تغییر جهت اساسی نظربایف و شاوکات میرضیایف به سمت آمریکا

روزنامه «پراودا» در تحلیلی نوشته است: در حالی که روسیه در جبهه دیپلماتیک در حال جنگ با آمریکا و انگلیس است، متحدان نزدیکش در جامعه مشترک المنافع به تدریج در حال نزدیک شدن به واشنگتن هستند. قزاقستان از قطعنامه پیشنهادی روسیه که تجاوز نظامی آمریکا به سوریه را محکوم می کرد، حمایت نکرد. در جمهوری ازبکستان در همسایگی آن نیز اعلام شده که همکاری‌های نظامی-فنی با آمریکا تقویت خواهد شد.

چرا قزاقستان در صحنه شورای امنیت، از رای مثبت دادن به قطعنامه‌ای که حمله موشکی آمریکا، انلیس و فرانسه به خاک سوریه را محکوم می کرد، خودداری کرد؟ این تصمیم "نورسلطان نظربایف" (رئیس جمهوری قزاقستان) موجب تعجب مسکو شد. ترکیه نیز به قطعنامه رای ممتنع داد و اردوغان، رئیس جمهوری این کشور حتی از حمله موشکی به سوریه حمایت کرده و تاکید کرد بشار اسد باید برود. فقط چین و بولیوی از مواضع روسیه حمایت کردند.

مقامات آستانه با این اقدام خود به مسکو فهماندند که قزاقستان می خواهد متحد آمریکا در منطقه آسیای مرکزی شود. تصادفی نیست که آنها پیشتر به شکل کاملا نمادین از قبول درخواست "سرگئی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه برای حفظ رژیم بدون روادیدی بین دو کشور خودداری کردند.

جالب توجه است که تغییر جهت اساسی نظربایف به سمت آمریکا بعد از دیدار وی با "دونالد ترامپ" در ژانویه سال 2018 اتفاق افتاد. روسای جمهوری قزاقستان و آمریکا بیانیه مشترکی در باره گسترش مشارکت راهبردی بین دو کشور امضاء کردند. این ملاقات در کاخ سفید و پشت درهای بسته صورت گرفت. البته دشوار نیست تصور کرد که ترامپ به نظربایف پیشنهاد «اتحاد علیه روسیه» را داده باشد.

آستانه به سیاست برقراری توازن در روابط با مسکو و واشنگتن ادامه می‌دهد

البته این اصلا به منزله آن نیست که آستانه یک ساعته از دوستی دیرین خود با مسکو، صرف نظر خواهد کرد. مقامات باهوش قزاقستان مانند همیشه سیاست چندجانبه ای را در برقراری توازن بین روابطشان بین مسکو و واشنگتن اجرا می کنند. البته اکنون آنها کمتر به روسیه چشم دوخته و بیشتر به سمت غرب و ترکیه نزدیک می شوند.

تصمیم اخیر نظربایف در مورد وارد کردن کشور به برنامه استفاده از زبان لاتین (بجای روسی) جهت گیری واضح به سمت آنکارا و شرکت در برنامه ایجاد «کشورهای دوست ترک زبان»، این مسئله را ثابت کرده است. این برنامه به نوعی جایگزین جامعه کشورهای مشترک المنافع است که بسیاری از جمهوری‌های آن بتدریج در حال بررسی «طلاق متمدمانه» با آن هستند.

نطربایف چندی پیش اعلام کرد که بیش از 300 شرکت آمریکایی در قزاقستان فعالیت دارند و آنها حدود 50 میلیارد دلار در این کشور سرمایه گذاری کرده اند. که در میان آنها شرکت‌های بزرگ نفتی، شرکت‌های فعال در عرصه انرژی و غیره دیده می شوند و بدین ترتیب همکاری‌های فنی بین دو کشور افزایش می یابد.

البته از سوی دیگر، عامل بازدارنده‌ای نیز برای نزدیکی قزاقستان به غرب وجود دارد. آستانه عضو سازمان پیمان امنیت جمعی و سازمان همکاری‌های اقتصادی اورآسیا است که رهبران این کشور را مجبور می سازد تا برای دوستی با آمریکا، همواره نیم نگاهی هم به مسکو داشته باشد.

تاشکند راه خود برای نزدیکی به آمریکا را دیگر انتخاب کرده است

جمهوری ازبکستان در همسایگی قزاقستان، شرایط بهتری از این جهت دارد، برای اینکه اخیرا بطور کامل از سازمان پیمان امنیت جمعی خارج شده و اعلام کرده که از سازمان همکاری‌های اقتصادی اورآسیا نیز بیرون خواهد آمد. بدین تریب "شاوکات میرضیایف" (رئیس جمهوری ازبکستان) علامت آشکاری به کاخ کرملین ارسال نموده: تاشکند از این به بعد سیاست خارجی مستقل از روسیه را به اجرا خواهد گذاشت.

چندی پیش رئیس جمهوری ازبکستان با انتشار دستوری، اعلام کرد که این کشور به همکاری‌های نظامی-فنی خود با آمریکا با هدف مدرنیزه سازی نیروهای مسلح ازبکستان، ادامه می دهد. علاوه براین، متخصصان پنتاگون به آموزش نظامی نظامیان ازبک پرداخته و شهروندان ازبکستانی نیز در دانشگاه‌های نظامی آمریکا تحصیل خواهند نمود.

بر اساس دستور میرضیایف، ازبکستان قصد دارد مذاکرات با طرف آمریکایی در زمینه همکاری‌های علمی و فناوری و مسائل مربوط به توسعه اقتصادی را نیز فعال کند. این جمهوری آسیای مرکزی همچنین قصد دارد توافقنامه گسترده جدیدی در زمینه مشارکت و همکاری با اتحادیه اروپا و تشکیل شورای ازبکستان-اروپا در زمینه سرمایه گذاری خارجی امضاء کند.

طبق اطلاعات طرف ازبکستانی، حجم سرمایه گذاری شرکت‌های آمریکایی در اقتصاد این جمهوری حدود 600 میلیون دلار است. بیش از 160 موسسه تجاری با مشارکت شرکت‌های آمریکایی در ازبکستان فعالیت دارند. اکنون نیز میزضیایف خود را برای نخستین سفر رسمی به واشنگتن و ملاقات با دونالد ترامپ آماده می کند.

بدین ترتیب مقامات تاشکند دیگر انتخاب خود را به نفع آمریکا انجام داده‌اند و این در حالی است که مقامات مسکو سکوت کرده و تفسیری در باره اقدامات ضدروسی آستانه و تاشکند ارائه نمی دهند. البته بعید است که روسیه به این سادگی ازبکستان را به آغوش آمریکا بیاندازد.

مسکو تصمیم گرفته تا همه همکاری‌های خود با ازبکستان در زمینه انرژی را فعالتر کند و در این راستا از هم اکنون طرح‌های مشترک جدیدی در این کشور آغاز شده است.

رئیس جمهوری ازبکستان نیز اعلام کرده که در سل 2018 قراردادی با روسیه در مورد ساخت نیروگاه اتمی تولید برق امضاء خواهد شد. در همین راستا در اواخر سال گذشته نیز دو کشور توافقنامه‌ای در زمینه گسترش همکاری‌ها در عرصه استفاده از انرژی اتمی صلح آمیز منعقد کرده بودند.

بدین ترتیب، نتیجه این رقابت سیاسی، مانند بازی فوتبال مساوی می شود. آمریکا پرسنل نظامی ازبکستان را بر اساس استانداردهای پنتاگون آموزش داده و روسیه نیز برای این جمهوری نیروگاه اتمی می سازد. مسکو علاوه بر ساخت نیروگاه، متعهد شده تا پرسنل متخصص برای کار در این نیروگاه را نیز آموزش دهد.