اتحادیه اروپا و چرخش به سوی شرق

رئیس جمهوری آمریکا که هیجدهم اردیبهشت ماه جاری با فرمان خروج از برجام، انتظار ناکام گذاشتن این توافق معتبر بین المللی را داشت، اینک نتیجه ای عکس به دست آورده است. دوره تعیین شده 90 و 180 روز که ترامپ برای بازگشت تحریم های ایران در نظر گرفته، طرف های درگیر در برجام به ویژه اروپایی ها را به تکاپو واداشته است.
پس از خروج آمریکا از برجام، کشورهای اروپایی به عنوان شرکای سنتی واشنگتن حفظ توافق هسته ای مصمم تر شده اند. به باور ناظران برجام آزمونی برای محک میزان استقلال و آزادی عمل اروپا از آمریکا است. اروپا در این باره تصمیم خود را گرفته و «دونالد توسک» رئیس دوره‌ ای شورای اروپا به تازی تاکید کرد مادام که ایران به تعهدات خود در توافق هسته ای پایبند باشد، اتحادیه اروپا نیز به آن متعهد می ماند و برای محافظت از شرکت های خود در قبال تحریم های آمریکایی تلاش خود را به کار خواهد بست.
هنوز دو هفته از زمان خروج آمریکا از برجام نگذشته که سران 28 کشور عضو اتحادیه در حمایت از برجام و مقابله با کارشکنی های ایالات متحده همصدا شده اند. سران اتحادیه روز جمعه بیست وهشتم اردیبهشت ماه به طور رسمی برای حفاظت از منافع شرکت ها و کمپانی های اروپایی در اجرای برجام تشکیل جلسه دادند؛ نشستی که از تلاش مجدانه بروکسل در مقابله با تحریم های آمریکا حکایت می کرد.
نکته دیگر این که ترامپ با تصمیم اخیر خود در ارتباط با برجام به دست خود اروپا را به روسیه نزدیک کرد. اروپایی که طی دهه های گذشته همسویی آنها با ایالات متحده مشهود بود، اینک راه تقابل با زیاده خواهی های رئیس جمهوری تازه کار آمریکا را در تنش زدایی با کرملین می بینند. اختلافات اروپایی ها با روسیه در مسائل منطقه ای از بحران اوکراین گرفته تا تحولات سوریه و یمن مانع از آن نشده تا در موضوع برجام کنار یکدیگر قرار نگیرند.
کشورهای اروپایی از سال 1393 بر سر بحران اوکراین با روسیه وارد چالشی جدی شده و تحریم هایی را علیه این قدرت شرقی اعمال کرده اند. در این زمان که دموکرات ها در آمریکا زمام امور را در دست داشتند با اتحادیه اروپا رویکرد واحدی را اتخاذ کردند. حال سیاست های ترامپ باعث شده تا سران اتحادیه جدایی شبه جزیره کریمه و انضمام آن به روسیه را نادیده انگاشته و درصدد تنش زدایی با مسکو برآیند.
از طرف دیگر اختلافات اروپا و روسیه بر سر مسائل منطقه غرب آسیا و رویارویی نمایندگان آنها در شورای امنیت سازمان ملل مانع نزدیک شدن آنها به یکدیگر نشده است که در این میان سیاست های یکجانبه گرایانه و ستیزه جویانه دولت مستقر در کاخ سفید بی تاثیر نیست. نادیده گرفتن پیمان های مورد حمایت غرب همچون معاهده اقلیمی پاریس، پیمان ناتو و همچنین خروج آمریکا از سازمان جهانی مهاجرت و یونسکو به هیچ وجه با سیاست های اروپایی سازگاری ندارد.
از طرفی راهبرد اقتصادی دولت ترامپ هم منافع اروپایی ها را در نظر نگرفته و تصمیم اخیر وی مبنی بر افزایش تعرفه گمرکی برای واردات فولاد و آلومینیوم صدای اعتراض اروپایی ها را بالا برد و آنها را به اقدام متقابل واداشت.
در خصوص مسائل منطقه ای نیز آمریکا بیش از پیش به گسترش و تقویت روابط با عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی علاقه نشان می دهد؛ رویکردی که تیرگی هر چه بیشتر روابط با روسیه و ایران طرف دیگر آن است.
اروپا در منطقه نیز مسیری جدا از ایالات متحده در پیش گرفته و به دنبال پیدا کردن راه حل سیاسی به منظور پایان دادن به بحران های این منطقه آشوب زده است که نشست مشترک سیزدهم اردیبهشت ماه نمایندگان ایران و چهار کشور اروپایی (ایتالیا، آلمان، فرانسه و انگلیس) در رم برای خاتمه دادن به بحران یمن در این راستا تحلیل می شود. بدون شک ماجراجویی های ترامپ در خاورمیانه به تشدید بحران های موجود منجر خواهد شد، همان طور که در انتقال سفارت این کشور از تل آویو به بیت المقدس شاهد آن بودیم.
از این رو در روزهای گذشته که آمریکا بی اعتنا به نظرات و منافع متحدان اروپایی از برجام خارج شد، سران اتحادیه چرخشی به سمت شرق انجام داده اند تا با همراهی روسیه، توطئه و تحریم های ضد برجامی کاخ سفید را خنثی کنند. رهبران اتحادیه همچون «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان و «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه که در آستانه تصمیم ترامپ راهی سفر بی ثمر واشنگتن شده بودند، حال روانه مسکو شده اند تا به قول خود برجام را نجات دهند.