تلاش برای مختومه کردن پرونده خاشقچی با اسم رمز قاتل خودسر

اگر بحران ناشی از ربوده شدن جمال خاشقچی را به دو دوره تقسیم کنیم دوره اول آن از ابتدای شکل گیری بحران تا روز شنبه هفته جاری بود که بر سه محور انتشار اخبار تحولات از سمت ترکیه ، محکومیت جهانی و سکوت عربستان و آمریکا قرار داشت و در مرحله دوم ابتدا آمریکا از سکوت و سپس عربستان از لاک دفاعی در آمد.

*** رویکرد آمریکا به پرونده خاشقچی
دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا یک هفته بعد از ربوده شدن جمال خاشقچی در پاسخ به سوال خبرنگاری که از او پرسید آیا با مقامات سعودی درباره سرنوشت جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد عربستان گفت و گو کرده اید؟ افزود: ترجیح می دهم در این باره صحبت نکنم اما جواب آن بله است.
رئیس جمهوری آمریکا تنها به این جمله اکتفا کرد 'این وضعیت را دوست نداریم و از همسر او هم برای حضور در کاخ سفید دعوت کرده ایم'.
اما در پی فشار افکار عمومی و واکنش های شدید جامعه جهانی و برخی کشورهای غربی هم پیمان، ترامپ در ادامه موضع سخت تری اتخاذ کرد و گفت که عربستان سعودی در صورت اثبات دست داشتن در ناپدید شدن خاشقچی، باید منتظر پیامدهای سختی باشد.
دونالد ترامپ پیش از این و در مراسم سوگند 'برت کاوانا' قاضی جدید دادگاه عالی آمریکا در جمع خبرنگاران نسبت به این مساله موضع گیری ضعیفی کرده بود.
وی گفت نگران از دست رفتن جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد سعودی است و گزارش هایی که می گوید ممکن است توسط تیم ضربت سعودی ها کشته شده باشد، ترسناک است.
رئیس جمهوری آمریکا افزود: داستان های بسیار بدی درباره او مطرح می شود، من آنها را دوست ندارم.
سکوت دولت ترامپ درباره سرنوشت این روزنامه نگار عربستانی انتقادهای فراوانی را متوجه کاخ سفید کرده بود به گونه ای که 'سامانتا پاور' نماینده پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد روز دوشنبه در یک یادداشت توئیتری نوشت: یک دولتی که می تواند از نفوذ خود برای دریافت پاسخ درباره خاشقچی استفاده کند، سکوت کرده است.
وی ادامه داد: وفاداری دولت ترامپ به عربستان سعودی و محمد بن سلمان با توجه به وحشت آفرینی در یمن، خاشقچی و مسایل دیگر، مسخره است.
شاید نقطه عطف واکنش های ترامپ را در گفت وگوی روز شنبه با شبکه 'سی.بی.اس' آمریکا بتوان یافت . او در باره اینکه آیا خاشقچی کشته شده و آیا 'محمد بن سلمان' دستور قتل وی را صادر کرده است ، ریاض را تهدید و اعلام کرد: هنوز کسی این را نمی‌داند و این موضوع در دست بررسی است... اما اگر سعودی ها پشت این قضیه باشند در صورت اثبات، مجازات سختی در نظر خواهیم گرفت.
این اظهارات موجب شد دولت سعودی از لاک دفاعی بیرون آمده و آمریکا را با نفت 200 دلاری و نزدیکی به روسیه و ایران به عنوان دو کشور مهم و غیر همسو منطقه با سیاست های آمریکا تهدید کند.
رئیس جمهوری آمریکا سپس در یادداشت توئیتری خود از تماس تلفنی با شاه سعودی خبر داد و نوشت: ملک سلمان با رد هر گونه اطلاع از سرنوشت خاشقچی، گفت که سعودی ها با ترکیه در مورد این مساله همکاری نزدیکی دارند.
ترامپ در این پیام برای اولین بار قاتل یا قاتلین خودسر را مطرح کرد .
او چنین گمانه زنی کرد : 'قاتل‌های خودسر' می‌توانند در ناپدیدشدن خاشقجی نقش داشته باشند.
فشار رسانه ای بر کاخ سفید باعث شد تا ترامپ به جای انتظار برای بازگشت سفیر سعودی در واشنگتن و دریافت اطلاعات از او، وزیر خارجه خود را راهی ریاض کند.
برخی گزارش ها اعلام کردند که تصمیم ترامپ بعد از آن اتخاذ شده است که دولت ترکیه اطلاعات مهمی را در خصوص دخالت دولت سعودی در ربوده شدن و قتل خاشقچی در اختیار واشنگتن قرار داد، اطلاعاتی که تکذیب آن به هیچ وجه امکانپذیر نیست و در صورت انتشار عمومی می تواند دودمان آل سعود را در هم پیچد.
متعاقب این اظهار نظر، شبکه آمریکایی 'سی ان ان' روز سه شنبه گزارش داد که مقامات عربستان در حال آماده‌‌سازی گزارشی هستند که در آن گفته شده خاشقچی به دلیل بروز 'اشتباه' کشته شده است.
سی ان ان در ادامه افزود: به نظر می رسد مقامات سعودی در آخر با این ادعا که قتل خاشقچی بدون اجازه دولت عربستان صورت گرفته، عده ای را به عنوان مجرم مجازات کند.
'نیویورک تایمز' نیز به نقل از منبع آگاه نوشت : ولیعهد عربستان از این ماجرا مطلع بوده است.
همزمان اخباری در شبکه های مجازی منتشر شد که از درخواست سه کشور اروپایی آلمان ، فرانسه و انگلیس برای موافقت واشنگتن با برکناری محمد بن سلمان حکایت داشت هر چند به نظر نمی رسد در حال حاضر کسی غیر از محمد بن سلمان بتواند نیازمندهای سیاسی و مالی دولت آمریکا را در عربستان و منطقه تامین کند.
رئیس جمهوری آمریکا روز سه شنبه هم در گفت وگو با خبرگزاری آسوشیتدپرس، به حمایت از عربستان سعودی پرداخت و با وجود مدارک آشکاری که حکایت از شکنجه و قتل «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار منتقد آل سعود دارد، گفت که باید در «قضاوت» احتیاط کرد.
او که معمولا در رفتار و قضاوت های خود اهمیتی به بیگناه بودن افراد نمی دهد، موضوع خاشقچی را با اتهام‌ آزار جنسی علیه «برت کاوانا» عضو دیوان عالی آمریکا مقایسه کرد و گفت: باید اول دید که دقیقا چه اتفاقی افتاده است.

*** قاتل خودسر ( قربانی )
همزمان با اعلام اسم رمز بسته شدن پرونده خاشقچی از سوی ترامپ، دولت سعودی هم که از ابتدای بروز بحران ادعای دخالت در این موضوع را به شدت تکذیب می کرد و اساسا مدعی بود که خاشقچی کنسولگری را ترک کرده است دست به اقداماتی در داخل کشور زد تا زمینه های پذیرش تبعات مرگ خاشقچی و مقصر دانستن شخص، گروه یا اشخاص مورد نظر فراهم شود.
اولین اقدام، موافقت ملک سلمان با تشکیل گروه حقیقت یاب مشترک و اعزام آنها به ترکیه و سپس اجازه بازرسی به نیروهای ویژه پلیس جنایی ترکیه برای بازرسی از کنسولگری این کشور بود.
سلمان سپس با صدور فرمانی، دادستان کل کشور خود را مامور گشودن پرونده ای برای آغاز تحقیقات داخلی در زمینه موضوع ربوده شدن جمال خاشقچی کرد.
یک مقام مسئول سعودی در این زمینه گفت که این تحقیقات بر اساس اطلاعاتی صورت می گیرد که از کمیته مشترک تحقیقات عربستان و ترکیه به دست خواهد آمد.
متعاقب این فرمان ، پایگاه اطلاع رسانی 'ایلاف' وابسته به عربستان سعودی دیروز ( سه شنبه) اعلام کرد : طبق اطلاعاتی موثق، مقامات سعودی می خواهند برخی از مظنونان ماجرای خاشقچی را که رسانه های ترکی نام آن ها را فاش کرده بودند، فراخوانند.
این پایگاه خبری تاکید کرد که ریاض می خواهد برای تحقیق های بیشتر مظنونان به دست داشتن در ربوده شدن و قتل خاشقچی را فراخواند، اشاره این پایگاه اطلاع رسانی به 15 مامور سعودی بود که طبق اطلاعات منابع ترک ساعاتی بعد از ربوده شدن خاشقچی با دو فروند هواپیمای اختصاصی به استانبول سفر کرده و بعد از ساعاتی هم ترکیه را ترک کردند.
برخی منابع خبری منطقه با شناسایی شماری از این افراد با اسم و آدرس آنان را از نزدیکان محمد بن سلمان ولیعهد سعودی معرفی کردند.

*** قتل در 7 دقیقه
شبکه الجزیره قطر سه شنبه در گزارشی به نقل از منابع ترکیه ای ، گوشه های تاریکی از این پرونده مفصل را روشن کرد .
الجزیره در این گزارش با استناد به تصاویر و صداهای ضبط شده در داخل کنسولگری عربستان و به نقل از منابع خود اعلام کرد که خاشقچی دو هفته پیش و دقایقی بعد از ورود به کنسولگری عربستان در استانبول توسط ' صلاح الطبیقی ' پزشک ویژه تشریح ( کالبد شکافی) که با نیروهای امنیتی عربستان همکاری دارد ، کشته شده است .
این گزارش افزود : خاشقچی در عرض هفت دقیقه و در داخل اتاق سرکنسول عربستان کشته شده و اجزای بدن او توسط این پزشک از هم جدا شده است .
به گفته الجزیره ،الطبیقی بعد از کشتن خاشقچی از کنسول خواسته بود تا اتاق را ترک کند سپس اقدام به مثله کردن جسد کرده بود .
او همچنین از همکارانش خواسته بود که هنگام مثله کردن جسد خاشقچی موزیک گوش کنند.
بر اساس این گزارش ، روزنامه نگار سعودی قبل از مرگ بدون اینکه مورد بازجویی قرار گیرد، ضرب و جرح و به او ماده ای مخدر تزریق شده است .
همزمان نیریورک تایمز هم اعلام کرد : 15 فرد مظنون به دست داشتن در ربودن و کشتن خاشقچی همگی از اعضای دولت و افسران امنیتی عربستان سعودی هستند و حتی برخی از آنان ولیعهد این کشور را در سفر به مادرید ، نیویورک و پاریس همراهی کرده اند و این امر اتهام خودسر بودن آنان را ضعیف وتبرئه محمد بن سلمان از این جنایت را سخت کرده است .

***
در مجموع می توان مواضع و تصمیمات دونالد ترامپ و اقدامات سعودی به ویژه در هفته جاری را به تلاش دو طرف برای مختومه کردن پرونده خاشقچی با کمترین هزینه ارزیابی کرد.
عربستان پس از معامله ای که با رئیس جمهوری آمریکا درباره پرونده جمال خاشقچی روزنامه نگار سعودی کرد اکنون حاضر به پذیرش قتل او شده و باید دید مبلغ این معامله چقدر بوده و چه کسی قربانی این پرونده خواهد شد..
'عبدالباری عطوان' ، تحلیلگرعرب و سردبیر روزنامه رای الیوم روز سه شنبه می گوید : دونالد ترامپ با اعلام اینکه قتل خاشقچی به دست عناصر خود سر صورت گرفته و سلمان شاه سعودی نسبت به کشته شدن وی اظهار بی اطلاعی کرده به این معنی است که ریاض و واشنگتن به دنبال قربانی برای این پرونده هستند و توافق سه جانبه آمریکا، ترکیه و عربستان برای بسته شدن این پرونده صورت گرفته است.
این تحلیلگر، پرونده خاشقچی و تلاش عربستان و آمریکا برای مقصر تراشی را با قضیه ' لاکربی' مقایسه کرده و می نویسد که 'بندر بن سلطان' سفیر وقت عربستان در آمریکا با اجرای یک نقشه مهندسی شده 'معمر قذافی' را از این پرونده نجات داد.
وی معتقد است ترامپ فقط به پول ایمان دارد و کاری به جز گروکشی از عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس و غارت میلیاردها دلار از دارایی های شان بلد نیست و قراردادها و زد و بندها برای او بر اصول حقوق بشر ارجحیت دارد و در تاریخ آمریکا هیچ رهبری وجود ندارد که به اندازه وی این گونه وقیحانه گروکشی کرده باشد یا این که چهار بار فقط طی چند روز این را به رخ آنها بکشد که حکومت های شان بدون حمایت آمریکا دو هفته هم در قدرت نمی ماند و حتی گفت که عربستان بدون حمایت آمریکا در عرض 12 دقیقه به تصرف ایران در می آید.
یکی از کاربران توئیتر تعبیر زیبایی در این خصوص دارد . او نوشت : عربستان یکی از ثروتمندترین کشور‌های جهان محسوب شود اما ماجرای دوشیده شدن عربستان برای سرپوش گذاشتن روی ترور خاشقچی نشان داد، بزرگترین ثروت 'عدم وابستگی به غیر و بیگانه' است.
اکنون باید منتظر بود و دید فرد ، افراد یا سازمانی که فدای برداشته شدن اتهامات از روی سعودی هاست به ویژه محمد بن سلمان خواهد شد چه کسی است و ریاض هزینه ای که برای آن به آمریکا و ترکیه برای سرپوش گذاشتن روی این پرونده باید بپردازد چقدر است.پاسخ این سوالات را تحولات روزهای آینده روشن خواهد کرد.