راهبرد اتمی ترامپ و زمزمه تکرار جنگ سرد

از زمانی که ترامپ به کاخ سفید راه یافت تاکنون بارها سخنان هشدارآمیز وی در خصوص راهبرد اتمی و تسلیحاتی این کشور جهان را نگران کرده و صحبت های اخیرش نیز بر میزان نگرانی ها افزوده؛ موضوعی که در دو هفته ای است در صدر توجه رسانه های مطرح دنیا قرار گرفته است. 

ترامپ روز شنبه 18 مهرماه همزمان که روسیه را به نقض پیمان منع موشک ‌های هسته‌ای میان‌ برد (INF) متهم می کرد، از احتمال خروج آمریکا از توافق مذکور سخن به میان آورد و تاکید کرد که روسیه متأسفانه این پیمان را محترم نشمرده و برای همین ما این توافقنامه را فسخ کرده و از آن خارج می ‌شویم.

همچنان که انتظار می رفت برخی رهبران جهان از جمله مقامات روسیه و آلمان به آن واکنش نشان دادند. مواضع روسیه از آن جهت که مخاطب راهبرد ترامپ است، اهمیت ویژه ای دارد و در این راستا «سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه ای کشور ایالات متحده را به اقدام متقابل تهدید کرد. 

هراس از اقدام متقابل مسکو صدای اعتراض آلمان که دو دهه گذشته رهبری اتحادیه را بر عهده دارد، بلند کرد و «هایکو ماس» وزیر امور خارجه این کشور تصریح کرد که ایالات متحده باید تبعات تصمیم خود را برای خروج از پیمان منع موشک ‌های هسته‌ ای میان‌برد و تاثیری که این تصمیم بر اروپا و تلاش های آتی خلع سلاح در جهان خواهد گذاشت، در نظر بگیرد.

حال این پرسش به ذهن می رسد که پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد (آی‌ان‌اف) بین چه کشورهایی است و چه تعهداتی را برای طرف های توافق در نظر گرفته است؟

پیمان مذکور در سال 1987 یعنی حدود سه دهه پیش بین «رونالد ریگان» رئیس جمهوری آمریکا و «میخائیل گوباچف» آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی امضا شد؛ پیمانی که بر پایه آن تولید و آزمایش موشک‌های کوتاه برد 500 کیلومتر تا میان بردهایی 5500 کیلومتر از سوی طرفین منع می شد.

ترامپ اما معتقد است که روسیه مفاد این توافق را زیر پا گذاشته و جای تعجب دارد که چرا «باراک اوباما» رئیس جمهوری قبلی آمریکا از پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان ‌برد خارج نشده است. بنابراین ناظران معتقدند که با توجه به پیشینه دو ساله حکمرانی ترامپ، وی از این توافق نیز همانند ده ها توافق و پیمان بین المللی دیگر خارج خواهد شد. 

برخی کارشناسان اما نظری عکس دارند و بر این باورند که ترامپ با به دلیل اقدام متقابل سران مسکو، تنها به تهدید بسنده می کند تا از این طریق بهانه ای موجه برای تقویت توان موشکی و هسته ای ایالات متحده بیابد. 

چنین موضوعی را می توان در دکترین اتمی آمریکا که که 13 بهمن ماه 1396 منتشر شد، به وضوح دریافت که در متن آن آمده بود زرادخانه اتمی آمریکا برای مقابله با روسیه تنوع بیشتری پیدا می‌کند و بمب‌ های هسته ‌ای کوچک ‌تر تولید خواهد شد؛ راهبردی که افزون بر روسیه، چین، کره شمالی و ایران را نیز نشانه رفته بود.

این دکترین اتمی مخاطره آمیز آمریکا را رهبران جهان هر کدام به نوعی زیر سوال بردند، دو روز بعد (15 بهمن) حجت الاسلام «حسن روحانی» رئیس جمهوری کشورمان در مراسم افتتاح 10 مرکز فرهنگی و موزه دفاع مقدس از اهمیت توانمندی دفاعی ایران و نقد استراتژی اتمی آمریکا سخن به میان آورد و اظهار کرد: در دنیایی که معتقد است سلاح کشتار جمعی نباید وجود داشته باشد و استفاده از آن علیه بشریت ممنوع بوده و باید از بین برود، ببینید آمریکایی ها با چه زبان وقیحانه ای روسیه را با سلاح اتمی جدید تهدید می کند لذا هنوز بحث ساخت سلاح‌های جدید و مخرب برای تهدید و استفاده علیه رقیب مطرح است، آیا در این شرایط می‌شود کسی بگوید که دیگر زمان صلح و همزیستی است و نیازی به قدرت دفاعی نداریم؟ 

برخی گزارش ها از رسیدن هزینه زرادخانه اتمی ایالات متحده در 30 سال آینده به بیش از 1.2 تریلیون دلار اطلاع می دهند و «استفن شوئارتز» تحلیلگر مستقل اتمی که کتابی نیز با عنوان «حسابرسی اتمی:هزینه‌های و پیامدهای تسلیحات اتمی آمریکا از 1940» به نگارش درآورده معتقد است که این برنامه‌های چالش برانگیز هر چند مقرون به صرفه نیست اما بیشترین هزینه اتمی از زمان دولت ریگان به شمار می رود. 

همچنین توسعه تحقیقات بر روی موشک های میان برد و مجوز تولید کلاهک های هسته ای جدید از جمله اقدامات دولت ترامپ در طول یکسال ریاست وی بر آمریکا بوده و به نظر می رسد این برنامه در پی حمایت های جدی کاخ سفید با سرعت بیشتری ادامه پیدا کند. 

آمریکا و روسیه از جنگ جهانی دوم تاکنون همواره در زمینه موشکی و تسلیحاتی به توافقاتی دست یافته و برخی نیز به دلایلی در اجرا با مشکل مواجه شده اند. دو توافق با عنوان «سالت» و سه توافق در قالب «استارت» که در فضای جنگ سرد بین دو کشور امضا شد، در نهایت در سال 2010 به پیمان «استارت نو» (New START) منجر گردید که اوباما و «دیمیتری مدودف» رئیس جمهوری وقت روسیه بر آن مهر تایید زدند. 

اینک در شرایطی که زمزمه جنگ سر از رسانه های جهان به گوش می رسد، «جان بولتون» مشاور امنیت ملی ترامپ عازم روسیه شده تا در کنار مسائل مختلف منطقه ای و جهانی در ارتباط با موضوع موشکی و هسته ای نیز به رایزنی بپردازد. حال باید منتظر ماند و دید که آیا اختلاف مسکو و واشنگتن در این ارتباط با گفت وگو و یا توافق دیگری همچون سالت و استارت حل و فصل خواهد شد یا این که باید شاهد جنگ سرد و تشدید رقابت های تسلیحاتی در جهان باشیم.