خواباندن کودک؛ بهترین راهکار چیست؟

خواباندن کودک یکی از مسائل چالش‌برانگیز بچه‌داری است. خواب برای سلامت جسمی، ذهنی و عاطفی کودک بسیار مهم است. می‌دانیم که خواب لازمه رشد کودک است، اما خواباندن کودک همیشه کار راحتی نیست. بیش از نیمی از بچه‌ها در دوران کودکی دچار مشکلات خواب می‌شوند. گاهی این مشکلات ناشی از اضطراب جدایی آنها هستند و گاهی کودک به دلایلی مانند طولانی‌شدن چرت‌ بعدازظهر دچار این مشکلات می‌شود. در این مقاله  از سایت پارس نیوز چالش‌های خواباندن کودک و توصیه‌های تخصصی کارشناسان در این باره را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

نحوه خواباندن کودک

همانطور که گفته شد خواب کافی و مناسب کودک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اما در بسیاری از مواقع نحوه خواباندن بچه منجر به بی خوابی کودک و یا کم خوابی او می شود. بنابراین نحوه خواباندن کودک تاثیر بسیار زیادی در کیفیت خواب او دارد. به همین دلیل در ابتدا دلیل بی خوابی کودک خود را پیدا کنید. به طور مثال در برخی از مواقع والدین فضایی آرام و مناسب برای خواباندن کودک ایجاد می نمایند، اما باز هم کودک به راحتی نمی خوابد.

در اینگونه از مواقع ممکن است کودک شما از تاریکی ترسیده باشد و یا سایه اجسام روی دیوار او را وحشت زده کرده باشند. یا اینکه در برخی از مواقع والدین می خواهند کودک هرچه سریع تر بخوابد و این استرس و عجله به کودک نیز منتقل شده و منجر به بی خوابی او می شود.

بنابراین بهتر است زمان کافی و مناسبی را برای خواباندن کودک خود تعیین نمایید. همچنین با کودک در رابطه با دلیل بی خوابی او صحبت نمایید. نکته دیگری که باید به آن توجه نمایید، این است که به هیچ عنوان با تنبیه و عصبانیت کودک خود را نخوابانید. زیرا این کار نه تنها به خواباندن کودک کمک نمی کند. بلکه می تواند موجب ترس و اضطراب کودک در طول خواب شود.

به همین دلیل هرگز برای خواباندن کودک خود از سلاح هایی مانند عصبانیت، تنبیه کردن، تهدید کردن و برخوردهای فیزیکی استفاده نکنید. سعی کنید زمان خواباندن کودک کاملا آرامش داشته باشید و این آرامش را به کودک نیز منتقل نمایید. به او بگویید که چقدر دوستش دارید و او را تا زمانی که می خوابد نوازش کنید. این کار موجب می شود تا کودک در هنگام خواب احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشد و در نهایت خواب آرام و باکیفیتی را تجربه نماید.

اهمیت زمان خواب کودک

دکتر ژاکلین دارنا می‌گوید: «نمی‌توان خواب کودک را نادیده گرفت. از رفتارهای کودک گرفته تا رشد او، همه تحت‌تأثیر خواب او هستند. ریتم شبانه‌روزی چرخه خواب و بیداری کودکان باعث ترشح هورمون‌های رشد می‌شود. این هورمون‌ها برای رشد کودک بسیار مهم‌اند.»

دکتر دیان هِس، متخصص اطفال در نیویورک، می‌گوید: «کودکان ۱ تا ۲ساله باید ۱۱ تا ۱۴ ساعت در طول شبانه‌روز بخوابند. کودکان ۳ تا ۵ساله هم به ۱۰ تا ۱۳ ساعت خواب در شبانه‌روز نیاز دارند.»

روتین قبل از خواب برای کودکان هم به‌اندازه نوزادان مهم است. روتین قبل از خواب راحتی و ثبات را به ارمغان می‌آورد و به کودک آرامش می‌دهد. برای برخی از کودکان، حتی تغییردادن ترتیب روتین هم می‌تواند گیج‌کننده باشد و ممکن است آرامش را از او بگیرد.

آندریا دِلا توره، مالک و بنیان‌گذار Baby Sleep Answers و مادر ۳ فرزند، می‌گوید: «من دوست دارم روال قبل از خواب ۱۵ دقیقه باشد، چون وقتی طولانی‌تر از این باشد، ممکن است متوجه نشانه‌های واقعی خواب نشویم. اگر کودک شروع به خمیازه‌کشیدن و مالیدن چشم‌هایش می‌کند، ممکن است زمان ایدئال خوابش گذشته باشد.»

سعی کنید روتین راحتی داشته باشید که برای فرزندتان بیش از حد تحریک‌کننده یا طاقت‌فرسا نباشد. به‌گفته دلا توره این روتین باید شامل ۴ مرحله باشد:

• راحتی (مسواک‌زدن، تعویض پوشک و پوشیدن لباس راحت)؛
• ارتباط (کتاب‌خواندن، دعاکردن یا آوازخواندن)؛
• نزدیکی (درآغوش‌گرفتن، ابراز عشق)؛
• شب‌به‌خیرگفتن.

دلایل نخوابیدن کودک

دلایل رایجی که ممکن است مانع از خوابیدن کودک شوند، عبارت‌اند از:

• اضطراب و استرس یا سایر نگرانی‌های ناشی از وضعیت سلامت روان کودک؛
• چیدمان اتاق خواب؛
• خستگی بیش از حد؛
• مصرف کافئین؛
• استفاده بیش از حد از وسایل الکترونیکی؛
• ترس از تاریکی؛
• گرسنگی؛
• زمان خواب متناقض؛
• نداشتن روتین قبل از خواب.

راهکارهای مفید برای خواباندن بچه

خواباندن کودک بیشتر اوقات ممکن است چالش‌برانگیز باشد، اما آماده‌سازی و برنامه‌ریزی درست تا حد زیادی کارتان را راحت می‌کند. پیش‌بینی مسائل و دانستن راه‌حل آنها مشکلاتی مانند گریه کودک و کلافه‌شدن والدین هنگام خواباندن او را به حداقل می‌رساند. در ادامه، چند نکته برای آماده‌کردن کودک برای خوابی آرام را مطرح کرده‌ایم.

فعالیت‌هایی را شناسایی کنید که فرزندتان را آرام می‌کنند

به چیزهایی توجه کنید که کودکتان را آرام می‌کنند. دلا توره هنگام مشاوره با خانواده‌ها همیشه اول از والدین می‌پرسد که کودکشان چه ویژگی‌هایی دارد و چه چیزهایی او را آرام می‌کنند. انجام کارهایی که دوست دارد و به او آرامش می‌دهند، باعث می‌شود راحت‌تر بخوابد.

توجه کنید که فرزندتان به چند ساعت خواب نیاز دارد

مقدار خواب لازم برای هر کودک متفاوت است؛ برخی از کودکان ممکن است فقط به ۸ تا ۹ ساعت خواب شبانه نیاز داشته باشند در حالی که کودکان دیگر حداقل به ۱۱ ساعت خواب شبانه نیاز دارند. سعی کنید تا حد امکان به نیازهای طبیعی خواب کودکتان احترام بگذارید و روتین و زمان خواب او را بر اساس نیازهایش تنظیم کنند.

به کودک اجازه بدهید در فرایند خواب مشارکت کند

هرچه کودک بزرگ‌تر می‌شود، علایق خاصی پیدا می‌کند و دوست دارد نظر خودش را بیان کند. مثلا اجازه بدهید لباس خوابش را خودش انتخاب کند. با این کار درک می‌کند که زمان خوابش رسیده است و باید با شما همکاری کند.

برای کودک جدول روتین قبل از خواب درست کنید

تصاویر فرزندتان را در حال حمام‌کردن، مسواک‌زدن، کتاب‌خواندن و فعالیت‌های دیگر قبل از خواب چاپ و با آنها جدولی درست کنید. خلاق باشید؛ کودکان عاشق عکس‌های رنگی‌اند، به‌خصوص زمانی که هنوز خواندن و نوشتن را یاد نگرفته‌اند. از کودک بخواهید هر مرحله را که انجام داد، کنار آن علامت بزند. داشتن چنین جدولی باعث می‌شود کودک احساس کند اختیار در دست اوست و این تنها چیزی است که او واقعا می‌خواهد.

کودک را خسته کنید

وقتی هوا خوب است، سعی کنید یک ساعت قبل از خواب بیرون بروید. بودن در فضای باز سبب خوابی باکیفیت و عالی می‌شود. کارولین جی هاروی، مشاور خواب کودکان، می‌گوید: «من دوست دارم وقتی هوا خوب است برنامه‌ریزی کنیم و حتی ۱۰ دقیقه هم که شده به پیاده‌روی خانوادگی برویم. هوای تازه به جذب آخرین انفجار انرژی کودک کمک می‌کند. وقتی به خانه برمی‌گردیم هم روتین قبل از خواب را انجام می‌دهیم. این‌طوری کودک از خوابی باکیفیت لذت خواهد برد.»

روش کارآمد فربر (ferber-method)

این روش توسط ریچارد فربر، متخصص اطفال و مدیر مرکز اختلالات خواب کودکان در بیمارستان کودکان بوستون تهیه شده است. فربر در سال 2006 اخرین ویرایش کتاب خود را تحت عنوان “مشکلات خواب کودکتان را حل کنید” منتشر کرد و ثابت کرد دادن زمان به کودکان هنگام خواب، حتی با گریه، سبب خوابیدن آنها و ایجاد عادت صحیح خواب میشود.

این روش برای بسیاری از والدین سخت میباشد، چرا که اساس این روش، نادیده گرفتن نوزاد هنگام گریه کردن است که مخصوصا از طرف بانوان ایرانی خیلی احتمال این کار کم است.

روش فربر:

مرحله 1: بعد از انجام مقدمات خواب، نوزاد را در گهواره قرار دهید و از اتاق خارج شوید. اگر کودک شروع به گریه کردن کرد، مقداری را بیرون اتاق صبر کنید و سپس وارد اتاق شوید. مدت زمان پیشنهادی ریچارد فربر در شب اول 3 دقیقه است. شما پس از ورود به اتاق میتوانید با صدایی آرام با آنها صحبت کنید. (پس از ورود نباید نوزاد را بلند کنید، شیر دهید یا چراغ را روشن نمایید.)

مرحله 2: دوباره اتاق را ترک کنید، اما اینبار زمان بازگشت به اتاق را به 5 دقیقه افزایش دهید و در این مدت اجازه دهید نوزاد گریه کند. سپس وارد اتاق شده، آنها را آرام کرده و این روند را تکرار کنید. دفعه بعد پشت در اتاق هنگامی که گریه میکنند 10 دقیقه صبر کنید و سپس وارد شوید. این روند را تکرار کنید، خواهید دید که بعد از چند دقیقه صدای گریه نوزاد قطع خواهد شد.

در روز دوم اجازه دهید نوزاد ابتدا 5 دقیقه، سپس 10 دقیقه و بعد آن 12 دقیقه گریه کند تا بخوابد. در روز سوم این زمان را بیشتر کنید؛ 10-12 و 15 دقیقه زمان بدید. اکثر نوزادان یاد میگیرند خود بخوابند و متوجه میشوند که بعد از هر بار گریه کردن قرار نیست شما آنها را در آغوش بگیرید. همین روند را میتوانید تا 7 روز پیش بگیرید، مانند تصویری که در ابتدای متن آمده است.

نکات مهم و کمک کننده در روش فربر:

• در سن 6 تا 8 هفتگی نوزاد، انجام کارهایی از جمله حمام، کتاب خواندن و لالایی میتواند آرامش بیشتری هنگام خواب به کودک بدهد.
• هنگامی که کودک درگیری دندانپزشکی و درد عادی میباشد، از انجام این روش خودداری کنید.
• هنگامی که نوزاد کمی خواب آلود است، کودک را درون گهواره بگذارید، انها هنگام بیدار شدن از خواب محیط اطراف خود را تشخیص نمیدهند و همین امر باعث راحت تر خوابیدن آنها میشود.
• در مورد این روش از پزشک خود مشورت بگیرید.

زمان بیداری تعیین کنید

تعیین زمان بیداری هم به‌اندازه ثابت‌بودن زمان خواب مهم است و به تنظیم خواب کودکتان کمک می‌کند. بهترین زمان بیدارشدن به برنامه‌های خانواده مانند زمان رفتن به مدرسه، محل کار و سایر تعهدات خانوادگی شما بستگی دارد. مهم نیست که دقیقا چه ساعتی را انتخاب می‌کنید، تا وقتی که به کودک شما زمان کافی برای خوابیدن در ساعات ایدئال خود را بدهد و مطابق با برنامه خانواده شما باشد، مشکلی پیش نمی‌آید.

 زمان‌بندی را از یاد نبرید

دلا توره معتقد است که زمان ایدئال خواب کودک دقیقا ۶ ساعت پس از بیدارشدن او از آخرین چرت نیمروزی است. بنابراین اگر کودک ساعت ۳ بعدازظهر از چرت نیمروزی بیدار شده است، روتین خواب را ساعت ۸:۴۵ شب شروع کنید و ساعت ۹ به او شب‌به‌خیر بگویید.

هاروی می‌گوید: «وقتی کودک بیش از حد خسته است و ما زمان خواب ایدئال او را از دست می‌دهیم، هورمون خواب ملاتونین به کورتیزول محرک تبدیل می‌شود. این شرایط مثل این است که هنگام خواب یک فنجان قهوه به کودک بدهید و ۷۵ تا ۹۰ دقیقه خوابش را به تعویق بیندازید.»

بااین‌حال، زمان خواب مشخصی برای همه وجود ندارد. اگر تا دیروقت در محل کار هستید، ممکن است این زمان‌بندی تغییر کند. زمان مناسب برای خواب زمانی است که همه افراد خانواده با آن راحت باشند. برای والدین شاغلی که تا ساعت ۷ بعدازظهر به خانه نمی‌آیند، زمان خواب ممکن است دیرتر باشد تا والدین بتوانند زمانی را با بچه‌ها بگذرانند.

روش محو شدن (Fading Method)

والدین میتوانند با تغذیه کودک (پیشنهاد به مطالعه مقاله غذای نوزاد)، تکان تکان دادن، کتاب خواندن یا صدای لالایی کودک را به خواب و آرامش دعوت کنند. با بزرگتر شدن کودک، بطور طبیعی آنها زودتر به خواب رفته و کمتر نیاز به حضور شما را حس میکنند. روش محو شدن برای خواباندن نوزاد بدخواب روشی بسیار خوب محسوب میشود.

روش بلند کردن – آرام کردن و خواباندن نوزاد (Pick-Up/Put-Down)

این روش بسیار آسان بوده و بخصوص برای نوزادان زیر 7 ماه توصیه میشود. به سادگی کودک خود را هر زمانی که گریه میکند بلند کنید و در آغوش بگیرید و پس از ساکت شدن به گهواره یا تخت برگردانید و این مراحل را تکرار کنید تا کودک با آرامش بخوابد.

روش صندلی (Chair Method)

یکی از شایع ترین عواملی که سبب میشود نوزاد از خواب بیدار شده و گریه کند، نبود والدین کنار اوست. روش صندلی یک روش کملا تدریجی است و معمولا تا دو هفته زمان میبرد. در این روش پدر یا مادر کنار کودک روی صندلی مینشینند و هر بار که نوزاد بیدار شد او را آرام میکنند. به مرور زمان فاصله صندلی از گهواره را زیاد تر کرده و سرانجام از اتاق خارج میشوند.

روش گریه تا خواب (Cry Cry Out Method)

پس از اینکه نوزاد به خواب رفت، والدین اتاق را ترک میکنند و در طول شب به گریه های کودک اعتنایی نمیکنند و اجازه میدهند بدون هیچ کمکی بخوابد. این روش علمی به معنای خاموش کردن عادت یا رفتار کودک، بوسیله نادیده گرفتن است. در این روش باید احتیاط را در نظر بگیرید، بعنوان مثال گریه کودک برای گشنگی نباشد و شما آن را نادیده بگیرید.

راه های بهتر خوابیدن کودکان چیست

با در نظر گرفتن نکات مناسب هنگام خواباندن کودک می توانید از روش های مختلفی برای بهتر خوابیدن کودک نیز استفاده نمایید. از موثرترین راه های خواباندن کودکان می توان به موارد زیر اشاره نمود.

دلایل ترس کودک هنگام خواب را برطرف نمایید

همانطور که پیش تر به آن اشاره شد در بسیاری از مواقع کودکان به دلیل ترس از خوابیدن امتناع می نمایند. به همین دلیل بهتر است هر چیزی که موجب ترس کودک شما قبل از خواب می شود را از بین ببرید. تا کودک بتواند با آرامش بیشتری چشمان خود را ببندد.

کودک خود را در زمان مشخصی از خواب بیدار کنید

صبح ها زمان مشخصی را برای بیدار کردن فرزند خود مشخص نمایید. اینگونه بدن کودک عادت می کند تا ساعت مشخصی به خواب برود و ساعت مشخصی از خواب بیدار شود. شاید در روزهای اول کودک کمی بد اخلاقی نماید. اما بعد از چند روز بدن او به این برنامه خواب عادت خواهد کرد.

از نور کم و ملایم در اتاق خواب استفاده نمایید

از آنجایی که کودکان قوه تخیل بسیار بالایی دارند، تاریکی می تواند ذهن آن ها را به سمت دیو، هیولا، دزد و چیزهای ترسناک دیگری بکشاند. همین موضوع موجب ترس از تاریکی کودک خواهد شد. بنابراین سعی کنید در اتاق کودک نور ملایمی قرار دهید، که در صورت بیدار شدن کودک به راحتی بتواند محیط اتاق خود را تشخیص دهد.

دیگر راه های موثر در خواباندن کودک:

• قصه خواندن و لالایی گفتن
• استفاده نمودن از اسانس های آرامش دهنده مانند اسطوخودوس در اتاق کودک
• تنظیم خواب کودک، برنامه منظم و ساعت مشخص خوابیدن
• دمای اتاق خواب را کمی سردتر نمایید.
• گوشی و تلویزیون را خاموش نمایید.
• سکوت را در فضای خانه و اتاق رعایت نمایید.