مذاکرات ایران و ۱+۵ در سایه بحران اوکراین

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، یک مقام آمریکایی در واشنگتن روز شنبه با اشاره به مذاکرات ایران و ۱+۵ که سه شنبه و چهارشنبه هفته جاری در مقر سازمان ملل در وین برگزار می شود، گفت: امیدواریم آن چه در روزهای آینده اتفاق می افتد، یعنی آن چه جامعه جهانی پس از تصمیمات روسیه اتخاذ می کند و آن چه روسیه متعاقبا انجام خواهد داد، خطری برای این مذاکرات (هسته ای) ایجاد نکند.

مسکو و واشنگتن بر سر بحران اوکراین و پیوستن منطقه کریمه به روسیه در یکی دو ماه اخیر به شدت با یکدیگر اختلاف پیدا کرده اند. اختلاف بر سر اوکراین و کریمه در حالی شدت گرفته است که هنوز اختلاف دو کشور بر سر بحران سوریه به جای خود باقی است.

در سال های گذشته در مقاطعی به بهانه مسایل سیاسی و بحران های منطقه ای و بین المللی از جمله انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۲، بحران مالی و حمله روسیه به گرجستان در مذاکرات هسته ای تاخیر و تغییرات و در برخی مواقع مذاکرات را به بن بست کشاند.

به نظر می آید این بار نیز بحران اوکراین و درگیر شدن منافع روسیه و آمریکا، مذاکرات هسته ای را که در حساس ترین مراحلش قرار گرفته است تحت الشعاع قرار دهد.

برخی کارشناسان در ایران بر این نظرند، روسیه سعی دارد در مذاکرات هسته ای از آمریکا بر سر بحران اوکراین امتیاز بگیرد. این کارشناسان معتقدند در صورت اتخاذ چنین رویکردی مذاکرات با خطر جدی روبه رو خواهد شد، چرا که این اقدام با مخالفت آمریکا مواجه شده و بنابراین می تواند اجماع میان ۱+۵ را بر هم زند. در این صورت آمریکا و دیگر کشورهای عضو گروه ۱+۵ از ادامه مذاکرات در این چارچوب سرباز می زنند. از سویی تحت الشعاع قرار گرفتن مذاکرات هسته ای در اثر بحران اوکراین می تواند هدف ایران و ۱+۵ برای به نتیجه رسیدن بر سر راه حل جامع طی شش ماه را با خطر مواجه کند.

این کارشناسان معتقدند مذاکرات هسته ای امری مستقل از مسایل منطقه ای و بین المللی است یا حداقل در این دوره از مذاکرات سعی شده تا مسایل دوجانبه و چند جانبه بر آن تاثیر نگذارد اما آن چه اذهان را نسبت به آینده مذاکرات هسته ای از سوی ۱+۵ و با توجه به بحران اوکراین نگران می کند، رفتار مسکو است که همواره نشان داده از مسایل مستقل بین المللی برای منافع ملی اش بهره برداری می کند.

به نظر می آید آمریکا بیش از هر چیز نگران بر هم خوردن اجماع میان کشورهای ۱+۵ تحت تاثیر اختلاف ها بر سر اوکراین و کریمه از سوی مسکو و اقدامات این بازیگر مهم بین المللی در رابطه با نادیده گرفتن تحریم های بین المللی علیه ایران است.

با این وجود کارشناسان این روند را به نفع مذاکرات نمی دانند هر چند که معتقدند ایران از تنش در روابط مسکو و واشنگتن می تواند بهره لازم را ببرد، اما این مساله در کوتاه مدت سودمند است و در بلند مدت بی فایده و به ضرر حل و فصل مساله هسته ای است. هم چنین آن ها معتقدند هرگونه گروکشی روسیه و آمریکا بر سر اوکراین و کریمه در مذاکرات هسته ای فرصت طلایی به وجود آمده برای حل و فصل مساله را از بین می برد.

دستور کار مذاکرات؛ غنی سازی، آب سنگین اراک و همکاری های هسته ای

بنا به گفته محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در روز یک شنبه غنی سازی، راکتور آب سنگین اراک، تعهدات در چارچوب بند ۲ ماده ۴ معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (همکاری های بین المللی در حوزه فن آوری صلح آمیز هسته ای) و نیز موضوع رفع تحریم ها دستور کار مذاکرات وین ۲ است.

توافق ژنو درباره موضوع غنی سازی می گوید که راه حل جامع باید" متضمن یک برنامه غنی سازی باشد که توسط طرف ها تعریف می شود، برنامه ای که شاخصه های آن با موافقت طرف ها و منطبق با نیازهای عملی، با محدودیت های مورد توافق در خصوص دامنه و سطح فعالیت های غنی سازی، ظرفیت غنی سازی، محل هایی که در آن غنی سازی انجام می شود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای دوره زمانی که مورد توافق قرار می گیرد، تعیین می شود. "

هم چنین درباره راکتور اراک در" برنامه اقدام مشترک" آمده است که" نگرانی های مرتبط با رآکتور اراک که توسط آژانس با نام IR-۴۰ شناخته می شود به طور کامل برطرف و بازفرآوری و یا احداث تاسیساتی که قادر به بازفرآوری باشد، ایجاد نخواهد شد. "

اشاره وزیر خارجه کشورمان به بند ۲ ماده ۴ ان پی تی مربوط به همکاری های هسته ای مبنی بر این که" همه اعضا معاهده متعهد می شوند که تبادل هرچه وسیع تر تجهیزات، مواد، دانش و اطلاعات فنی را جهت مصارف صلح جویانه انرژی هسته ای تسهیل کرده و حق شرکت در این مبادلات را دارند، است. اعضای این معاهده در صورت توانایی باید انفرادی یا به اتفاق سایر اعضا یا سازمان های بین المللی در توسعه بیشتر استفاده از انرژی هسته ای برای اهداف صلح جویانه مخصوصا در قلمرو اعضایی که فاقد سلاح هسته ای هستند و با توجه به نیازهای مناطق در حال توسعه جهان، مشارکت کنند. "

بر اساس توافق ژنو" به طور همه جانبه تحریم های هسته ای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم های چندجانبه و تحریم های ملی برداشته شده و از جمله گام هایی برای دسترسی به حوزه های تجاری، فن آوری، مالی و انرژی بر مبنای یک برنامه تنظیمی که در خصوص آن توافق به عمل خواهد آمد، اتخاذ شود. "

هیات های کارشناسی ۱+۵ و ایران، ۱۴ اسفندماه در مذاکراتی سه روزه که در پنج دور در وین انجام شد درباره جزئیات مذاکرات بعدی (وین ۲) پشت درهای بسته گفت وگو کردند.

حمید بعیدی نژاد، رییس هیات مذاکره کننده کارشناسی ایران ضمن بیان این که مذاکرات" مفید" بود و دو طرف جدی بودند به ایسنا گفته بود که نتایج این مذاکرات به اطلاع معاونان وزیران خارجه و هیات های مذاکره کننده می رسد تا برای جمع بندی نهایی در مذاکرات بعدی (۲۷ اسفند) مسایل طرح شود.

در همین رابطه علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی چند روز پس از مذاکرات کارشناسی در جمع خانواده شهدای هسته ای اظهار کرد: بر اساس اطلاعی که همکاران و نمایندگان ایران در تیم کارشناسی کشورمان در مذاکرات وین به ما داده اند، مذاکرات به خوبی پیش رفته است و اطمینان داریم اگر طرف مقابل با حسن نیت پیش آمده باشد برون رفت از مذاکرات مثبت و ایجابی خواهد بود. "

وی گفت که" مسیری که برای حل و فصل موضوع هسته ای در پیش است به اذن خدا به سرانجام نیکویی می رسد و دیر نیست که جشن این پیروزی عظیم را به پا خواهیم کرد. "

صالحی تاکید کرد که" خطوط قرمز ما در مذاکرات را رهبری تعیین کرده اند و ما در همین چارچوب عمل می کنیم. ما از هیچ حق و حقوقی که در ان. پی. تی و در اساسنامه آژانس به آن تصریح شده است، اجازه عدول کردن نداریم. هر جا حق ماست باید حق مان برقرار باشد و هر جا تعهد داشته باشیم آن را انجام می دهیم. "

مقامات ایرانی مذاکرات کارشناسی را مثبت و روبه جلو خواندند در حالی که مقامات غربی سخنی دراین باره بیان نکردند. هم چنین در هماورد تبلیغاتی و سیاسی که به ویژه پس از توافق ژنو شکل گرفته و گسترش یافت تلاش برای پیروزی در این هماورد از سوی آمریکا و دیگر کشورهای غربی به قوت خود باقی است.

جان کری، وزیر خارجه امریکا در آخرین اظهار نظر خود در کنگره آمریکا و در آستانه مذاکرات هسته ای اظهار کرد که ایران برای اثبات صلح آمیز بودن برنامه هسته ای اش به اتخاذ تصمیم های سخت نیاز دارد و این که معماری تحریم ها دست نخورده باقی مانده است.

این اظهارات کری با واکنش مقامات و شخصیت های کشورمان مواجه شد. محمد جواد ظریف در اولین واکنش از آمریکا یی ها خواست خیالبافی نکنند و واقعیات را بپذیرند.

در همین حال، انتقادها به مذاکرات هسته ای و رویکرد آمریکا در قبال ایران هم چنان از سوی مجلس شورای اسلامی به قوت خود ادامه دارد. صبح روز یک شنبه حدود ۲۰۰ نماینده مجلس شورای اسلامی در بیانیه ای نسبت به هرگونه طرح مسایل دفاعی و موشکی و نیز اقدامی که فعالیت های غنی سازی، تحقیق و توسعه و نیز راکتور اراک را محدود سازد، هشدار دادند.

این در حالی است که فضای سیاسی و رسانه ای ایران هم چنان به خاطر دیدار کاترین اشتون با تعدادی از زنان و فعالان مدنی و زندانیان سیاسی در ایران به طور غیررسمی در سفارت اتریش ملتهب است و از سوی مقامات کشور این موضوع با واکنش جدی و هشدار به وزارت خانه های مربوطه به ویژه وزارت خارجه و شخص وزیر روبه رو شد.

انتشار برخی گزارش ها و تحلیل ها از سوی رسانه های غربی و برخی اظهارنظرهای مقامات آمریکایی درباره تعداد سانتریفیوژها، مکان های غنی سازی و راکتور اراک موجب شده تا حساسیت هایی دراین باره در فضای ایران ایجاد شود. در حال حاضر روشن است که آمریکا و هم پیمانانش به دنبال اعمال محدودیت در برنامه هسته ای ایران به ویژه غنی سازی برای رفع آنچه نگرانی از برنامه هسته ای ایران می خواند است اما ایران معتقد است که برای رفع نگرانی ها و اثبات صلح آمیز بودن برنامه هسته ای می تواند از روش های حقوقی و بین المللی و نظارتی استفاده کرد.

در عین حال، مذاکرات وین ۲ با وجود همه حواشی که ممکن است از متن پررنگ تر شود دومین گام در رسیدن به گام نهایی است که آرام آرام مسیر و مقصد نهایی را برای همگان روشن می سازد.