مرورتاریخ درموزه ها و روستاهای کهن

به گزارش پارس نیوز،استان مرکزی در طول تاریخ، مهد پرورش مفاخر و بزرگانی بوده است که شهرت و آوازه برخی از آنان همچون امام خمینی(ره) جهان گیر شده است و برخی دیگر نیز همچون میرزاتقی خان فراهانی(امیرکبیر) و قائم مقام فراهانی سیاستمداران فاخری بودند که در زمان خود نقش های مهمی را در سرنوشت کشور ایفا کرده اند.

اما بزرگان تاریخی و معاصر استان مرکزی تنها به این افراد محدود نمی شود و صاحبان علم و دانشی همچون پروفسور حسابی، پدر علم فیزیک ایران و دکتر عبدالعظیم قریب و همچنین بزرگان دینی و مذهبی همچون ملا احمد و ملامهدی نراقی و آیت الله العظمی اراکی و اهالی شعر و ادب بسیاری نیز از این خطه برخواسته اند.

با وجود آن که قدمت مرکز استان به بیش از 200 سال پیش بازنمی گردد اما برخی شهرهای استان مرکزی همچون ساوه و نراق قدمتی بیش از یک هزار سال دارند و بناهای تاریخی موجود در این مناطق گواه این مساله است.

استان مرکزی بین رشته کوه‌های البرز و زاگرس قرار دارد. این استان از شمال به استان‌های تهران و قزوین، از جنوب به استان‌های اصفهان و لرستان، از شرق به استان‌های اصفهان و تهران و از غرب به استان همدان محدود است.

مساحت کل استان مرکزی حدود 29هزار و 152 کیلومتر مربع است و 12 شهرستان دارد. بلندترین ارتفاعات این استان قله «شهباز» با سه هزار و 388 متر ارتفاع در رشته کوه راسوند است و پست‌ترین منطقه آن را دشتی در جنوب ساوه با 950 متر ارتفاع از سطح دریا تشکیل می‌دهد.

استان مرکزی به علت موقعیتی که در آن قرار گرفته و در مسیر محورهای مواصلاتی جنوب به شمال و غرب به شرق کشور قرار دارد، هر ساله شاهد عبور مسافران و گردشگران زیادی از این منطقه است و در ایام نوروز روزانه 100 هزار خودرو از محورهای این استان عبور می کنند، به همین علت شناخت جاذبه های گردشگری آن می تواند نقشه مسیری برای گذران اوقاتی خوش در این استان و بازدید از جاذبه های کمتر شناخته شده آن باشد.

موزه مفاخر استان مرکزی در شهر اراک

موزه مفاخر استان مرکزی، یکی از جاذبه‌های فرهنگی و گنجینه‌ای کوچک از مفاخر و بزرگان این استان است و در شهر اراک قرار دارد. این موزه در عمارت تاریخی خاکباز دایر شده است. عمارت خاکباز در سال 79 در فهرست آثار ملی ثبت و در سال 1388 تبدیل به موزه مفاخر استان مرکزی شد.

موزه مفاخر استان مرکزی از بخش‌های مختلف شامل تالار امام‌خمینی(ره)، تالار مفاخر مذهبی و دینی، تالار مفاخر علمی و فرهنگی، تالار امیرکبیر، تالار قائم‌مقام فراهانی، تالار مفاخر در قید حیات، تالار سرداران شهید، مرکز اسناد و مدارک مفاخر، کارگاه مرمت و عکاسی، آب‌انبار و قنات تشکیل شده است.

در این موزه سردیس‌های مفاخر استان به همراه آثار چاپ شده و اسناد، عکس‌ها و گزارش‌های متعلق به امام خمینی(ره)، امیرکبیر، قائم‌مقام فراهانی، پروین اعتصامی، کربلایی کاظم کریمی ساروقی، ملامهدی نراقی، ملأ احمد نراقی، میرزا حسن آشتیانی، سلمان ساوجی، پروفسور حسابی، دکتر محمد قریب، آیت‌الله العظمی اراکی، علی‌اکبرخان فراهانی، استاد فتحعلی واشقانی فراهانی، شهید چمران، شهید محلاتی، میرزا عیسی فراهانی، ضیاء‌الدین عراقی، عباس سحاب و فخرالدین عراقی به نمایش درآمده است.

موزه چهار فصل، قدیمی‌ترین موزه مردم شناسی استان مرکزی

موزه‌ها در معرفی فرهنگ، آداب و رسوم و شیوه زندگی نیاکان ما نقش به سزایی دارند. در استان مرکزی شش موزه مردم شناسی وجود دارد که قدیمی‌ترین آنها، موزه چهارفصل اراک است.

حمام تاریخی یا گنجینه چهار فصل اراک، یکی از جلوه‌های اصیل هنر معماری ایران در استان مرکزی است که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این حمام در زمان قاجاریه به همت محمدابراهیم خوانساری بنا و اکنون به گنجینه تبدیل شده است.

این حمام از گرمخانه، سربینه (رختکن)، حجره‌های متعدد، حمام‌های زنانه، مردانه و حمام اقلیت‌های مذهبی تشکیل شده و به دلیل ‌تزئین سربینه آن با کاشی‌های زیبا و رنگارنگ چهار فصل سال، حمام چهار فصل نامیده می‌شود.

بخش سربنیه حمام با 8 ستون و گنبد رفیع آن وکاشی‌های رنگارنگ وگچبری‌های چشم نواز و نقاشی‌های تاریخی و طرح‌های اسلیمی‌اش، هر بیننده‌ای را به خود مجذوب می‌کند.

در این گنجینه ارزشمند، اشیای تاریخی مانند ظروف وکاسه های سفالی، سکه‌های دوره‌های مختلف تاریخی، عقدنامه‌های دوره‌قاجار، کتاب‌ها و نسخه‌های خطی، ظروف مسی و قلم زنی، اسباب قدیمی حمام، خمره‌های سفالی‌، لوازم ریسندگی، بخشی از محراب تاریخی و ارزشمند مسجد جامع ساوه و ابزار قدیمی ریسندگی و بافت فرش نگهداری می‌شود.

قلعه و موزه سالار محتشم خمین، چهارباغ استان مرکزی

قلعه سالار محتشم در شهر خمین قرار دارد و در زمان ساخت و استفاده اولیه، در محله سرسبز و خرم و در میان باغ‌های خمین واقع بوده است اما بعدها به ویژه در طی بیست سال اخیر با توسعه محیط دستخوش تغییر و تحول شده است.

میرزا علی خان کمره ای ملقب به سالار محتشم از صاحب منصبان دوره قاجار و صاحب این بنا بوده است. قلعه سالار محتشم از ساخته‌های اوست که تاریخ ساخت آن به اواخر دوره قاجاریه می‌رسد. قلعه سالار از نظر سبک معماری تلفیقی از معماری کلاسیک اروپا و معماری سنتی ایران است.

این بنا در خردادماه سال 85 تجهیز و مرمت شده و به عنوان اولین موزه شهرستان خمین افتتاح شد.

قلعه سالار محتشم از دو طبقه ساخته شده و از نوع ساختمان‌های ایوان دار است و یکی از عمارت های نادر ایران محسوب می‌شود که 170 سال پیش دارای سیستم برق کشی بوده که تاکنون منبع تأمین نیروی برقی این سیستم مشخص نشده است.

قلعه سالار محتشم دارای عکاسخانه اختصاصی هم بوده و اکنون عکس‌های بسیاری از این قلعه به جا مانده که علاوه بر ارزش هنری از نظر شناخت تاریخ خمین نیز حائز اهمیت است.

عنصر قابل توجهی که در حیاط قلعه به چشم می‌خورد حوضی است که به صورت دو لنگه با طرحی اروپایی در راستای شرقی - غربی ساخته شده است طرح این حوض هندسی نامنظم است و ساختار این حوض یکی از خصایص منحصر به فرد این بنا محسوب می‌شود.

محوطه سازی حیاط این بنا تلفیقی از سبک ایرانی و اروپایی است و در قسمت جنوبی حوض، طرح باغچه‌ها به سبک باغ‌های ایرانی یعنی تشکیل شده از دو راهرو متقاطع صلیبی شکل است که چهار باغچه در گوشه‌های آن قرار دارد که اصطلاحاً چهار باغ نامیده می‌شود.

از دیگر موارد شاخصی که در این موزه وجود دارد پیکره‌هایی است که نمایانگر چند رسم قدیمی استان مرکزی همچون شب چله، کردعلی به کوه و کوسه ناقالدی می‌باشد.

مسجد جامع یک هزار ساله ساوه، از قدیمی ترین مساجد ایران

مسجد جامع ساوه از اولین مسجدهایی است که در ایران و در شهر ساوه ساخته شده و طی سال‌ها و دوره‌های مختلف توسط هنرمندان ایرانی تزئین و مرمت شده‌است. هرچند این مسجد کهن‌سال در طول قرن‌ها با توجه به تغییراتی که داشته‌است دیگر چیزی از آن مسجد اولیه باقی نمانده‌است. این مسجد تماماً از خشت و گل ساخته‌ شده که در نوع بی‌نظیر است.

تاریخ ‌شناسان مدعی‌اند این مسجد یکی از اولین مسجدهای ساخته شده در ایران است. مسجد جامع شهر ساوه را یک گنبد زیبا، چندین شبستان، ایوان‌هایی بلند و مناره‌های بلند تشکیل می‌دهد. این مسجد زیبا آن ‌قدر تزئینات مختلف معماری روی طاق‌ها و دیوارهایش دارد که می‌توان به عنوان یک موزه به دیدنش رفت.

تا به حال به‌طور دقیق قدمت مسجد جامع ساوه تعیین نشده، اما قدیمی‌ترین وسیله‌ای که در این مجموعه پیدا شده، کتیبه‌هایی است که در قرن چهارم نوشته شده‌اند بنابراین این مسجد حداقل یک هزار سال عمر دارد.

با کاوش‌هایی که طی چند سال گذشته انجام شده و با کشف توده‌های گلی و آواری که به دست آمده، کارشناسان معتقدند که در محل کنونی مسجد جامع، مسجدی قدیمی‌تر وجود داشته که قسمتی از مصالح مسجد امروزی از همان مسجد اولیه تأمین شده‌است.

این مسجد مانند شهر ساوه در زمان حمله مغول آسیب‌های بسیاری دیده ‌است سپس در دوران‌های مختلف از جمله زمان قاجار مرمت شده‌است.

این مسجد مشتمل بر یک صحن و گنبدی در جنوب، دو ایوان، یک مناره، چند شبستان، محراب‌هایی متعدد و قدیمی با خطوط کوفی و دو محراب از دوره صفویه با خط ثلث است. این بنا دارای شبستانها و دهلیزهای زیبای آجری است که از آثار قرن ششم و عصر سلجوقیان به شمار می‌رود.

محراب مسجد جامعه ساوه دارای کتیبه‌های متعدد عمودی و افقی است که سه جانب آن را فرا گرفته و روی آن به خط ثلث و کوفی سوره‌هایی از قرآن کریم گچبری شده و در ضلع غربی میان شبستان‌های این بنا، ایوان باشکوه و رفیعی قرار دارد.

سرچشمه محلات، بهشت گردشگران داخلی و خارجی

سرچشمه محلات یکی از پرآب‌ترین چشمه‌های استان مرکزی است و در بلندترین نقطه مرتفع شهر محلات قرار گرفته است و از جاذبه‌های سیاحتی با ارزشی برخوردار است، به طوری که از دیر باز مورد توجه جهانگردان بوده است.

گفته می‌شود که علت به وجود آمدن شهر محلات وجود این چشمه بوده است. پارک سرچشمه محلات یکی از مراکز جذاب گردشگری در تابستان به شمار می‌رود. آب نمای زیبا، درختان سر به فلک کشیده، چنار کهنسال و ارتفاعات صخره‌ای مشرف به این چشمه در کنار هوای دلپذیر و مطبوع آن همه ساله در فصل تابستان علاقه مندان بسیاری را از دور و نزدیک به این سمت فرا می‌خواند.

در این فصل گردشگری بسیاری در هنگام مسافرت خود در مسیر تهران- اصفهان و تهران-اراک و شهرهای دور و نزدیک، ترجیح می‌دهند که یک روز را در کنار این چشمه بگذرانند.

در مجموعه سرچشمه امکانات جدیدی از قبیل اقامتگاه، استراحتگاه، رستوران، کافی شاپ، سفره خانه سنتی، شهربازی، مرکز تولید و فروش گل و گیاه و مرکز نمایشگاهی ساخته شده است که خدمات لازم را به گردشگران داخلی و خارجی ارائه می‌کند. در دامنه صخره، ساختمان زیبایی به نام عمارت کلاه فرنگی، مشرف به پارک و آبنماها ساخته شده است که زیبایی خاصی به این محل داده است.

روستاهای تاریخی و گردشگری هزاوه و وفس

روستای تاریخی و زیبای هزاوه واقع در 18 کیلومتری شمال غربی اراک، در شیب آرام دامنه کوه‌های غربی اراک دارای بافتی پلکانی و متراکم است.

قدمت هزاوه به قرن هفتم هجری و به دوره ایلخانیان بازمی گردد. هزاوه یکی از زیباترین روستاهای استان مرکزی است که زادگاه مفاخری همچون امیرکبیر و قائم مقام فراهانی است.

آرامگاه امامزاده سلطان سید احمد از نسل امام زین العابدین (ع) نیز در این روستا قرار دارد. این امامزاده در زمان شاه عباس صفوی بنا شده است.

آب و هوای کوهستانی، بهار و تابستانی معتدل و زمستانی سرد وجود چشمه سارهای متعدد و خاک خوب و حاصلخیز و اقلیم مناسب شرایط مساعدی را برای رشد و پرورش تاکستان‌های انگور در این روستا فراهم کرده است.

تاکستان‌ها بر شیب دامنه کوه‌های بلند قرار دارند و در وسعتی سبز بیش از 20 کیلومتر زیبایی باغ‌های انگور به چشم می‌خورد. هزاوه با اقلیم کوهستانی و آب و هوای مناسب برای باغداری و دارای مزارع وسیع انگور می‌باشد و گونه‌های مختلفی از انگور در رنگ‌ها و شکل‌های مختلف در هزاوه پرورش می‌یابد.

روستای تاریخی و گردشگری وفس نیز از توابع بخش مرکزی شهرستان کمیجان در 15کیلومتری شمال شرقی این شهر قرار دارد. این روستا از شمال غرب به کوه قلعه گیری و از جنوب شرقی به کوه دزلی محدود می‌شود . ارتفاع وفس از سطح دریا 2200 متر است. آب و هوای آن معتدل و کوهستانی است. بناهای زیارتگاهی امامزاده یحیی و امامزاده اسماعیل و امامزاده شاهزاده حسین در روستای وفس، نشانه‌های قدمت تاریخی این روستا است.

روستای وفس از روستاهای ییلاقی استان مرکزی است و چشم اندازهای طبیعی و قابلیت‌های ورزش‌های کوهستانی آن مورد توجه گردشگران است.