قیمت دلار بازار آزاد چگونه تعیین می شود؟

شاید همه ی ما در این روزها حداقل یک بار این جمله را می شنویم:

قیمت دلار در ایران امروز چنده ؟

در پاسخ به این پرسش نکته ی مهمی وجود دارد که قیمت دلار امروز آزاد را، طلب میکند؛ چرا که قیمت دلار در ایران هر روز تغییر می کند و نرخ آزاد مد نظر هست چون دو نرخی شدن قیمت دلار به قیمت دولتی و قیمت آزاد سودی برای عموم مردم نداشت و تنها عده ای توانستند دلار را با نرخ بانک مرکزی یعنی 4200 تومان برای واردات و یا مسائل دیگر تهیه کنند و سودجویی های بسیاری نیز شد که موضوع این مقاله نیست.

اما قیمت دلار آزاد تحت تاثیر چه عواملی است و دقیقا چه مسائلی باعث افزایش افسار گسیخته‌ی نرخ ارز در ایران شده است؟

به طور خلاصه عواملی که نرخ و قیمت دلار و ارزهای دیگر به آن بستگی دارد را بررسی میکنیم:

عوامل موثر در قیمت دلار

• با ثبات و یا کاهش نرخ ارز تقاضا برای خرید ارز افزایش یافته و اگر راهی برای افزایش ارز ورودی به اقتصاد کشور وجود نداشته باشد امکان کاهش نرخ ارز و یا ادامه سیاست تثبیت وجود ندارد و افزایش قیمت ارز حتمی‌ست.
• ماهیت قیمت گذاری ارز وابسته به اقتصاد است و این اقتصاد است که شکل قیمت گذاری ارز ها را تعیین می کند.
• وارد کننده ها چه در دولت و چه در بخش غیردولتی از دلار ارزان سود می برند. مسافران ایرانی خارج از کشور ، دانشجویان ایرانی خارج از کشور که از خانواده شان در ایران پول دریافت می کنند هم طرفدار ارز ارزان هستند.
• اما تولیدکنندگان داخل حتی اگر بخشی از مواد اولیه خود را از خارج وارد کنند طرفدار ارز گران هستند.
• در این بین دولت از طرفداران اصلی دلار گران است چرا که می تواند بخش قابل توجهی از کسری بودجه اش را تامین کند.
• اگر مقام های دولتی کار واردات هم انجام دهند که برخی نیز می دهند، بین منافع شخصی و منافع عمومی، جبران کسری بودجه دولت، باید یکی را انتخاب کنند.
• در این بین افزایش نرخ ارز تا جایی اتفاق می افتد که کسری بودجه پر شود و یا اندکی کسر بودجه اتفاق بیافتد.

پژوهشگر بانکی پویا جبل عالمی در مصاحبه ای با خبرنگار مهر دلایل نوسان ارز را اینگونه بیان کرده است: چنانچه بخواهیم دید کلانی به نوسانات نرخ ارز داشته و عوامل ریشه ای آن را رصد کنیم باید به عقب بازگشته و فارغ از تحولات روزهای اخیر به تحولات این روزهای ارز بپردازیم، در این میان آنچه نمایان می شود این است که از زمان پس از برجام وضعیت باثباتی در اقتصاد کشور و بازارهای مختلف نمود پیدا کرده و اما متاسفانه به دلیل فشارهایی که از حوزه مسائل غیراقتصادی به سیاستگذار ارزی تحمیل شد، منجر به آن گردید که امروز مواجه با تعدیل قیمتی ارز باشیم.

وی افزود: خواست توده های مردم این بود که نرخ ارز در یک نرخ اسمی باثبات باقی بماند، این سیاست اگرچه معقول نبود اما سیاست گذار ارزی را بر آن داشت که به آن تن دهد و بر همین اساس امروز شاهد آن هستیم که فنر جمع شده نرخ ارز باز شده است، بنابراین نوسانات کنونی به یک سیاست بلندمدت برمی گردد که متاسفانه در همه دولت ها در ایران وجود داشته است.

جبل عالمی تصریح کرد: بعد از اجرایی شدن برجام، افزایشی را در رشد اقتصادی به واسطه بالارفتن درآمدهای نفتی شاهد بودیم که در سال گذشته خود را به صورت مازاد تجاری نشان داد؛ البته درآمد حاصل شده منجر به این گردید که در سال جاری واردات افزایش یابد. به این معنا که مطابق آمار گمرک طی ۹ ماهه اخیر واردات کشور ۱۸ درصد افزایش یافته؛ در حالی که صادرات غیرنفتی این رشد را تجربه نکرده است و همین امر فشاری را بر روی ذخایر ارزی کشور ایجاد نموده است.

وی در پاسخ به این سوال خبرنگار مهر مبنی بر اینکه اکنون بازار ارز چقدر حباب دارد، گفت: اگر امروز را نگاه کنیم مشخص است که با مدیریت انتظارات از سوی بانک مرکزی و ثبات در نرخ می توان بازار را آرام کرد اما عدد مشخصی را نمی خواهم به عنوان حباب ارز اعلام کنم. این در شرایطی است که ذخایر بانک مرکزی می تواند بازار را کنترل کرده و قیمت را به پایین تر از این سطوح برساند و این توانایی کاملا مشهود است.

شما درباره افزایش نرخ ارز و دلار و دلایل این بی ثباتی چه فکر میکنید و آینده ارز را در ایران چطور ارزیابی می کنید؟ راستی دلار امروز چنده ؟