را به پايان رساندند كه خبر تمديد مذاكرات ايران و 1+5 را مخابره كردند و اين چنين در برنامه اقدام مشترك نتيجه يك سال مذاكره مداوم روشن شد. با اين حال با توجه به تداوم مذاكرات، هنوز جاي اين پرسش هست كه بالاخره نتيجه نهايي روند كنوني چه خواهد بود؟
هرچند پاسخ به اين سؤال مهم مجالي فراخ‌تر از اين نوشتار را مي‌طلبد اما با نگاهي به بازيگران موجود و مطلوبيت‌ها و سناريوي مدنظر هركدام مي‌توان به ذكر نكاتي هرچند اجمالي پرداخت:
1- ايالات متحده امريكا به عنوان بازيگر اصلي طرف غربي در شرايط ويژه‌اي از حيث شرايط داخلي به سر مي‌برد. از طرفي نتايج انتخابات مياندوره‌اي كنگره كه وزن رقباي جمهوريخواه اوباما را در حاكميت اين كشور ارتقا داد و از سويي در پيش بودن سال‌هاي پاياني دوره رياست جمهوري اوباما، عملاً بر روند مذاكرات سايه‌اي بزرگ انداخته است. هر چند در مسئله استعفاي چاك هيگل اينگونه عنوان شد كه او به دليل اختلاف در موضوع سوريه كنار رفته است، اما بعيد نيست كه اختلاف او و مافوقش در حوزه مسئله ايران نيز بوده باشد.
با توجه به وضعيت كنوني برخي تحليلگران، تأثير مستقيم رويكرد جمهوريخواهان را بر مذاكرات پيش‌بيني مي‌كنند كه اين مي‌تواند به معناي تند شدن هرچه بيشتر ادبيات سران كاخ سفيد در آينده نزديك و پايان دوره به ظاهر تعاملگرايي باشد.
2- طرف اروپايي مذاكرات نيز در چند صباح اخير نشان داده است كه نمي‌خواهد يا نمي‌تواند كنشگري فوق العاده‌اي در روند مذاكرات ايفا كند؛ به جز معدود‌اقدامات مبهم كه عمدتاً از سوي فرانسه در برخي ادوار مذاكره بروز يافته كه آن را نيز مي‌توان در چارچوب تقسيم نقش استراتژي «پليس خوب، پليس بد» تبيين كرد.
3- بازيگر روس و چيني البته اخيراً بازي متفاوتي از خود بروز داده‌اند. تحولات اخير عرصه منطقه و بين‌الملل كه به تزايد تقابل قطب‌هاي شرقي جديد قدرت در مقابل غرب انجاميده، تأثيراتي هرچند اندك را بر مسير مذاكرات تا كنون گذاشته است. تمايل روس‌ها براي همكاري‌هاي مشترك اقتصادي و تجاري و نيز گفت‌وگوي معنادار ميان رئيس‌جمهور كشورمان و پوتين بلافاصله بعد از اعلام تمديد مذاكرات، همه حكايت از آن دارد كه ميان ايران و طرف‌هاي شرقي 1+5 فرصت‌هاي بيشتري براي همكاري و نزديكي مواضع وجود خواهد داشت.
4- در خصوص بازيگران منطقه‌اي بحث‌هاي تأمل‌برانگيزي وجود داشته و دارد. به جز رژيم صهيونيستي كه به روشني تأثيرات مستقيمي از طريق لابي‌هاي صهيونيستي روي سياست خارجي كشورهاي غربي دارد، باقي كشورها اعم از عرب و غير عرب نقشي حاشيه‌اي داشته‌اند. هرچند برخي رسانه‌ها و طرف‌هاي غربي تلاش كردند متحدان منطقه‌اي خود اعم از كشورهاي حاشيه جنوبي خليج‌فارس و ترك‌ها را فعال كرده و عملاً با اعطاي امتيازاتي آنها را در بازي كردن در نقش‌هاي خود حفظ كنند. سناريوهايي همچون كاهش سياسي قيمت نفت و. . . عملاً مقوم‌هاي فشار بر جمهوري اسلامي ايران است كه بر اساس تقسيم كار انجام گرفته، متحدان عرب امريكا پيمانكاري آن را بر عهده گرفته‌اند.
رژيم صهيونيستي نيز آنگونه كه پيداست مطامع بي‌حد و حصري در تشديد فشار عليه نظام اسلامي و محور مقاومت دارد. رصد فضاي سياسي اجتماعي داخل سرزمين‌هاي اشغالي حاكي از آن است كه روند قدرت افزايي جريان‌هاي راستگراي افراطي در اين محيط در حال افزايش روز افزون است و نتيجتاً مي‌توان حدس زد كه شاهد فشارها و تلاش‌هاي بيشتر صهيونيست‌ها عليه ايران اسلامي و پرونده هسته‌اي آن خواهيم بود.
5- در مقابل اينها جمهوري اسلامي ايران، نيز در يك سال گذشته در قالب ابتكار نرمش قهرمانانه بازي قابل قبولي از خود بروز داده است و وحدت و يكپارچگي دولت و ملت در استقامت بر حقوق هسته‌اي ايران، عملاً نشان داد منافع ملي وراي چندگانگي‌هاي جناحي و حزبي تعريف مي‌شود. با توجه به تمايل ملت ايران در حراست از حقوق و عزت ملي خود و نيز اشتياق زائدالوصفي كه در جامعه ايراني در خصوص پيشرفت‌هاي علمي و فناوري مشاهده مي‌شود، مواضع و رويكرد طرف ايراني در آينده بر اساس تداوم مدل‌هاي جاري ارزيابي مي‌شود.
با توجه به آنچه گفته شد مي‌توان به اجمال مسير آينده مذاكرات در محورهاي ذيل برآورد نمود:
- تند شدن ادبيات و تشديد فشارهاي زياده‌خواهانه طرف امريكايي لابي‌هاي صهيونيستي
- انفعال طرف اروپايي و تبديل شدن آنها به بازگيري خنثي
- تزايد انگيزه‌ها در داخل محيط ملي ايران براي راه حل‌هاي اقتصادي جايگزين همچون اقتصاد مقاومتي و الگوي پيشرفت درونزا
- ايجاد همكاري‌هاي بيشتر ميان رقباي جديد غرب همچون روسيه و چين با جمهوري اسلامي ايران.
اين نوشتار را با سخني از رهبر معظم انقلاب در سال گذشته به پايان مي‌بريم كه فرمودند:
«اين مذاكره‌اي كه امروز دارد انجام مي‌گيرد با شش كشور - كه امريكا هم جزو اين شش كشور است - فقط در مورد مسائل هسته‌اي است و لاغير. بنده هم اوّلِ امسال در مشهد مقدّس در سخنراني گفتم [كه] مذاكره در موضوعات خاص اشكالي ندارد؛ منتها گفتم من اعتماد ندارم، خوش‌بين نيستم به مذاكره، لكن مي‌خواهند مذاكره كنند، بكنند؛ ما هم به اذن‌الله ضرري نمي‌كنيم. يك تجربه‌اي در اختيار ملّت ايران است - كه حالا من مختصراً عرض خواهم كرد - اين تجربه ظرفيت فكري ملّت ما را بالا خواهد برد؛مثل تجربه‌اي كه در سال ۸۲ و ۸۳ در زمينه تعليق غني‌سازي انجام گرفت، كه آن‌وقت تعليق غني‌سازي را در مذاكرات با همين اروپايي‌ها، جمهوري اسلامي براي يك مدّتي پذيرفت. خب ما دو سال عقب افتاديم، لكن به نفع ما تمام شد. چرا؟چون فهميديم كه با تعليق غني‌سازي، اميد همكاري از طرف شركاي غربي مطلقاً وجود ندارد. اگر ما آن تعليق اختياري را - كه البتّه به‌نحوي تحميل‌شده بود، لكن ما قبول كرديم، مسئولان ما قبول كردند - آن روز قبول نكرده بوديم، ممكن بود كساني بگويند خب يك ذرّه شما عقب‌نشيني مي‌كرديد، همه مشكلات حل مي‌شد، پرونده هسته‌اي ايران عادي مي‌شد. آن تعليق غني‌سازي اين فايده را براي ما داشت كه معلوم شد با عقب‌نشيني، با تعليق غني‌سازي، با عقب افتادن كار، با تعطيل كردن بسياري از كارها مشكل حل نمي‌شود؛ طرف مقابل دنبال مطلب ديگري است؛ اين را ما فهميديم، لذا بعدازآن شروع كرديم غني‌سازي را آغاز كردن. امروز وضعيت جمهوري اسلامي با سال ۸۲، زمين تا آسمان فرق كرده؛ آن روز ما چانه مي‌زديم سرِ دو، سه سانتريفيوژ، [ درحالي‌كه] امروز چندين هزار سانتريفيوژ مشغول كارند. جوان‌هاي ما، دانشمندان ما، محقّقين ما، مسئولان ما همّت كردند، كارها را پيش بردند. بنابراين از مذاكراتي هم كه امروز در جريان است، ما ضرري نخواهيم كرد. البتّه بنده همچنان كه گفتم خوش‌بين نيستم؛ من فكر نمي‌كنم [از] اين مذاكرات آن نتيجه‌اي را كه ملّت ايران انتظار دارد، به‌دست بيايد، لكن تجربه‌اي است و پشتوانه تجربي ملّت ايران را افزايش خواهد داد و تقويت خواهد كرد؛ ايرادي ندارد امّا لازم است ملّت بيدار باشد. ما از مسئولان خودمان كه دارند در جبهه ديپلماسي فعّاليت مي‌كنند، كار مي‌كنند، قرص و محكم حمايت مي‌كنيم، امّا ملّت بايد بيدار باشد، بداند چه اتّفاقي دارد مي‌افتد [تا] بعضي از تبليغاتچي‌هاي مواجب‌بگير دشمن و بعضي از تبليغاتچي‌هاي بي‌مزدومواجب - از روي ساده‌لوحي - نتوانند افكار عمومي را گمراه كنند.»
ارسال نظر