سه سالگی برجام؛ پایبندی تهران و پیمان شکنی واشنگتن

تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، از تیرماه سال 94 که توافق هسته ای بین ایران و گروه 1+5 با عنوان برجام به گشایش هایی در روابط ایران و جهان انجامید، نگرانی دشمنان جمهوری اسلامی فزونی یافت. آنان با هر ابزار ممکن و در دسترس با هدف ناکام گذاشتن برجام به کارشکنی روی آوردند.
با همه این تفاسیر و موانعی که در مسیر اجرای برجام ایجاد شد در سال 96 توافق هسته ای پابرجا ماند؛ موضوعی که ارتباط مستقیمی با گزارشات مثبت آژانس بین المللی انرژی اتمی داشت.

** انعکاس پایبندی ایران به برجام در گزارش های متعدد آژانس
«یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی در 10 گزارشی که در مورد فعالیت های هسته ای ایران انتشار داده، همواره بر پایبندی تهران به توافق هسته ای تاکید کرده است.
مدیر کل این سازمان برای حمایت از توافق هسته ای تنها به انتشار گزارش های دوره ای آژانس اکتفا نکرد و تعهد ایران به مفاد برجام و بیان همکاری های سازنده ایران با آژانس را در نشست های مختلف آژانس اعلام داشت.
انتشار گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران در سال گذشته نقش چشمگیری در افزایش اعتماد جامعه الملل داشت. در گزارش هایی که در سال گذشته انتشار یافت آژانس با تاکید بر پایبندی ایران به تعهدات برجامی به مهمترین بخش های توافق از جمله سطح غنی سازی، ذخایر اورانیوم غنی شده و مقدار آب سنگین اشاره کرد؛ مواردی که میزان آن به طور مشخص در متن توافق درج شده است.

** کشمکش های غربی بر سر توافق هسته ای
با اینکه «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا و تندروهای ضدایرانی تلاش های بسیاری برای لغو توافق هسته ای و اعمال تحریم های جدید علیه ایران انجام دادند اما هنوز هم این توافق در داخل آمریکا موافقان زیادی دارد. به عنوان نمونه در مهرماه سال گذشته 180 نماینده حزب دموکرات در نامه ‌ای به رییس جمهوری آمریکا خواستار پایبندی وی به برجام شدند.
این حمایت ها تنها به دموکرات های کنگره محدود نمی شود بلکه برخی از اعضای کاخ سفید نیز در این مورد با آنان اتفاق نظر نشان دادند. «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه پیشین ایالات متحده و «جیمز متیس» وزیر دفاع، دو تن از برجسته ترین حامیان حفظ برجام در کابینه ترامپ شناخته می شوند.
در این مدت مقامات اتحادیه اروپا نیز در حمایت از برجام تلاش خود را به کار بسته اند و چندین دور گفت وگوهای مشترک عالی ایران و اروپا برگزار شده است. از این رو «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا همواره در سخنان خود با بیان اینکه برجام متعلق به یک کشور نیست، تصریح کرده که همه کشورهای طرف توافق به یک اندازه مسئول اجرای کامل برجام هستند.
اجرای پیوست سوم برجام یکی از برجسته ترین دستاوردهای سال گذشته و قوام بخش روابط ایران و اروپا بوده که در آن روند تحقق همکاری دوجانبه و چندجانبه با ایران مشخص شده است، افزون بر آن، مواردی از همکاری ها در زمینه هایی چون راکتور، سوخت و فناوری ها، تاسیسات و فرآیندهای مربوطه و نیز فعالیت های تحقیق و توسعه به طور مشخص بیان شده است. نتیجه این پیوست امضای پروژه همکاری بین اتحادیه اروپا و ایران بود و در تیر ماه وارد مرحله اجرایی شد.

** آمریکا و ناکامی در فروپاشی برجام
آمریکا زیر فشارهای بین المللی تاکنون نتوانسته از برجام خارج شود. پارسال قبل از سومین اعلام پایبندی آمریکا به برجام، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نشست مجمع اسلو با بیان اینکه «مطمئن است ایالات متحده آمریکا علیرغم مخالفت‌هایش با توافق اتمی سال 2015 با ایران به این توافق پایبند می‌ماند.» به طور غیر مستقیم به قیود آمریکا برای اجرای برجام تاکید کرد.
بنابراین زیر فشارهای داخلی و بین المللی، ترامپ با ارسال نامه ای خطاب به نمایندگان کنگره بر پایبندی ایران به اجرای برجام مهر تایید زد و بالاجبار تعلیق تحریم های علیه ایران را برای سه ماه دیگر تمدید کرد.
از طرفی، بدعهدی آمریکا در اجرای برجام همیشه روی میز کمیسیون مشترک ایران و1+5 قرار داشته که آخرین مورد آن به روزهای پایانی سال 96 بر می گردد. یازدهمین دور از نشست های کمیسیون مشترک برجام و به عبارت دیگر هشتمین دور از این سری نشست ها در فضای پس از اجرایی سازی توافق هسته ای بین ایران و 1+5 ، روز جمعه بیست وپنجم اسفندماه برگزار شد. این نشست با حضور نمایندگان ایران و همچنین آمریکا، فرانسه، روسیه، انگلیس، چین و آلمان در وین آغاز شد و فرصتی را برای تشریح اقدامات ضدبرجامی برخی اعضا و در مقابل حمایت شماری دیگر از این توافق تاریخی فراهم کرد.
«سید عباس عراقچی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران که در اجلاس وین حضور داشت در این باره اظهار داشت: در دیدارهای دوجانبه مباحث مربوط به میزان پایبندی دولت آمریکا به تعهداتش در برجام و مواردی که مورد نقض واقع شده است را مطرح کردیم. مواضع برخی از کشورها کاملا با مواضع ایران نزدیک است و مواضع برخی دیگر نیز موید نقض برجام توسط آمریکا است ولی تا حدی از گفتن آن ابا دارند.
بخشی از حمایت های برجامی اعضا را می توان در بیانیه پایانی «هلگا اشمید» معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مشاهده کرد.
در سال 96 واشنگتن تلاش زیادی به کار بست تا از طریق نماینده خود در سازمان ملل بر اعضای شورای امنیت و همچنین دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی تاثیر بگذارد اما این تلاش ها بی نتیجه ماند. از این روآمریکا می کوشد در موضوعاتی چون فعالیت های موشکی وادعاهای حقوق بشری و نیز در خصوص سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی ایران نوعی اشتراک نظر با اتحادیه اروپا را پیش برده و از دل آن زمینه های بی حاصل ساختن توافق هسته ای را فراهم سازد.