آیا بحران قطر و چهار کشور عربی خلیج‌فارس حل‌شدنی است؟

با گذشت یکسال از بحران کشورهای عربی خلیج فارس و اعمال فشارهای گوناگون کشورهای تحریم‌کننده قطر به دوحه هنوز هیچ نشانه ای از حل و فصل این بحران در آینده نزدیک به چشم نمی خورد.

هشت روز دیگر دقیقا در پنجم ژوئن آینده بحران کشورهای عربی خلیج فارس یکسال را پشت سر گذاشته و وارد سال دوم می شود. در این مدت نه تنها هیچ نشانه ای از احتمال حل و فصل قریب الوقوع این بحران وجود نداشته است بلکه دو طرف بر این بحران دامن زده اند. میانجی‌گری کویت در ابتدای بحران به بن بست رسید و تلاش های آمریکا برای میانجی‌گری نیز بی نتیجه بود.

شیخ خالد بن احمد آل خلیفه، وزیر امور خارجه بحرین در گفتگو با روزنامه الشرق الاوسط اظهار داشت: هیچ راه حلی وجود ندارد. ما پیش‌بینی می کردیم در ابتدای بحران قطر، امیر این کشور به عربستان برود اما این اتفاق نیفتاد و وی با شروط سیزده گانه چهار کشور تحریم کننده موافقت نکرد.

مقامات قطر دو روز پیش واردات کالا از چهار کشور تحریم‌کننده (مصر، عربستان، امارات و بحرین) را ممنوع کردند و از همه مغازه داران خواستند همه کالاهای تولیدی این چهار کشور را فورا معدوم کنند. گویی زبان حال قطری ها این بود که "نه شما را می خواهیم نه کالاهایتان را، کالاهای جایگزین ایرانی و ترکیه ای برای ما اولویت دارند."

شورای همکاری خلیج فارس که به عنوان قدرت منطقه ای یکپارچه و هماهنگ مثال زده می شود، بدون اعلام رسمی کاملا به دو نیم تقسیم شده است: اردوگاه اول شامل عربستان، امارات و بحرین و اردوگاه دوم شامل پادشاهی عمان، کویت و قطر است. شواهد و قرائن بسیاری حاکی از آن است که شکاف بین این دو اردوگاه به طور مستمر عمیق تر می شود.

به نظر می رسد آرامش کنونی ساختگی است و شاید هم این، آرامش قبل از توفان باشد زیرا توفان سیاسی که این روزها در خیلی جاها می وزد خبر از تابستان بسیار گرمی می دهد.

دولت قطر توانست با تعیین جایگزین تجاری و اقتصادی یعنی ایران و ترکیه این محاصره یا بخش گسترده ای از آن را بشکند و پایگاه نظامی عظیمی برای ترکیه در جوار پایگاه العدید آمریکا بسازد که بیش از 30 هزار نظامی مستقر در آن تا بن دندان مسلح هستند. قطر این اقدام احتیاط آمیز و دفاعی را برای مقابله با هرگونه حمله برای تغییر نظام این کشور اتخاذ کرده است مثل همان اتفاقی که در سال 1996 افتاد اما شاید در دفعات بعدی آمریکا به طور مستقیم یا غیرمستقیم این کشور را تهدید کند.

مساله دیگری که که انتظار می رود کشورهای تحریم‌کننده قطر در آینده به آن دامن زنند بحث میزبانی قطر در مسابقات جام جهانی فوتبال در سال 2022 خواهد بود. اگر چه این روزها در رسانه های غربی به سبب در پیش بودن برگزاری دور کنونی جام جهانی در مسکو به این موضوع توجهی نمی شود اما پس از این مسابقات، معلوم نیست که چه اتفاق جدیدی خواهد افتاد.

با این حال همه دلایل حکایت از آن دارد که قطر هرگز تسلیم فشارها نخواهد شد.