پایان رویای استقلال؛ چرا مالکی به کمک کردها آمد؟

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»-  سعید ساسانیان- رصد، اگرچه سایه جنگ غزه کمی بر سر بحران عراق قرار گرفته است اما بحران در این کشور هم‌چنان ادامه دارد. ارتش و گروه‌های مردمی در حالی هم‌چنان با گروه تروریستی داعش می‌جنگند که در عرصه میدانی و سیاسی، تحولات قابل توجهی طی روزهای اخیر در عراق صورت گرفته است. در عرصه سیاسی، پس از مشخص شدن روسای جمهور و مجلس، حالا شرایط برای انتخاب نخست‌وزیر بیشتر از گذشته فراهم شده است. از  سوی دیگر ورود پیرمرد سیاست عراق جلال طالبانی، کمی معادلات میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی را دست‌خوش تغییر کرده است. بارزانی هم حالا کم‌تر فریاد استقلال‌خواهی سر می‌دهد. اما در عرصه میدانی نیروهای داعش توانستند تا نیروهای پیشمرگه کرد را در شمال عراق شکست دهند. نیروهای پیشمرگه که به ابزار بارزانی برای استقلال‌خواهی کردستان عراق تبدیل شده بودند حالا در نبرد با داعش شکست خورده‌اند. اما رفتار دولت مرکزی بغداد با کردها پیام‌های معناداری برای بارزانی دارد.

مقابله با داعش یا قدرت‌طلبی بارزانی؟
وقتی داعش به موصل حمله کرد، حکومت اقلیم کردستان شرایط را برای دست‌یابی به خواسته‌های خود مهیا دید. این اقلیم با ادعای مبارزه با داعش به برخی شهرهای مورد تصرف این گروه از جمله کرکوک حمله و آن را به تصرف خود در آورد. اما نکته قابل تامل این‌جا بود که کردها دست روی شهرهایی گذاشته‌اند که محل اختلاف خود با حکومت مرکزی بوده است. کرکوک یکی از این شهرها است که به دلیل دربرداشتن منابع نفتی گسترده، به یکی از اختلافات مهم میان این دو در سال‌های اخیر تبدیل شده است. اما عملیات پیشمرگه‌های کرد کمی مشکوک بود. آن‌ها در حالی به برخی از مناطق در خانقین و مندلی حمله کردند که داعش هیچ پیشروی‌ای نیز به سوی آن انجام نداده بود. جالب‌تر این‌که این مناطق محل اختلاف اقلیم کردستان با دولت نوری مالکی بود. بر همین اساس، برخی، کردها را متهم به سوء‌استفاده از شرایط کنونی عراق به نفع منافع اقلیمی خود می‌کنند. وقتی بارزانی از استقلال کردستان سخن گفت، هدف عملیات‌های نظامی پیش‌دستانه پیشمرگه‌ها بیشتر از قبل آشکار شد. بارزانی در مصاحبه با خبرنگار بی‌بی‌سی گفته بود: «ماجرا با تصرف موصل آغاز شد و حالا باید عراق قبل و بعد از موصل را در نظر گرفت. به نظر من بسیار دشوار است که اوضاع واقعا به همان وضعیتی که قبلا بود بازگردد». او از استقلال کردستان سخن می‌گفت.

دولت مرکزی به کمک کردها می‌آید
اما حالا ماجرا کمی متفاوت شده است. تلویزیون العراقیه گزارش داده که نوری المالکی نخست وزیر عراق که در هفته‌های گذشته مورد شدیدترین هجمه‌های بارزانی قرار گرفته است، به نیروی هوایی این کشور دستور داده تا از نیروهای کردی که داعش آن‌ها را در شمال عراق شکست داده است، پشتیبانی هوایی کند. گفته شده است که نیروی نظامی ویژه از بغداد با حمایت نیروهای مردمی به سوی منطقه «امرلی» حرکت کرده تا کردها را در مقابله با داعش یاری برساند. تروریست‌های داعش روز یکشنبه پس از عقب نشینی بدون جنگ نیروهای کرد پیشمرگه، شهرستان سنجار و منطقه ربیعه در غرب استان موصل را به کنترل خود درآوردند.  بارزانی در واکنش به این عقب‌نشینی بدون درگیری گفته است که تدابیر لازم برای برخورد با کسانی که در دفاع از سنجار کوتاهی کردند اتخاذ خواهد شد. دقیقا همان اتفاقی که در ارتش عراق به هنگام حمله داعش به موصل رخ داد و بخشی از ارتش این کشور دست به سلاح نبرده و تسلیم داعش شدند تا شرایط برای انتقاد بارزانی از مالکی بیشتر از قبل فراهم شود، حالا در نیروهای پیشمرگه اقلیم کردستان رخ داده است.

شکست ایده استقلال؛ بارزانی همچنان مدعی!
بارزانی‌ که تا دیروز ادعای استقلال‌خواهی‌اش برای اقلیم کردستان را همراه با مقامات اسرائیل فریاد می‌زد حالا از دولت مالکی انتقاد کرده است که چرا در مقابله با تروریست‌ها، پیشمرگه‌ها را تنها گذاشته است. او گفته: «دولت عراق هیچ کمکی به مردم کردستان در جنگ با تروریسم نکرده است.» باید از بارزانی پرسید؛ آن زمانی که نیروهای نظامی کردستان را راهی کرکوک کرد تا آن را اشغال کنند و بعد از آن‌ها سان دید و شعار استقلال سرداد، از دولت مرکزی بغداد اجازه گرفته بود که حالا مدعی شده مالکی او را در مقابله با تروریست‌ها تنها گذاشته است؟! بارزانی تمام تلاشش را کرد تا از داعش به نفع اهداف خود بهره ببرد و حالا که با شکست مواجه شده، باز هم از دولت مالکی انتقاد می‌کند. اما کمک نظامی مالکی به کردهای عراق که احتمالا در روزهای آینده و با توجه به معادلات میدانی، بیشتر از قبل نیز خواهد شد، به خوبی نشان می‌دهد که برای او، عراق هم‌چنان یکپارچه است تا جایی که دولت مرکزی موظف به کمک به همه عراقی‌ها اعم از کرد و شیعه و سنی است.

مالکی به خوبی می‌دانست که بارزانی در پی چه هدفی است. در روزهای ابتدایی حمله داعش به موصل، نخست‌وزیر اقلیم کردستان در اظهار نظری گفت که اگر دولت مرکزی از این اقلیم درخواست کند، نیروهای پیشمرگه به مبارزه با داعش اقدام می‌کند. اما مالکی از آن‌جا که می‌دانست حضور نظامی کردها بعدها می‌تواند شرایط را برای قدرت‌طلبی آن‌ها فراهم سازد، هیچ گاه چنین خواسته‌ای را مطرح نکرد. کردها نیز خود به برخی شهرهای مورد اختلاف بر سر حاکمیتش با دولت مرکزی حمله کردند تا اهرم فشار بیشتری برای دست‌یابی به استقلال داشته باشند. اما حالا که کردها در مواجهه با داعش، در حال شکست‌اند، حمایت‌های نظامی مالکی می‌تواند معنای جامعیت عراق را بیشتر از قبل برای کردها تداعی کند. بارزانی و تیم‌اش در این آزمون بزرگ، قطعا شکست خورده محسوب می‌شوند.