عجز سعودی‌ در نوکری آمریکا

روز گذشته دونالد ترامپ، رییس جمهوری آمریکا در حساب توییتری خود نوشت: «انحصار اوپک باید به‌خاطر داشته باشد که قیمت‌های بنزین افزایش یافته است. اگر نگوییم کاری نکره‌اند، اقدام لازم را هم برای این شرایط انجام نداده‌اند. آن‌ها قیمت‌ها را افزایش می‌دهند، درحالی که ایالات متحده آمریکا در مقابل دلار‌های اندک آن‌ها از بسیاری از کشور‌های عضو اوپک حمایت می‌کند. این باید یک خیابان دوطرفه باشد. قیمت‌های جهانی نفت خام را همین حالا کاهش دهید!»؛ این نوع بیان نشان می‌دهد زیاده خواهی‌های رئیس جمهور آمریکا از اوپک برای کاهش قیمت نفت از طریق افزاش عرضه، روند دستوری تری به خود گرفته است و وی از قید «همین الان» برای کشور‌های عضو این سازمان استفاده کرده است. گرچه چنین درخواست‌هایی پیشتر از سوی آمریکا برای برخی کشور‌های عضو اوپک مطرح شده بود، ولی این درخواست‌ها از طریق بکارگیری کانال‌های سری صورت می‌گرفت، اما ترامپ به طور عیان و فراگیر، با توئیتر پیام‌های مهم اقتصادی - بین المللی خود را اعلام می‌کند.

وی در توئیت‌های مختلفی اوپک را عامل افزایش قیمت نفت در جهان دانسته و معتقد است اعضای این سازمان باید هرچه سریع‌تر تولید نفت را افزایش داده و مانع صعودی‌تر شدن بهای نفت شوند. گرچه این خواسته ترامپ با بی تفاوتی اوپک و بیشتر کشور‌های عضو آن همراه شده است، ولی هر چه این بی تفاوتی بیشتر شده، لحن ترامپ هم درتوئیت‌های خود شدید‌تر شده است.

سعید محبی، کارشناس انرژی  در این باره گفت: نگاهی به تاریح 58 ساله اوپک به خوبی این حقیقت را آشکار می‌سازد که برخی اعضای اوپک در طول حیات این سازمان تبدیل به نماینده ایالات متحده در این نهاد شده و سال‌ها دو کشور ونزوئلا و عربستان نقش مهمی را ایفا می‌کردند.

ونزوئلا و آمریکا/ پایان حیات یقه سفید‌ها

وی با بیان اینکه صنعت نفت ونزوئلا، حتی بیش از آرامکو، آمریکایی است، ادامه داد: این کشور از همان ابتدای کشف نفت میزبان شرکت‌های بزگ آمریکایی بوده و بر همین اساس، در این کشور مدیران نفتی را در زمره مدیران وابسته به آمریکا می‌دانند. واژه «یقه سفیدها» در ونزوئلا جزو مهمی از ادبیات اقتصاد سیاسی کاراکاس است. به طوری که هوگوچاوز، یکی از اهداف مهم خود در ابتدای ریاست جمهوری خود را اخراج یقه سفید‌ها از صنعت نفت اعلام کرد.

به گفته این کارشناس انرژی تا پیش از حضور چاوز در راس صحنه سیاسی ونزوئلا، سیاست‌های نفتی این کشور در کاخ سفید تعیین می‌شد به طوری که سیاستمداران آمریکایی، با توجه به این مهم، آمریکا را عضو غیررسمی اوپک می‌نامیدند. این کشور در نشست‌های مختلفی برنامه‌های آمریکا را پیاده کرد و حتی مدیران شرکت ملی نفت این کشور برخلاف سیاست‌های وزارت نفت این کشور عمل می‌کردند.

محبی افزود: به عنوان مثال، پس از بروز بحران شرق آسیا در سال 1996 که منجر به سقوط قیمت نفت به زیر 12 دلار در هر بشکه شد، وزارت نفت ونزوئلا رسما اعلام کرد برای کاهش تولید به منظور ایجاد ثبات در بازار آماده است، ولی فردای آن روز، مدیرعامل شرکت ملی نفت ونزوئلا اعلام می‌کرد این شرکت با این برنامه مخالف است و برنامه‌ای برای کاهش تولید ندارد. در آن زمان، آمریکا از برنامه اوپک برای کاهش تولید استقبال نکرد و عدم استقبال شرکت ملی نفت این کشور پیرو همین سیاست بود. استقلال از دولت مرکزی و قدرت عجیب شرکت ملی نفت ونزوئلا که از واشنگتن اداره می‌شد باعث شد تا چاوز پس از به قدرت رسیدن، این شرکت را از عوامل آمریکایی پاکسازی کند و از آن روز به بعد، ونزوئلا براساس منافع خود در اوپک حاضر شد.

سعودی ها؛ یار همیشگی

وی با اشاره به اینکه به جز ماجرای جنگ اعراب که منجر به تحریم نفتی غرب به رهبری عربستان شد، در هیچ دوره‌ای از تاریخ اوپک، عربستان روبروی آمریکا عرض اندام نکرد، اظهار کرد: البته هزینه تحریم نفت اعراب، ترور ملک فیصل پادشاه اسبق عربستان بود، اما از آن روز به بعد، عربستان همواره در خدمت اهداف آمریکا بود.

محبی تصریح کرد: این کشور در اواخر دهه 70 میلادی، با وتو کردن تصمیمات اوپک در افزایش قیمت نفت خوش خدمتی بزرگی به کارتر (ریس جمهوری وقت آمریکا) کرد و حتی وقتی اصرار سایر کشور‌ها را برای افزایش 25 درصدی قیمت نفت دید، تهدید کرد در صورت اتخاذ این تصمیم، از اوپک خارج می‌شود. این کشور در دهه 80 میلادی هم با هدف تبدیل شدن به ژاندارم منطقه، تولید نفت خود را افزایش داد تا قیمت نفت دچار سقوط شود. هدف از این اقدام، وارد کردن فشار اقتصادی به ایران و شوروی در حال تضعیف بود که بعد‌ها مشخص شد افزایش یکباره تولید نفت عربستان، دستوری بود که آمریکا به ریاض مخابره کرده بود.

طبق گفته‌های این کارشناس انرژی، عربستان پس از آن هم طی سال‌های بعدی، برخلاف منافع جمعی اوپک عمل کرد و از آنجا که بر اساس قوانین اوپک، مخالفت یک کشور با هر تصمیمی به منزله عدم تصمیم گیری است، در چندین نوبت عربستان در خدمت منافع آمریکا بود.

محدودیت در افزایش تولید، مانع خدمت به آمریکا

کارشناسان بین المللی صنعت نفت معتقدند امروز هم عربستان با وجود اینکه متحد امریکا در خاورمیانه است، اما مانند گذشته نمی‌تواند در بازارنفت عرض اندام کند؛ چرا که افزایش تولید این کشور با محدودیت‌های بسیاری مواجه است و در این میان، ترامپ فشار‌های خود بر این کشور را افزایش داده است و سایر کشور‌های حوزه خلیج فارس را نیز به خط کرده است تا تولید را افزایش دهند.

در این میان امارات و کویت به همراهی عربستان شتافته اند، ولی نه بازار نفت و شرایط آن شباهتی به یک دهه خود و پیشتر دارد و نه عربستان و هم پیمانان این کشور مانند گذشته توانمند هستند. نکته مهم‌تر اتفاقات اخیر آن است که ترامپ به صورت رسمی و عمومی، اوپک را به تبعیت از دستورات آمریکا سوق می‌دهد که در نوع خود بسیار عجیب است و این روز‌ها توصیه‌های امرانه و دستورات واضح ترامپ به اعضای اوپک نشان می‌دهد که چگونه منویات واشنگتن طی 5 دهه اخیر بر این سازمان سایه انداخته است.