طرح توافق موقت طرف غربی برای کاهش ذخیره اورانیوم ایران

ایران و گروه ۱+۵ اکنون مشغول مذاکراتی فشرده هستند که هدف از آن رسیدن به یک توافق جامع و بلند مدت تا روز ۳ آذر (۲۴ نوامبر) است.

اما اخیرا نشانه هایی ظاهر شده است از اینکه ممکن است به دلیل اختلاف نظر جدی درباره دو موضوع ظرفیت غنی سازی و جدول زمانی لغو تحریم ها و همچنین زمان بر بودن نگارش ضمائم توافق، حصول توافق نهایی تا ۳ آذر ممکن نباشد و در نتیجه دو طرف مجددا به سمت امضای یک توافق موقت جدید حرکت کنند.

اگرچه منابعی که «ایران هسته ای» با آنها مشورت کرده می گویند احتمال نهایی شدن یک توافق هسته ای جامع، بیش از تمدید توافق ژنو در قالب یک توافق موقت جدید است.

با این حال برخی منابع می گویند اگر قرار بر تدوین یک توافق موقت جدید باشد، تصمیم امریکایی ها این است که این بار بر کاهش اساسی ذخیره اورانیوم ۵ درصد ایران تمرکز کنند.

به گفته این منابع، توافق ژنو به طور کامل بر خنثی سازی ذخیره مواد ۲۰ درصد ایران تمرکز داشت و توافق موقت جدید –در صورت حصول- ذخیره مواد ۵ درصد ایران را هدف خواهد گرفت.

تئوری پس پرده، در ذهن امریکایی ها این است که در صورتی که قرار باشد ایران ماشین های فعال خود را کاهش ندهد، ذخیره مواد هسته ای ایران باید به گونه ای کاهش پیدا کند که زمان Break out به بیش از ۶ ماه افزایش یابد.

کارشناسان فنی می گویند این مستلزم آن است که اولا ایران ذخیره مواد وجود ۵ درصد خود را به زیر ۱۰۰۰ کیلو کاهش دهد -و این احتمالا جز از طریق صادرات به روش دیگری مقدور نخواهد بود- و ثانیا حجم تولید و انباشت مواد ایران به شدت کاهش یابد.

خبرگزاری امریکایی ها آسوشیتدپرس هفته گذشته گزارشی با این مضمون منتشر کرد.

این خبرگزاری در گزارشی به قلم جرج جان در روز ۲۴ مهر نوشت: «یکی از پیشنهادهایی که امریکا ارائه داده است این است که ایران تعداد بیشتری سانتریفوژ در اختیار داشته باشد،‌ مشروط بر این که موافقت کند که میزان ذخیره اورانیوم غنای پایین خود را کاهش دهد. اورانیوم غنای پایین هم می تواند به عنوان سوخت راکتورهای هسته ای مورد استفاده قرار گیرد و هم می تواند به سادگی به اورانیوم غنای بالات تبدیل شده و در ساخت بمب هسته ای به کار رود».

کارشناسان در تهران جزئیات این گزارش را تایید نمی کنند ولی عقیده دارند ممکن است اصل این موضوع که یک توافق موقت جدید بر ذخیره مواد ۵ درصد ایران متمرکز خواهد بود، صحیح باشد.

اگر این گزارش ها صحت داشته باشد، باید گفت اتفاق بدی برای برنامه هسته ای ایران در حال رخ دادن است چرا که بدون اینکه هیچ کاهش اساسی در تحریم ها رخ داده باشد، ایران مهم ترین جنبه از قدرت هسته ای خود یعنی مواد هسته ای را از دست می دهد.

منابع مطلع در تهران می گویند تیم ایرانی با این پیشنهاد موافقت نکرده است.

«ژورنال سنتینل»:  ایران خواهان ۱۰ هزار سانتریفیوژ است و ما ۵ هزار دستگاه را پیشنهاد می کنیم

از سوی دیگر، دیپلماسی ایرانی گزارش داد: «ژورنال سنتینل» در گزارشی به قلم «جو سیرینسیونه» نوشت: ما می دانیم که مذاکره کنندگان می توانند تا قبل از روز شکرگذاری به توافقی دست پیدا کنند که ثابت کند فعالیت های هسته‌ای ایران صلح آمیز است و یا این که این فرصت تاریخی را از دست بدهند. دو ملت بیش از هر زمان دیگری به هم نزدیک شده اند، اما هر دو طرف باید گام های نهایی بزرگی را بردارند. احتمالاً حسن روحانی رئیس جمهور ایران باید گام های بزرگتری بردارد. ماه گذشته من در ضیافت شام روحانی در نیویورک حضور داشتم. در این دیدار خصوصی هشت نفر از مقامات ایرانی از جمله جواد طریف وزیر خارجه و ۲۵ نفر از مقامات سابق آمریکا و کارشناسان از هر دو حزب حضور داشتند. این مقامات شامل مادلین آلبرایت، وزیر خارجه اسبق، استیون هادلی، سندی برگر و برنت اسکوکرافت، مشاورین امنیت ملی اسبق می شوند.

ما سوالات سختی پرسیدیم و البته همیشه از پاسخ ها راضی نمی شویم، ولی روحانی صریح و مستقیم سخن می گفت. فضای تاریخی که در دیدار اول وی از ایالات متحده در سال گذشته شکل گرفته بود، امسال وجود نداشت. اما شاید یک نکته ی معنا داری وجود داشت: احساس می شد که روابط ایران و آمریکا شروع به عادی شدن کرده است. صدها دیدار میان مقامات، کارشناسان و روزنامه نگاران دو کشور در سال گذشته انجام شد. ما به سرعت نمی توانیم اختلاف های زیادی که وجود دارد را حل و فصل کنیم ولی ممکن است راهی برای مدیریت کردن آنها پیدا کنیم.

در صدر لیست اختلافات دو کشور برنامه هسته‌ای وجود دارد که ما باید قبل از پرداختن به مسائل حقوق بشری، حمایت ایران از گروه های ضد اسرائیلی و مسائل منطقه ای، آن را حل کنیم. همه ی کسانی که در ضیافت شام حضور داشتند، متوجه شدند که روحانی به دنبال توافق است. او آینده ی دولتش را بر روی این موضوع بنا نهاده است، وی امیدوار است تا با لغو تحریم ها که اقتصاد کشور را فلج کرده است، میزان تجارت ایران را افزایش دهد.

ما بیش از هر زمان دیگری به حل این مسئله نزدیک شده ایم. در ۱۳ اکتبر، قبل از دیدار ظریف و جان کری با دیگر دیپلمات ها، روحانی گفت «ما درباره کلیات به اجماع رسیده ایم و فقط درباره جزئیات باید کار شود» البته وی این نکته را هم اضافه کرد که «جزئیات هم بسیار مهم هستند» روحانی همچنین در ادامه گفت «من فکر می کنم در این ۴۰ روزی که تا مهلت ۲۴ نوامبر باقی مانده است می توان به توافق نهایی دست پیدا کرد»

طرف آمریکایی چندان مطمئن نیست. آنها می گویند که باید خطر برخی از فعالیت های هسته‌ای ایران را کاهش داد، از جمله طراحی مجدد راکتور تحقیقاتی جدید تا نتواند پلوتونیوم مورد نیاز سلاح هسته‌ای را تولید کند. اما هنوز هم درباره ی تعداد چند هزار سانتریفیوژ ایران در توافق نهایی، اختلاف نظر وجود دارد. ایران خواهان حدوداً ۱۰ هزار سانتریفیوژ است و ما ۵ هزار دستگاه را پیشنهاد می کنیم. سانتریفیوژها ماشین هایی هستند که ایران با استفاده از آنها اورانیوم را برای سوخت راکتورهایش به میزان کم غنی سازی می کند. اگر غنای این اورانیوم بالا برود برای ساخت بمب به کار خواهد رفت.

اما راه های دیگری هم وجود دارد. مذاکره کنندگان محدودیت هایی را بر روی اورانیوم ورودی به سانتریفیوژها، محدودیت در مخازنی که گاز اورانیوم را نگه می دارند و قطع لوله کشی میان سانتریفیوژها و محدودیت های دیگری را پیشنهاد کرده اند. مهم تر از همه ایران آماده است تا با برقراری سیستم بازرسی بی سابقه متخصصین بین المللی، تجهیزات نوری، مانیتور و مهر و موم کردن موافقت کند. با این اقدام برنامه هسته‌ای ایران در درون یک جعبه ی آهنی و تحت نظر دوربین ها به فعالیت ادامه خواهد داد.

با این حال برای رسیدن به توافق تا ۲۴ نوامبر، ایران باید گام بزرگی بردارد. این توافق نه تنها یکی از کابوس های هسته‌ای جهان را به پایان خواهد رساند، بلکه می تواند منجر به ایجاد همکاری بر سر بسیاری از مسائل دشوار خاورمیانه شود. ایران یکی از معدود کشورهای با ثبات منطقه است. با این که اهداف متفاوتی با ایالات متحده دارد، ولی منافع استراتژیک مشترکی با آمریکا در جلوگیری از کنترل طالبان بر افغانستان، ثبات در عراق، پایان دادن به جنگ داخلی سوریه و متوقف کردن داعش دارد.