کرسی ایران در سازمان ملل همچنان خالی است

به گزارش پارس به نقل از جام جم، سفیر ایران در سازمان ملل به دلیل مخالفت واشنگتن نتوانست کار خود را در نیویورک آغاز کند و همین امر در آستانه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل تا دو هفته دیگر، بار دیگر نگاه ها را معطوف به کرسی خالی نمایندگی ایران در این سازمان کرده و سکوت دولتمردان در این خصوص، به منزله ادامه حرف و حدیث ها درباره تعیین تکلیف فعالیت سفیر ایران در سازمان ملل است.

وقتی تندروهای آمریکایی بازی را برهم می زنند

اولین بار در بیست و هشتم اسفند 1392 بود که موضوع معرفی حمید ابوطالبی به عنوان سفیر جدید ایران در سازمان ملل و مانع تراشی های واشنگتن رسانه ای شد و یکی از روزنامه های داخلی خبر داد که محمد خزاعی از همکاران خود در نیویورک خداحافظی کرده و بزودی جای خود را به معاون سیاسی دفتر رئیس جمهور خواهد داد.

این خبر در حالی منتشر شد که کمی بعد بعضی از منابع خبری اعلام کردند حسن روحانی رئیس جمهوری ایران، حمید ابوطالبی را چندماه پیش از رسانه ای شدن این انتصاب و در پی دستیابی به توافق هسته ای ژنو، برای نمایندگی سازمان ملل متحد در نیویورک در نظر گرفته بوده است.

بسیاری از تحلیلگران، معرفی ابوطالبی، سفیر پیشین ایران در ایتالیا، استرالیا و اتحادیه اروپا را یکی از حلقه های زنجیر بهبود روابط تهران و واشنگتن می دانستند، اما تحولات بعدی نشان داد که افراطیون در واشنگتن، پیام این انتصاب را آن گونه که باید، درنیافته اند.

تندروهای آمریکایی درست در شرایطی که فضای بین المللی پس از توافق هسته ای ژنو منتظر تحولی دیگر در مناسبات ایران و آمریکا بود، با بهانه کردن حضور ابوطالبی در جمع دانشجویان پیرو خط امام در ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در تهران در سال 58، تلاش کردند برخلاف تصریح قوانین بین المللی، مانع ورود سفیر ایران به خاک ایالات متحده به عنوان میزبان سازمان ملل شوند و این سنگ اندازی، آغازی بود بر خالی ماندن کرسی ایران در این سازمان.

به دنبال هجمه اولیه تندروهای آمریکایی به سوابق سفیر ایران، مقامات کشورمان بر موضع خود پافشاری کردند.

دولتمردان آمریکایی امیدوار بودند تهران با عقب نشینی از گزینه پیشنهادی خود، باعث نشود واشنگتن موضعی اتخاذ کند که هزینه های سیاسی و حقوقی به دنبال داشته باشد.

در همین حال بی بی سی در فروردین ماه امسال خبر داد که «مقامات کاخ سفید مدعی هستند ابوطالبی گزینه «قابل اعتمادی» نیست و واشنگتن مواضع خود را در این زمینه از طریق برخی مجاری به اطلاع مقامات تهران رسانده است».

با وجود این ایران تاکید کرد ابوطالبی «بهترین» و «تنها» گزینه برای نشستن بر کرسی نمایندگی کشورمان در سازمان ملل است.

همان زمان توماس پیکرینگ، نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد به بی بی سی گفت که «واشنگتن از این قدرت برخوردار است که از صدور روادید احتمالی برای فرستاده احتمالی ایران خودداری کند، هر چند در شرایط فعلی این کار می تواند برای دولت باراک اوباما هزینه داشته باشد».

او این را هم اضافه کرد که «ما در تلاش هستیم با پرزیدنت روحانی همکاری کنیم، اگر این فرد به او نزدیک باشد، رد درخواست روادید او می تواند برای ما هزینه داشته باشد. همین طور اگر روادید شخصی که می خواهد به عنوان نماینده سازمان ملل به آمریکا سفر کند صادر نشود موضوع تعهدات ما به سازمان ملل متحد مطرح خواهد شد.»

با این همه، تندروهای آمریکایی هزینه پیش بینی شده از سوی توماس پیکرینگ را به دولت اوباما تحمیل کرده و اصرارهای تهران باعث نشد تا کنگره و سنای آمریکا طرحی را که به موجب آن از ورود ابوطالبی به خاک این کشور جلوگیری می شد، از دستور کار خارج کنند.

به این ترتیب مجالس دوگانه آمریکا قانونی را از تصویب گذراندند که آشکارا مخالف «قرارداد مقر» به شمار می آمد.

همان قرارداد شصت و هفت ساله ای که در فصل یازدهم خود تصریح می کند: «مقامات فدرال، ایالتی یا محلی آمریکا نباید هیچ‏گونه موانعی برای‏ رفت‏وآمد نمایندگان اعضا به مقر سازمان ایجاد کنند.»

با این حال نه فقط کنگره و سنا که حتی باراک اوباما هم چشمان خود را بر این تعهدات بین المللی بست و با امضای قانون مصوب سناتورها، عملا مانع از صدور روادید برای گزینه پیشنهادی دولت حسن روحانی به منظور فعالیت به عنوان سفیر ایران در سازمان ملل شد.

چنین بود که در بیست و دوم فروردین امسال جی کارنی، سخنگوی کاخ سفید گفت که برای حمید ابوطالبی به عنوان سفیر ایران در سازمان ملل، روادید ورود به خاک آمریکا صادر نخواهد شد و این موضوع به سازمان ملل و ایران اعلام شده است.

واکنش ها به ممنوعیت ورود ابوطالبی به خاک آمریکا

این موضع رسمی واشنگتن در داخل و خارج مرزهای ایران بازتاب گسترده ای داشت. همزمان با این تصمیم، نمایندگی ایران در سازمان ملل طی یادداشتی تصریح کرد: «این تصمیم نابخردانه، نقض آشکار حقوق بین الملل و در تعارض با تعهدات کشور میزبان سازمان ملل متحد است».

ابوطالبی هم در صفحه توییترش نوشت: «آمریکا از نظر حقوقی رویه جدید و مسیر نوینی را ایجاد کرد، این که با مصوبات پارلمان های ملی می توان تعهدات بین المللی کشور را زیر پا نهاد.»

عباس عراقچی، معاون حقوقی و بین الملل وزارت امور خارجه کشورمان هم که مدتی در گمانه زنی ها از او به عنوان گزینه جایگزین ابوطالبی یاد می شد گفت که تهران گزینه جایگزینی برای حمید ابوطالبی در سازمان ملل متحد نداشته و در حال پیگیری حقوقی این موضوع است.

دو روز بعد در بیست وپنجم فروردین ماه، مرضیه افخم، سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد که ایران نسبت به ممانعت از صادر کردن روادید برای حمید ابوطالبی، توسط نمایندگی خود در نیویورک از دولت آمریکا در سازمان ملل شکایت می کند.

سه روز پس از این اظهارنظر حتی وزارت خارجه روسیه هم از آمریکا به دلیل خودداری از صدور روادید برای حمید ابوطالبی انتقاد کرد و آن را نقض تعهدات آمریکا به عنوان کشور میزبان مقر سازمان ملل دانست.

سوم اردیبهشت ماه بود که بالاخره سازمان ملل هم نسبت به این اقدام واشنگتن واکنش نشان داد و امتناع آمریکا از صدور روادید برای نماینده ایران در این سازمان را یک «مورد منحصر به فرد» توصیف کرد.

استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل هم گفت که اعضای سازمان ملل برای معرفی نماینده خود آزاد هستند و می توانند هر فردی را به عنوان نماینده دائم خود معرفی کنند.

پس از پیگیری های حقوقی و دیپلماتیک ایران، کمیته ۱۹ نفره روابط با کشور میزبان سازمان ملل، بررسی موضوع ممانعت از سفر ابوطالبی به نیویورک را بررسی کرد و گفته شد که در این کمیته، کشورهای روسیه، چین، اکوادور، روسیه سفید، کوبا و سوریه از ایران حمایت کرده اند.

با این حال سازمان ملل واکنشی منفعلانه در این خصوص از خود نشان داد و سخنگوی بان کی مون ابراز امیدواری کرد این موضوع «از طریق تعامل دو جانبه ایران و آمریکا» حل و فصل شود!

رئیس کمیته میزبان هم اعلام کرد که کمیته، نظرات طرفین را استماع کرد و موضوع را در دستورکار خود نگاه می دارد و در صورت ضرورت جلسه دیگری تشکیل خواهد داد.

چنین بود که آسوشیتدپرس در گزارشی درباره فرجام بررسی نهاد تخصصی سازمان ملل نوشت: «کمیته، تصمیمی در این باره نگرفت.»

بازار داغ معرفی جایگزین برای ابوطالبی

به دنبال بی نتیجه ماندن پیگیری ها درباره رفع بلاتکلیفی وضع کرسی نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد، بسیاری از رسانه ها اقدام به طرح گمانه زنی هایی درباره جایگزین ابوطالبی کردند.

عراقچی، نهاوندیان، واعظی و... نام هایی بودند که به نقل از «منابع آگاه» به عنوان جایگزین ابوطالبی مطرح شد، اما مقامات مسئول بلافاصله این خبرها را تکذیب و تاکید می کردند که «ابوطالبی جایگزینی ندارد.»

حسن قشقاوی، معاون کنسولی، امور مجلس و ایرانیان وزارت امور خارجه ایران هم با انتقاد از ایالات متحده به دلیل رقم زدن چنین وضعی، آب پاکی را روی دست خبرسازان ریخت و گفت که حمید ابوطالبی اکنون «نماینده قطعی» جمهوری اسلامی در سازمان ملل متحد است و تهران گزینه دیگری برای این مقام ندارد.

با وجود این اکنون با گذشت قریب شش ماه از رسانه ای شدن اختلاف تهران و واشنگتن بر سر معرفی سفیر در سازمان ملل متحد، روشن نیست آیا رایزنی های پشت پرده ای برای رفع مشکل حضور ابوطالبی، دیپلمات پنجاه وهفت ساله کشورمان برای حضور در نیویورک در جریان است یا این که دولت با وجود تکذیب معرفی جایگزین، به دنبال جانشینی دیگر برای ابوطالبی می گردد.

در آستانه برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل متحد و درحالی که احتمال سفر حسن روحانی به نیویورک و برگزاری نشستی میان وزرای خارجه 1+5 و محمدجواد ظریف در حاشیه شصت و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل جدی شده، بار دیگر نگاه ها به این مهم معطوف شده است که فرجام اختلافات ایران و آمریکا بر سر ابوطالبی چه خواهد شد.

در تازه ترین واکنش ها به این مساله سخنگوی دولت دیروز در پاسخ به پرسش جام جم در این خصوص گفت که «همچنان بر حقوق خود پافشاری می کنیم».

محمدباقر نوبخت با این حال به منظور رفع مشکل خالی بودن کرسی ایران در سازمان ملل، این احتمال را رد نکرد که «هر وقت ضرورت دیده شود، تصمیم مقتضی با توجه به منافع ملی مان اتخاذ خواهد شد». هرچند او توضیح بیشتری نداد که این تصمیم چه خواهد بود.

دردسرهای کرسی خالی ایران در سازمان ملل

با وجود این اظهارنظر سخنگوی دولت، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که ضرورت تعیین سرنوشت کرسی نمایندگی ایران در سازمان ملل در آستانه برگزاری مجمع عمومی این سازمان بیش از هر زمان دیگری احساس می شود.

دکتر صادق زیباکلام، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفت وگو با جام جم در این باره تصریح می کند: «برای کشوری مانند ایران که در سازمان ملل پرونده داشته و شورای امنیت علیه کشورمان قطعنامه صادر کرده است، ضروری است که در سازمان ملل نماینده داشته باشد.»

او با اشاره به تلاش های دولت برای بهبود مناسبات بین المللی تهران، می گوید: «هر چند در کوتاه مدت، خالی ماندن کرسی نمایندگی ایران در سازمان ملل ممکن است به جایی برنخورد، اما در بلندمدت، آغاز به کار سفیر کشورمان در سازمان ملل حائز اهمیت است.»

او از روحانی می خواهد که بی توجه به برخی مخالفت ها، برای حل این مشکل متناسب با مصالح ملی تصمیم گیری کند.

این همه درحالی است که خالی ماندن کرسی ایران دستمایه جنگ سرد میان تهران و واشنگتن شده و به نظر می رسد طولانی شدن روند استقرار سفیر کشورمان در سازمان ملل، می تواند تهران را از بهره بردن از فرصت های این موقعیت دیپلماتیک محروم کند. هرچند شتاب در رفع این چالش سیاسی و حقوقی پسندیده نیست، اما به نظر نمی رسد که به بایگانی سپرده شدن اقدام واشنگتن در منع ورود سفیر ایران در سازمان ملل به خاک این کشور، بتواند گرهی از مشکلات دیپلماتیک موجود باز کند.