پزشک برای تان داروهای خاصی تجویز کرده و چند ماهی است که از آنها استفاده می کنید، علائم بیماری تان بهبود پیدا کرده اما نمی دانید چرا روزبه روز وزن تان بیشتر می شود، به این فکر می کنید که سبک زندگی خود را نسبت به قبل تغییری نداده اید پس علت این اضافه وزن چه می تواند باشد، چشم تان به جعبه قرص ها می افتد و با خود می گویید شاید داروها مقصر باشند!

داروهای چاق کننده

بله؛ درست فکر کرده اید. اضافه وزن یکی از عوارض جانبی بعضی داروها به حساب می آید. البته این موضوع دلیل نمی شود مصرف داروها را قطع کنید و سلامت تان را به خطر بیندازید بلکه می توانید با کمی تغییر در سبک زندگی یا جایگزین کردن داروهای خود با داروهای دیگر، تحت نظر پزشک معالج از این عارضه جلوگیری کنید. دکتر سروش شمشیری، داروساز، شما را در این زمینه راهنمایی می کند.

شاید آب آورده اید!

داروها اغلب به خودی خود باعث چاقی نمی شوند بلکه عوارض جانبی شان با اضافه وزن همراه هستند. برای مثال بعضی داروها اشتها را افزایش می دهند و باعث می شوند در مصرف غذا زیاده روی کنید. بعضی دیگر نیز بر روند جذب و ذخیره سازی گلوکز توسط بدن تاثیر می گذارند و از این طریق باعث تجمع چربی در بخش میانی بدن می شوند.

بعضی ها نیز با ایجاد تغییر در متابولیسم بدن، سرعت سوخت وساز کالری ها را کاهش می دهند. گروهی دیگر نیز باعث افزایش تنگی نفس و خواب آلودگی می شوند و به این ترتیب ورزش کردن را دشوار می کنند. بعضی داروها هم باعث احتباس آب در بدن می شوند که البته این نوع اضافه وزن به دلیل افزایش بافت چربی اتفاق نمی افتد و فقط حاصل از تجمع آب است، بنابراین چنین اضافه وزنی دائمی نیست و هر زمان که دوره مصرف دارو به اتمام برسد و بیماری زمینه ای برطرف شود، وزن تان هم به میزان قبل بازمی گردد.

مصرف این داروها باعث افزایش وزن می شود 

خود را با بقیه مقایسه نکنید

میزان اضافه وزن به دنبال مصرف دارو در افراد مختلف، متفاوت است. البته این موضوع به نوع دارو هم بستگی دارد. بعضی ها ممکن است طی یک سال فقط یک یا دو کیلو وزن اضافه کنند درحالی که بعضی دیگر ۵ تا ۱۰ کیلوگرم یا حتی بیشتر چاق می شوند. درواقع از آنجایی که بیشتر این داروها در دوره های طولانی مدت و برای بیماری های مزمن مصرف می شوند، اضافه وزن شان بیشتر به چشم می آید. در هر صورت نباید خود را با افرادی که از داروهای مشابه استفاده می کنند، مقایسه کنید. عوارض داروها در همه افراد یکسان نیست. یک داروی خاص ممکن است در فردی باعث اضافه وزن و در فردی دیگر باعث کاهش وزن شود، بنابراین حتما در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.

کدام داروها چاق تان می کند؟

داروهای مختلفی می توانند با عارضه جانبی چاقی و اضافه وزن همراه باشند که در اینجا به ۱۰گروه از آنها اشاره خواهیم کرد:

انسولین: افزایش اشتها ….

انسولین هایی همچون لیسپرو، آسپارت و گلولیزین می توانند باعث افزایش وزن شوند اما انسولین های طولانی اثر، تاثیر کمتری بر چاقی دارند. متاسفانه بسیاری از بیماران فکر می کنند که با تزریق انسولین می توانند هرقدر که می خواهند غذا بخورند؛ بنابراین بعضی آنها در مدت ۶ ماه تا ۱۵کیلوگرم هم وزن اضافه می کنند! بعضی پزشکان هم برای کنترل قند خون بالای بیمار در ابتدای درمان، دوز بالایی از انسولین را تجویز می کنند و به همین دلیل فرد دچار علائم افت قندخون می شود، درنتیجه بیشتر از حد معمول مواد غذایی مصرف می کند و چاق می شود، درحالی که انسولین باید تدریجی تجویز شود.

قرص های دیابت:هم چاق می کنند هم لاغر!

تعدادی از داروهای دیابت نوع دو باعث کاهش وزن و بعضی دیگر باعث افزایش وزن می شوند. داروهای حاوی سولفونیل اوره ازجمله دیابینیز، اینسولاز، گلیپیزاید، گلیبوراید، گلیمیپراید، کلرپروپامید و تولبوتامید باعث تحریک تولید و فعالیت انسولین می شوند. انسولین نیز کاهنده قندخون و افزایش دهنده اشتها است. این داروها معمولا طی ۳ تا ۱۲ ماه اول درمان بیشتر از ۵کیلوگرم اضافه وزن ایجاد می کنند. تیازولیدین دیون (پیوگلیتازون) نیز از دیگر داروهای دیابت است که می تواند باعث افزایش وزن شود. اما در مقابل، داروهایی همچون متفورمین، اگزناتاید، سیتاگلیپتین، پراملینتاید و آکاربوز به کاهش وزن کمک می کنند یا اینکه بر وزن بی اثر هستند.

داروهای کاهنده فشارخون: کاهش کالری سوزی

بتابلوکرها مثل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول که برای درمان فشارخون بالا به کار می روند هم می توانند باعث افزایش وزن شوند. برای مثال افرادی که از آتنولول استفاده می کنند در ماه های اول مصرف به طور متوسط ۵/۲کیلوگرم به وزن شان اضافه می شود. درواقع این داروها سرعت سوزاندن کالری را کاهش داده و باعث خستگی و حس رخوت می شوند. افزایش مصرف موادغذایی فیبردار و کم کالری می تواند در تعدیل اثرات جانبی این داروها موثر باشد.

کورتون ها: آب را در بدن حبس می کنند!

کورتیکواستروئیدها ازجمله بتامتازون، دگزامتازون،هیدروکورتیزون، تریامسینولون، کلوبتازول، فلوسینولون و… معمولا برای درمان آرتریت روماتوئید، آسم، حساسیت یا دیگر بیماری های خود ایمنی به کار می روند و التهابات دردناک را تسکین می دهند. اما در عین حال اگر طولانی مدت و در دوزهای مکرر مصرف شوند میزان جذب آب توسط بدن را افزایش می دهند. علاوه براین، چون فرد مبتلا به این بیماری ها تحرک کمتری دارد، کالری کمتری می سوزاند و دچار اضافه وزن می شود.

پردنیزولون و کورتیزون نیز که برای درمان روماتیسم ماهیچه ای به کار می روند در بیش از ۵۰درصد از بیماران طی یک سال اول مصرف باعث ۲ تا ۱۳کیلوگرم اضافه وزن می شوند.کورتیکواستروئیدهای استنشاقی برای درمان آسم مثل بودزوناید، سیکلزوناید و فلوتیکازون هم دارای عارضه افزایش وزن هستند. ورزش، رژیم غذایی و گاهی مصرف همزمان متفورمین می تواند اضافه وزن حاصل از این داروها را کاهش دهد.

داروهای ضد روان پریشی:هم آرام می شوید هم گرسنه!

داروهای ضد روان پریشی ازجمله هالوپریدول، لوکساپین، کلوزاپین، کلرپرومازین، فلوفنازین، ریسپریدون، الانزاپین و کوئتیاپین که معمولا برای درمان اسکیزوفرنی و افسردگی دوقطبی کاربرد دارند هم می توانند باعث افزایش اشتها و وزن شوند. اما نگران نباشید، برای جلوگیری از این عارضه می توان تحت نظر پزشک آنها را با داروهایی جایگزین یا همزمان از داروی متفورمین استفاده کرد.

داروهای ضدتشنج و میگرن: ۱۵کیلوگرم افزایش وزن در ۳ماه!

مصرف داروهای ضدتشنج مثل والپروئیک اسید ممکن است با ۱۵ تا ۲۰کیلوگرم اضافه وزن همراه باشد. والپروئیک اسید دارویی است که برای درمان اختلال دو قطبی، صرع، تشنج و پیشگیری از میگرن استفاده می شود. البته این دارو در بعضی افراد ممکن است باعث کاهش وزن شود. داروهای کاربامازپین و گاباپنتین نیز طی ۳ ماه اول درمان می توانند تا ۱۵کیلوگرم اضافه وزن ایجاد کنند.

داروهای ضدآلرژی: خواب آلودگی و فرار از ورزش!

«آنتی هیستامین» یکی از ترکیبات مهم در داروهای ضدحساسیت به شمار می آید و نمی توان آن را از فرمول دارو حذف کرد. این ماده فعالیت آنزیم تنظیم کننده اشتها را در بدن مختل می کند. داروهایی که حاوی «دیفن هیدرامین» هستند نیز با افزایش خواب آلودگی باعث کاهش فعالیت بدنی می شوند، بنابراین مصرف طولانی مدت آنها می تواند با افزایش وزن همراه باشد.

داروهای ضدبارداری:ذخیره سازی چربی را افزایش می دهند

اغلب قرص های پیشگیری کننده از بارداری از دو هورمون پروژسترون و استروژن تشکیل شده اند و از تخمک گذاری جلوگیری می کنند. این قرص ها تاحدودی می توانند باعث اضافه وزن شوند زیرا استروژن باعث افزایش ذخیره سازی چربی توسط ارگان های بدن می شود که البته این موضوع حین بارداری یک ضرورت محسوب می شود. در صورتی که از این داروها استفاده می کنید، بهتر است هر چند وقت یک بار روش خود را با مشاوره پزشک تغییر دهید و از دیگر راه های ضد بارداری کمک بگیرید.

داروهای هورمونی و استروژن:از سرعت متابولیسم می کاهند

در دوران یائسگی میزان ترشح هورمون استروژن در بدن خانم ها کاهش پیدا می کند، به همین دلیل فرد دچار علائمی چون گرگرفتگی و عرق کردن های شبانه می شود. برای رفع این وضعیت پزشک معمولا هورمون درمانی با استروژن را تجویز می کند اما این روش خود باعث احتباس آب و افزایش وزن می شود، با افزایش وزن، متابولیسم هم کند تر می شود، بنابراین کسانی که تحت هورمون درمانی هستند باید برنامه غذایی خود را تغییر دهند و به طور منظم ورزش کنند.

داروهای روان درمانی و ضد افسردگی:فریب کاهش وزن اولیه را نخورید!

داروهای روان درمانی و اعصاب ازجمله ضدافسردگی های ۳ حلقه ای اغلب حدود ۴کیلوگرم در ماه اضافه وزن ایجاد می کنند. تعداد کمی از افراد نیز با مصرف آنها طی ۲تا ۶ ماه بین ۱۵ تا ۲۰کیلوگرم وزن اضافه می کنند. ازجمله این داروها می توان به آمی تریپتیلین، دوکسپین، ایمی پرامین، نورتریپتیلین، تریمیپرامین و میرتازاپین اشاره کرد. مهارکننده های بازجذب سروتونین مانند سرترالین، فلوکستین، پاروکستین و فلووکسامین نیز در تعداد کمی از افراد ابتدا باعث کاهش وزن شده و بعد از ۶ ماه باعث افزایش وزن می شوند. لیتیوم هم در ۱۱ تا ۶۵درصد از افراد طی ۶ تا ۱۰سال مصرف، حدود ۱۰کیلوگرم اضافه وزن ایجاد می کند.

۴ نکته مهم برای جلوگیری از چاقی دارویی!

اگر در چند ماه اخیر رژیم غذایی و فعالیت بدنی تان را تغییر نداده و در عین حال دچار اضافه وزن شده اید و فکر می کنید داروهای تان مقصر هستند، به این ۴ نکته توجه کنید:

۱. اولین و مهم ترین نکته اینکه هیچ وقت بدون مشورت پزشک داروهای تان را قطع نکنید یا دوز آنها را کاهش ندهید. شاید مصرف این دارو برای شما بسیار مهم تر از اضافه وزنی باشد که پیدا کرده اید.

۲. همیشه قبل از اینکه پزشک دارویی برای تان تجویز کند حتما در مورد چاق کننده بودن آن سوال کنید. گاهی اوقات پزشک می تواند داروها ی تان را با داروهای دیگری جایگزین کند تا دچار اضافه وزن نشوید و در عین حال تاثیر درمانی هم از آن بگیرید.

۳. اضافه وزن حاصل از مصرف دارو معمولا طی ۶ ماهه اول درمان نشان داده می شود. اگر میزان اضافه وزن تان خیلی زیاد است حتما موضوع را با پزشک خود درمیان بگذارید زیرا چاقی می تواند بیماری تان را تشدید کند و خطر ابتلا به سندروم متابولیک، دیابت، فشارخون بالا، چربی خون بالا و آرتروز را افزایش دهد.

۴. اگر مجبورید از داروهایی با عارضه اضافه وزن استفاده کنید، برای جلوگیری از چاقی یا کمک به کاهش وزن خود یک دفترچه یادداشت تهیه کنید و هرچه می خورید را همراه با زمان آن یادداشت کنید. به این ترتیب کنترل خیلی بهتری روی کالری های مصرفی خواهید داشت. همچنین باید سعی کنید فعال تر باشید؛ به جای اینکه تلویزیون ببینید یا قهوه بنوشید همراه با خانواده یا دوستان به پیاده روی بروید. فعالیت باعث سوختن کالری می شود که خود تاثیر افزایش وزن حاصل از هر دارویی را خنثی می کند.