قتل خاشقچی روابط ترامپ و بن سلمان را به تنگنا می برد

کسی فکر نمی کرد چنین اتفاقی رخ دهد یک هفته پیش 'محمد بن سلمان' ولیعهد عربستان سعودی در مصاحبه با شبکه خبری 'بلومبرگ' از برنامه های آینده خود، کنفرانس 'داووس در صحرا'، بودجه تریلیون ریالی عربستان و برنامه های فروش سهام شرکت پتروشیمی 'سابک' سخن می گفت و بی توجه به سخنان تحقیرآمیز ترامپ درباره پدرش ملک سلمان، اعلام کرد، آماده همکاری با 'ترامپ' رئیس جمهور آمریکا است.

این مصاحبه روز چهارشنبه سوم اکتبر و درست یک روز پس از ربوده شدن'جمال خاشقجی' روزنامه نگار منتقد سعودی و نویسنده روزنامه 'واشنگتن پست' انجام شد. 

اما آنچه در کنسولگری عربستان در استانبول رخ داد، تمام محاسبات شاهزاده سعودی را که سودای جذب سرمایه گذاران را برای اجرای چشم انداز 2030 در سر می پروراند، برهم زد و با خبر های مقامات ترکیه درباره این جنایت اوضاع تغییر کرد. 

این در حالی بود که خاشقچی همواره نقش یک نصحیت گر را ایفا می کرد و هیچ گاه به فکر تغییر نظام نبود و این اندیشه را نادرست می شمرد و معتقد بود، رهبران عربستان باید به سخنان نقادان گوش دهند نه این که صدای آن ها را خاموش کنند.

با این رسوایی تمام اقدامات بن سلمان برای بهتر کردن وجهه کشورش در دیدگان غرب نقش بر آب شد و تمام معادلات برهم ریخت و حتی حامیان دولت عربستان هم به ناچار از زوایای تاریک دولت عربستان پرده برداشتند. 

در همین راستا 'الیت ایبرامز' که در سازمان امنیت ملی دولت 'جرج دابلیو بوش' رئیس جمهور اسبق آمریکا فعال بود، به واشنگتن پست گفت؛ خاشقچی فرزند دولت عربستان بوده نه یک انقلابی تندرو. پس اگر قتل وی ثابت شود، جنایتی بزرگ رخ داده است . 

وی در ادامه افزود: سرنوشت خاشقجی پس از ورود به کنسولگری عربستان نامعلوم است و این ولیعهد عربستان است که باید موضوع را روشن کند و حقیقت را بگوید، اما حتی اگر حقیقت را هم بگوید این حادثه بازتاب های منفی خود را بر موقعیت عربستان خواهد داشت. به نظر می رسد حتی هم پیمانان عربستان هم با این رسوایی به ناگاه از خواب پریده اند و با حقیقت سیاست های عربستان در داخل و خارج، علاوه بر جنگ یمن و محاصره قطر به بهانه حمایت از تروریسم، رو به رو شده اند.

در همین راستا روزنامه 'اکونومیست' نیز در سرمقاله خود نوشت : ولیعهد عربستان دیگر یک اصلاح گر نیست بلکه یک دیکتاتور است که هزاران فعال را دستگیر و حتی سعد الحریری نخست وزیر لبنان را هم به مدت دو هفته بازداشت کرد و ماه مارس گذشته 'جین الهذلول ' فعال حقوق زنان را بازداشت نمود و به سرعت به عربستان و پس از آن به زندان منتقل کرد. دولت عربستان مانند یک دیکتاتوری قومیت گرا عمل می کند و از لحاظ اجتماعی لیبرال به نظر می رسد و وعده های یک عربستان سازشگر جدید سرابی بیش نیست.

اما سوال اینجاست که آیا بن سلمان در محاسبات خود درباره واکنش های بین المللی به خطا رفته و امکان عزل خود را در نظر نگرفته ؟ این سؤال را 'نیک روبرتسون' تحلیل گر شبکه خبری 'سی ان ان' وقتی که سکوت اولیه کاخ سفید را در موضوع خاشقچی دید، مطرح می کند و علت را با معاملات سلاح با عربستان مرتبط می داند. 

مقامات سعودی بر این باور بودند پس از سفر ترامپ به ریاض و بازسازی روابطش با عربستان و تعیین ایران به عنوان یک هدف مشترک، می توانند آزادانه هرکاری انجام دهند. اما صرف دوستی با بن سلمان برای حمایت از وی کافی نیست همچنین، بحران خاشقچی هم آخرین موضوعی بود که ناظران بین المللی را درباره در قدرت ماندن بن سلمان به فکر واداشت. 

در شرایطی که کشورها فروش اسلحه به عربستان را متوقف نمی کنند و روابط دیپلماتیک خود را همچنان حفظ می کنند، حادثه خاشقچی آینده بن سلمان را به عنوان ولیعهد عربستان متزلزل کرده است. اکنون او وارث احتمالی پادشاهی است اما سیاست عربستان گاه بسیار سختگیرانه می شود. شاهزادگان بسیاری در عربستان هستند و بعید نیست که تعدادی از آن ها دور هم جمع شوند و از بن سلمان بخواهند در مورد ولیعهد تجدید نظر کند چرا که اقدامات فرزندش خارج از کنترل شده است. 

اما مشکل تنها تصمیم ملک سلمان در این باره نیست بلکه حساب هایی می باشد که ترامپ روی ولیعهد باز کرده است. همان طور که می دانیم 'جراد کوشنر' داماد و مشاور رئیس جمهور مهندس روابط آمریکا و عربستان است و ترامپ را قانع کرد که ریاض را نخستین مقصد سفرهای خارجی خود برگزیند و این حساب باز کردن ها همان معاملات 110میلیارد دلاری اسلحه و توجه به موضوع ایران بود.

در همین راستا 'نیویورک تایمز' با تاکید بر این که موضوع ربوده شدن خاشقچی بمثابه امتحانی در روابط آمریکا و عربستان است، درستی انتخاب بن سلمان را از سوی کوشنر و ترامپ به بحث می گذارد.

از سویی دیگر پایگاه خبری 'اینترسبت' در گزارشی به فشارهایی که روابط آمریکا و عربستان با آن مواجه است، اشاره می کند. در این گزارش آمده است که ربوده شدن خاشقچی خطر از بین رفتن ائتلاف عربستان و ایالات متحده را که عمر آن چند دهه است، به دنبال دارد. عربستان سعودی چه در زمینه سیاسی و چه نظامی چک سفید امضاء به آمریکا داده و خواستار بازنگری در روابط قدیمی دو کشور بوده، اما این روابط اکنون محل پرسش قرار گرفته است.

حال سؤال اینجاست، آیا بن سلمان تا این اندازه مشکل ساز بوده و ترامپ هم احتمال آن را نمی داد؟ این موضوعی است که 'گریگوری گاوس' تحلیل گر 'نیویورک تایمز' در مقاله خود به آن پرداخته است. 

وی در مقاله خود با اشاره به این که قضیه خاشقچی آخرین نشانه افراط گری های دولت عربستان در سایه ولیعهدی بن سلمان بوده، تاکید کرد که روابط آمریکا و عربستان هیچگاه بر اساس ارزش های مشترک نبوده و سیاست عربستان سعودی منافع ایالات متحده را تهدید می کند.

وی در ادامه افزود: سیاست داخلی عربستان از یک سو با سلطه نهادهای دینی مبارزه می کند و به زنان اجازه رانندگی می دهد و از سویی دیگر در سیاست خارجی در قبال یمن و قطر سیاساتی خطرناک و سختگیرانه پیش می گیرد. اما ترامپ در این میان مانع افراط گری های بن سلمان نشده است. 

این تحلیل گر در ادامه تاکید می کند، دولت ترامپ از یک سو عربستانی با ثبات می خواهد و از سویی دیگر نمی خواهد عربستان خود تهدیدی برای ثبات منطقه باشد.

به گزارش ایرنا، خاشقچی از زمان مراجعه به ساختمان کنسولگری عربستان در شهر استانبول ناپدید شده است. برخی منابع غیر رسمی خبری اعلام کرده اند که خاشقچی توسط ماموران سرویس امنیتی سعودی پس از شکنجه در کنسولگری عربستان به قتل رسیده است. 

خاشقچی 59 ساله، بعد از انتخاب بن سلمان به عنوان ولیعهد عربستان، این کشور را ترک کرد و به آمریکا رفت. وی در مقالاتی که در روزنامه واشنگتن پست نوشته بود، از جنگ عربستان در یمن، بحران اقتصادی با کانادا و دستگیری مدافعان حقوق زنان عربستان انتقاد کرده بود.