سخنگو شدنم براي کشور هاي غربي جالب بود/ چه کسی پیشنهاد سخنگویی را به افخم داد؟

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- گفت وگو با مرضيه افخم اولين سخنگوي زن وزارت خارجه در صبح يک روز نسبتا گرم تابستاني در دفتر روزنامه خراسان در مشهد انجام شد .سخنگوي وزارت خارجه به طور جدي تاکيد مي کند که بايد کار سخنگويي را از جنسيت افراد جدا کرد و زن يا مرد بودن ربطي به اين مسئله ندارد اما وقتي درباره واکنش ها به انتصابش سخن مي گويد مثال هايي مي آورد که نشان مي دهد حداقل انتصاب يک زن براي اولين بار به اين سمت در جمهوري اسلامي براي خود او نيز جالب بوده است وتاکيد مي کند که اين مسئله بازتاب بين المللي خوبي داشته و ... توصيه ها و پيشنهاد هايي نيز که براي توسعه گستره توزيع روزنامه در کشورهاي همسايه مي دهد نشان از تسلطش به اين حوزه دارد . وي ترجيح مي دهد در اولين گفت وگوي رودررو با يک روزنامه از پرداختن به موضوعات جدي فضاي سياست خارجي بپرهيزد و تاکيد مي کند : «موضع گيري هاي جدي و مطالب رسمي را پشت تريبون اعلام مي کنيم » ما هم ترجيح مي دهيم وارد فضاي گفت وگويي متفاوت با خانم سخنگو شويم .وي نشست هاي خبري وزارت خارجه را از آزاد ترين نشست ها مي داند و مي گويد :« خبرنگاران خارجي که به نشست خبري مي آيند، عموما اين ذهنيت را دارند و فکر مي کنند سوالات نشست از قبل به خبرنگاران داده مي شود تا موارد مشخص را سوال کنند در حالي که اين طور نيست ويکي از جلسات آزاد وباز همين نشست هاي خبري است» . توضيحاتي درباره چگونگي تعيين موضع وزارت خارجه در قبال تحولات و اعلام آن ارائه مي کند و هنگامي که مي پرسيم آيا توانسته است بين کار سخنگويي که به گفته خودش يکي از استرس آورترين کارهاي دنيا است و زندگي شخصي اش رابطه اي برقرار کند که نه سيخ بسوزد نه کباب،مي گويد « جواب سوال شما رو بايد همسرم بگه آيا تونستم کار و زندگي رو باهم جمع کنم يا خير! البته با همسرم،در وزارت خارجه همکار هستيم.» گفت وگوي ما با مرضيه افخم به سوالات ديگري درباره چگونگي گذراندن اوقات فراغت، فيلم هاي مورد علاقه وي ، چگونگي به اصطلاح خودمان پيچاندن خبرنگاران و پاسخ ندادن به سوالات و ... نيز کشيده مي شود البته همانطور که انتظار داشتيم پاسخ هايي کلي و ديپلماتيک مي  دهد. مي پرسيم در محيط خانواده هم به سوالات به شيوه ديپلماتيک پاسخ مي دهيد : « آخرش به من مي گويند بازهم وزارت خارجه اي صحبت کردي! همسرم هم وقتي با هم صحبت مي کنيم گاهي به من مي گويد داري با ژست و موضع سخنگويي با من حرف ميزني! »..گفتگوي خراسان را با سخنگوي وزارت خارجه کشورمان که به گفته خودش براي اولين بار در يک رسانه مکتوب حضوريافته بود،بخوانيد:

* اگر نکته خاصي داريد بفرماييد تا در ادامه سوالاتي را در حوزه هاي مختلف مطرح کنيم و در خدمت شما باشيم.
از اينکه فرصتي پيش آمد و در شهر مشهد از نزديک با مجموعه همکاران و امکانات شما آشنا شدم خيلي خوشحالم و جا دارد از تنظيم وقت براي ساعت غيرکاريتان که معمولا روزنامه ها از بعد از ظهر کارشان را شروع مي کنند تشکر کنم . بحث خاصي مورد نظرم نيست ولي سوالي در ذهنم هست و آن هم نبود يک روزنامه ايراني حداقل در کيوسک هاي کشورهاي همسايه و منطقه و مخصوصا جاهايي که ايرانيان و فارسي زبانان حضور دارند هست . مخصوصا که عليرغم گسترش رسانه هاي مجازي باز هم مطبوعات ورسانه هاي مکتوب رقابت حرفه اي قديمي خودشان را حفظ کرده اند وهنوز حضور فيزيکي مهم است .

* البته توزيع روزنامه درکشورهاي ديگر کارسختي است ...
من به اندازه شما فکر نمي کنم که اينقدر کار سختي باشد ، يا حتي سياسي باشد . البته سعي مي کنم در ذهنم کار حرفه اي رسانه را تفکيک کنم وهر وقت لازم باشد موضوعات سياسي را با موضوعات رسانه متصل مي کنم .الان رسانه هاي دنيا دارند اين کار را انجام مي دهند مثلا اگر روزنامه خراسان در ديگر کشورها توزيع روزانه داشته باشد،کار نامتعارفي انجام نداده ايد . هرکاري مخصوصا اگر جديد باشد سختي هاي خودش را دارد.

* خانم دکتر، اگر اجازه بدهيد در اين فرصت که خدمت شما هستيم، جداي از مباحث هميشگي که شما به خبرنگاران پاسخ مي دهيد، سوالاتي از جنس ديگري مطرح کنيم و کمي وارد حواشي زندگي و کار اولين سخنگوي زن جمهوري اسلامي شويم.
خواهش مي کنم...

* متشکرم. پس به عنوان نخستين پرسش مي خواستم بدانم چالش ها در حوزه سخنگويي در مدتي که حدود يکسال حضور داشتيد چه بوده است با توجه به اين که شما يک زن هستيد و شايد کار سخنگويي ابعاد مختلف کاري و سياسي داشته باشد؟

البته من براي انجام کار سخنگويي واين که تفاوتي بين مردان يا زنان در سمت سخنگويي وجود داشته باشد ايده اي نداشتم چون برداشت خودم اين بود که همان روال کار قبلي همکاران دروزارت خارجه است. گرچه به عنوان تجربه يک خانم حواشي خاص خودش را هم مي توانست داشته باشد.

*البته در مجلس واکنش هايي بعد از قبولي اين سمت از جانب شما به وجود آمد...
از نظر حرفه ا ي سخنگوي وزارت خارجه مرد باشد يا زن،واقعا تفاوتي ندارد. نه فضاي کار ما تغييري کرده ونه اينکه ملاحظات برخي خبرنگاران چون من خانم هستم کمتر شده وهيچ ويژگي جنسي بابت کار حرفه اي که انجام مي دهم وجود ندارد ولي از جهت واکنش ها در همه حوزه ها و تيپ ها و افکار عمومي به اين موضوع واکنش نشان دادند، بيرون از ايران هم بازخوردهايي داشت که شايد خبرهايش را ديده باشيد....

*اگر امکانش هست از بازخوردهايي که خبرش را نداشتيم بفرماييد!
برداشت خودم اين است براي کشورهاي غربي جالب بودکه در جمهوري اسلامي ايران اين پست که مخاطب زيادي در نقاط مختلف جهان دارد،به يک خانم پيشنهاد شود و اين تبليغات و شايعاتي که در ايران براي برخي مشاغل محدوديت هايي براي خانم ها وجود دارد را از بين برد و نشان داد که اگر کسي بتواند اين کار را انجام دهد که ان شاء ا... من تا الان توانسته باشم، جمهوري اسلامي فارغ از جنسيت فرصت ها را در اختيار خانم ها قرار داده است.همچنين همزماني حضور بنده در اين پست با تحولات گوناگون مانند بحث هسته اي،بحث عراق و ساير تحولات منطقه، توجه جهاني به اخبار ايران را چند برابر کرد و طبيعي است هر کس در فضاي مجازي اخبار ايران را جست و جو کند در مواردي به نقل قول يا عکسي از بنده هم برمي خورد که نگاه ديگري به فعاليت زن در جمهوري اسلامي را معرفي مي کند. خيلي از موارد ديگر هم هست مثلا شخصا از همتاهاي خارجي خودم پيام هايي دريافت کردم ويا خبرنگاران خارجي ايميل زدند وخيلي برايشان جالب بود که اين تريبون در ايران دراختيار يک زن قرار گرفته است.

*نکته همين جاست شما در شرايطي سخنگو شديد که مسلما موجي که در خصوص سياست خارجي ايران ومذاکرات هسته اي درست شده بود مشخص بود که ايران را به صدر خبرها مي آورد،اين ها مانعي نبود که اين فکر به نظرتان برسد تا اين سمت را قبول نکنيد؟اصلا براي قبول اين کار چقدر با شما صحبت شد؟واکنش شما چه بود ؟
ببينيد انسان اگر ترديد ايجاد کند در توانايي هاي خودش ،هم براي کساني که اين پيشنهاد را به او داده اند نااميدي ايجاد مي شود و هم اينکه اصولا امکان پيشرفت کار فراهم نمي شود. دراين باره من وقتي با سخنگوهاي وزارت خارجه ديگر کشورها و يا کساني در خارج از ايران که زماني اين تجربه را داشته اند گفت وگو مي کنم، همه بر اين که اين کار پراسترس است اتفاق نظر دارند و مي گويند همکاران ما در وزارت خارجه به اندازه ما کارشان استرس آور نيست. آقاي سرمدي که پيشنهاد سخنگويي را با بنده مطرح کردند گفتند يک جمع بندي کرديم که يک خانم اين سمت را قبول کند و من هم مخالفت نکردم گرچه ترديد داشتم و خيلي سوالها در ذهنم بود ولي پذيرفتم و الان هم تلاش دارم خيلي معمولي وفارغ از نگاه جنسيتي با اين کار زندگي کنم.

*خانم افخم !سوالي که پيش مي آيد اين است که وقتي شما به عنوان سخنگوي رسمي يک کشور موضعي مي گيريد ،پشتوانه کارشناسي شما به چه ميزان است؟به عبارتي نحوه جمع بندي شما براي ارائه نظر چگونه است؟آيا شخصا به نتيجه مي رسيد يا حاصل يک کارگروهي است؟
چندين عامل مهم در اين کار دخيل است. بخشي اطلاعات ودانش و تجربه شخصي است ولي به طورکلي ما يک تيمي هستيم که کار مي کنيم .موارد متعددي را با آقاي ظريف مشورت مي کنم، مواردي را هم با تيم کاري و مجموعه هاي داخل وزارت خانه بحث وتبادل نظر مي کنيم ، با نهادها وسازمان هاي بيروني که مرتبط هستند تماس منظم داريم. لذا يک مجموعه اطلاعاتي است که مشورت وجمع بندي مي شود. والبته موارد متعددي هم هست که في البداهه اعلام موضع مي شود . ماهيت اين کار يک کار جمعي است و مشورت پايه اصلي است.اين هم براي شما جالب است که بگويم خبرنگاران خارجي که به نشست خبري مي آيند، عموما اين ذهنيت را دارند و فکر مي کنند سوالات نشست از قبل به خبرنگاران داده مي شود تا موارد مشخص را سوال کنند در حالي که اين طور نيست ويکي از جلسات آزاد وباز همين نشست هاي خبري است و وقتي متوجه اين موضوع مي شوند که به راحتي مي توانند سوال شان را مطرح کنند واقعا شگفت زده مي شوند. اکثر خبرنگاران خارجي که غير مقيم هستند در سفر به کشور سعي مي کنند در يکي از جلسات سخنگويي حضور داشته باشند و از نزديک کار سخنگوي زن در وزارت خارجه را ببينند.

* شما درجريان ريز مباحث و اخبار محرمانه منطقه اي که مي خواهيد درموردش اظهار نظر کنيد، قرار مي گيريد؟
اگر قرار باشد ما موضع گيري داشته باشيم واطلاعات کافي نباشد، طبعا اظهار نظر دقيق و صحيحي نخواهد بود براي اين کار بايد آخرين اخبار و اطلاعات کافي داشته باشيم و از آن جمله در مواردي که رخدادهاي غير مترقبه حادث مي شود با نمايندگي هايمان در خارج از کشور تماس مي گيريم و تحولات ميداني را جويا مي شويم و معمولا تلاش مي کنيم که همه اطلاعات را داشته باشيم تا بعدا زواياي ديگري پيدا نشود ،گرچه تقريبا مجموعه اطلاعات در اختيار بنده قرار مي گيرد.

*کار شما کاري است که در تمام طول روز خبرنگارها به شما زنگ مي زنند،چطور توانسته ايد بين کار وزندگي تعادل برقرار کنيد؟
جواب سوال شما را بايد همسرم بگويد که آيا توانستم کار و زندگي را باهم جمع کنم يا خير! البته با همسرم، در وزارت خارجه همکار هستيم ويکي از خوش شانسي هاي من همزمان با انتصاب به اين سمت همين بوده است.

* اوقات فراغتي هم داريد؟
اگر هم نداشته باشم،سعي مي کنم براي خودم در مواقعي از هفته هرچند اندک ايجاد کنم، به ديدار اقوام مي روم، کتاب مي خوانم ، فيلم مي بينم. کارهاي عقب افتاده را جمع و جور مي کنم و...

*حتما فيلم هاي سياسي مي بينيد که آخرش را هم پيش بيني مي کنيد!
نه فيلم هاي با موضوعات مختلف را مي بينم. البته بيشتر فيلم هاي ايراني مي بينم و تحولات سينماي ايران را علاقه مندم مطلع باشم.

* معمولا در خانواده هم مانند حوزه کاري تان سعي مي کنيد ديپلماتيک سخن بگوييد؟ طوري که هم جواب داده باشد وهم نداده باشيد؟!
تقريبا همينطور است! يعني آخرش به من مي گويند بازهم وزارت خارجه اي صحبت کردي! همسرم هم وقتي با هم صحبت مي کنيم گاهي به من مي گويد داري با ژست و موضع سخنگويي با من حرف ميزني!

*وقتي مي خواهيد به سوالي پاسخ ندهيد، به چه طريق عمل مي کنيد؟ مثلا کلي توضيح مي دهيد يا بحث را به انحراف مي کشانيد؟
من شخصا عقيده دارم احترام سوال کننده بايدحفظ شود، لذا اينکه تلاش کنم مسير انحرافي بروم را سعي مي کنم به حداقل برسانم و دوست دارم واقعا در جهت موضوع به سوال پاسخ دهم چون انحراف ذهن خبرنگار يک مسئله اي است که ما فکر مي کنيم موفق به اين کار شده ايم! و اين يک واقعيت است که هيچ وقت ذهن يک خبرنگار را کسي نمي تواند منحرف کند و خيلي مواقع هم مي بينم وقتي که بگويم اطلاعي ندارم، برداشت رسانه ها خيلي بهتر است تا جايي که انحرافي جواب بدهم.

* از لطف شما تشکر مي کنم خانم دکتر و اگر اجازه بدهيد به عنوان آخرين سوال من برخي عبارات و کلمات را مي گويم و اگر ممکن است شما اولين احساس تان راجع به آن را بگوييد. البته لطفا ديپلماتيک پاسخ ندهيد!

دکتر ظريف: سياستمدار اخلاقي
دکتر عراقچي: فردي متخصص
عربستان: کشور همسايه ومنطقه اي
ماري هارف: همتاي بنده
مذاکرات هسته اي: از موضوعات مورد توجه همه مردم
خانواده: حامي، اولويت همه