پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- سید ناصر نعمتی- رصد، چندسالی است که گروهک های تروریستی فاز تازه ای از فعالیت های خود را آغاز کرده اند و اقدامات تروریستی خود را به قاب رسانه ها کشانده اند. زمانی که پیام های تصویری بن لادن، سرکرده گروهک القاعده به فراخور زمان منتشر می شد، شاید کمتر کسی فکر می کرد فعالیت رسانه ای آن ها از سطح انتقال پیام به سطح عملیات انتحاری در قاب رسانه برسد. عملیات انتحاری از این حیث که در حال حاضر این گروهک ها فعالیت های رسانه ای خود را با هدف عملیات روانی و نبرد در جبهه افکار عمومی برای رسیدن به اهداف تروریستی شان ساماندهی می کنند و پیامدهای آن علاوه بر انتشار رعب و وحشت و به رخ کشیدن قدرت ساختگی شان  می تواند در انزاوای فکری حاصل از مذموم شمردن اقداماتشان از سوی جامعه نیز موثر باشد؛ یعنی انتحار دو وجهی.

دیگر تنها بیانیه ها و مواضع این گروهک ها نیست که رسانه ای می شود بلکه آن ها با یک راهبرد دست به انتشار اخبار، تصاویر و کلیپ های صوتی و تصویری می زنند، گویی که بخشی از مبارزه خود را در این جبهه برنامه ریزی کرده اند و انتحارگونه در قاب رسانه حاضر می شوند. نمونه های این اقدامات را می توان در فعالیت اخیر گروهک های تروریستی همچون جیش العدل، گروهک های تکفیری سوری و گروهک داعش در عراق نیز دید. کاری که کم کم در میان این تروریست ها به یک الزام عملیاتی تبدیل شده است.

آن ها در این رویه از پروپاگاندا برای بازنمایی رسانه ای اقدامات خود استفاده می کنند. تبلیغات سیاسی یا پروپاگاندا گونه ای ارتباط است که درآن، اطلاعات هماهنگ و جهت دار برای بسیج افکار عمومی از طریق تبلیغات سیاسی پخش و فرستاده می شود… در این راستا اغلب اوقات، واقعیت ها به طور گزینشی بیان و بازنمایی می شوند تا از سوی مخاطب واکنش و رفتاری احساسی و نه آگاهانه و خردمندانه سر بزند… افزون بر این، پروپاگاندا می تواند در شکل یک نبرد و جنگ افروزی سیاسی نیز تلقی شود.(*)

در این میان تحلیل برخورد رسانه ها با این اقدام گروهک های تروریستی، سه راهبرد اساسی را در انتشار اخبار آن ها نشان می دهد.

۱- رویکرد انفعالی:
برخی از رسانه های با توجه به برخورداری اخبار این گروهک های تروریستی از ارزش های خبری بالا، فرصت را مناسب دیده و در سرعت انتشار اخبار بر دیگران پیشی می گیرند و سعی در پوشش کامل فعالیت ها ی آنان دارند. در این نوع مواجهه با اخبار، تصاویر و کلیپ های منتشر شده از سوی گروهک های تروریستی، نخستین بودن برای آن ها در انتشار محتوای رسانه ای  از اهمیت بالایی برخوردار بوده و از این طریق برای جذب و جلب مخاطب می کوشند. روشن است در این رویکرد دقت و صحت فدای سرعت انتشار اخبار می شود و نداشتن راهبرد در مواجهه با اخبار منتشرشده، گاهی این رسانه ها را به ابزار دست یابی تروریست ها به اهداف شان تبدیل می کند.

۲- رویکرد سانسور خبری:
برخی رسانه ها با سانسور اخبار این گروهک ها و عدم اعتماد به محتوای منتشر شده از سوی آنان در نظر خود از نشر اکاذیب و ضریب یافتن اخبار آن ها جلوگیری می کنند. با توجه به اینکه نداشتن موضع در برابر یک رویداد از سوی یک رسانه، خود یک موضع تلقی می شود؛ نمی توان با این خیال به هدف تصور شده رسید و حتی انتشار گزینشی اخبار آن ها نیز برای مخاطب سردرگمی و برای رسانه کاهش سرمایه اجتماعی را به دنبال عدم اعتماد مخاطب به همراه خواهد داشت.

۳- رویکرد تحلیل محور:
در این گونه مواجهه با محتوای منتشر شده از سوی گروهک های تروریستی، مدیران رسانه تدابیر لازم را مبتنی بر سیاست های رسانه خود و مسئولیت های اجتماعی شان اتخاذ کرده و به گونه ای تحلیلی اقدام به انتشار محتوا در این رابطه می کنند. در این رویکرد رسانه از این که به دستگاه پروپاگاندای گروهک تروریستی تبدیل شود شدیدا پرهیز کرده و چند نکته را در این باره در نظر می گیرد.

بازنمایی واقعی از فعالیت های تروریستی:
جلوگیری از برجسته سازی بیش از اندازه اخبار فعالیت های گروهک های تروریستی برای خودداری از دامن زدن به رعب و وحشت میان مردم و مهم جلوه دادن جایگاه و اثرگذاری آن ها مهم ترین نکته در این رویکرد خبری است. این اخبار در میان مردم بازخوردهای گوناگونی دارد و بیش از خبرهای دیگر بازتاب می یابد، از همین روی می بایست نقش و عملکرد گروهک های تروریستی را در اندازه واقعی آن ها منعکس کرد.

تکمیل پازل خبر:
در سبک های مختلف تنظیم خبر و انتشار محتوای رسانه ای و ویژگی های آنان بحث بسیار است اما آن چه دراین باره مهم است در پوشش خبر هایی از این دست باید با مرور تاریخچه و اقدامات این گروهک ها و تحلیل اهداف و عملیات آن ها در خلال خبرها و گزارش ها، حتی در نخستین خبر های ارسالی پازل خبر را تکمیل کرد و اطلاعات کافی را درباره عملیات های آنان و تاثیر واقعی اش در اختیار مخاطب قرار داد.

کشف واقعیت و ایفای مسئولیت اجتماعی:
رسانه ها با توجه به مسئولیت اجتماعی شان در بسیاری از رویدادهای خبری خود را موظف به کشف واقعیت می کنند و دست به افشاگری می زنند که نمونه های آن در اخبار مربوط به مفاسد اقتصادی بسیار دیده می شود. ماهیت حقیقی گروهک های تروریستی و اهداف آنان در پس اقدامات و شعارهایشان پنهان می شود و این رسانه ها هستند که با تلاش خود در دست یابی به حقیقت سعی می کنند تصویری صحیح را به مخاطب ارائه کنند و دنباله روی تبلیغات سیاسی گروهک های تروریستی نباشند.

شکل گیری مرحله ای جدید از اقدامات تروریستی گروهک های مختلف در فاز رسانه ای و بهره برداری از آن برای دست یابی به اهداف خود، ضرورت تشکیل جبهه ضد تروریسم رسانه ای را بیش از پیش یادآوری می کند. جبهه ای که نه فقط به سانسور این گروهک ها بیندیشد بلکه با مواجهه تحلیل مند با آن ها و محتوای رسانه ای تولید شده از سوی آنان؛ اطلاعات لازم را برای مخاطب فراهم آورد تا او بتواند فعالانه در برابر این اقدامات، کنش مورد نظر خود را نشان دهد.

 (*)- امیرپور، مهناز- شفیع بهرامیان – مبانی کلی نظریه های ارتباط جمعی- صفحه ۷۱ – انتشارات جامعه شناسان- تهران

القاعده بسیج پوشش تبلیغات تروریسم جامعه جنگ رسانه سرمایه مفاسد اقتصادی