اروپا می تواند برجام را حفظ کند

خبرگزاری رویترز، در گزارشی در رابطه با اینکه آیا اروپا می تواند در برابر فشارهای آمریکا برای لغو برجام مقاومت کند، نوشت: بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در دیدار اخیر خود با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا یکبار دیگر از این کشور خواست که یا توافق هسته‌ای را اصلاح کند و یا این توافق لغو شود.

رئیس‌جمهور آمریکا همواره برای لغو برجام مشتاق به نظر رسیده است و آن را فاجعه بارترین توافق برای آمریکا دانسته است. به زودی مشخص خواهد شد که آیا او در برجام خواهد ماند یا خیر.

از اکتبر سال 2017 ترامپ این پیام را مخابره کرده است که آمریکا آماده است تا از توافق هسته‌ای با ایران خارج شود. این در حالی است که همه طرف‌های دیگر معتقدند که برجام نتیجه‌بخش بوده است. اما در همین حال ترامپ به کنگره 60 روز فرصت داد تا یا برجام را اصلاح و یا آن را لغو کند. کنگره نیز هیچ یک از این اقدامات را انجام نداد.

ترامپ در اواسط ژانویه تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران را تمدید کرد که در واقع گامی ضروری برای بقای این توافق بود. اما او در عین حال تهدید کرد اگر اروپا توافق را طی چهار ماه آینده اصلاح نکند، از آن خارج خواهد شد.

اکنون سوال حیاتی که تا اواسط ماه می که ترامپ باید تصمیم خود درباره برجام اعلام کند، مطرح می شود این است که آیا اروپا قادر به حفظ برجام خواهد بود یا خیر.

اقداماتی وجود دارد که اروپا می تواند با اتخاذ آن نگرانی‌های ترامپ را که در ماه ژانویه آنها را اعلام کرد، برطرف سازد. به خصوص در مورد توسعه برنامه موشکی بالستیک ایران، نحوه بازرسی‌ها و بند غروب برجام.

اقداماتی می تواند انجام شود که هم از نظر سیاسی ممکن است و هم نیازمند مصالحه اروپا به آمریکا نیز هست. این اقدامات در راستای مواضع سرسختانه دولت‌های اروپایی مبنی بر آن است که نمی توان برجام را مورد مذاکره مجدد قرار داد و تنها در جهت تقویت و تکمیل آن است.

روسیه، چین و ایران هرگز به نگرانی‌های آمریکا پاسخ مناسبی نخواهند داد. چرا که یک پشتوانه بین‌المللی در حمایت از برجام و به دلیل تایید مکرر پایبندی ایران به آن از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایجاد شده است.

این پیشنهادها شامل ایجاد مکانیزم‌هایی برای تقویت بازرسی‌های هسته‌ای است. علاوه بر این می توان به دنبال توافق‌نامه‌های مکملی بود تا علاوه بر تمدید زمان برجام، بتوان در آینده در چارچوب یک توافق همکاری در راستای حل موضوعات امنیت منطقه‌ای که خارج از برجام است نیز بود.

وزارت خارجه آمریکا به دنبال امضای توافقی با شرکای اروپایی خود در همین چارچوب و در حاشیه توافق اصلی است. اینکه آیا شرکای اروپایی واشنگتن و کاخ سفید با این توافق موافقت خواهند کرد را باید در آینده دید، اما یک طرح جایگزین نیز وجود دارد. اگر ترامپ آمریکا را از برجام خارج کند، اروپا می‌تواند با دیگر قدرت‌های بین‌المللی برای حفظ برجام بدون حضور آمریکا همراهی کند.

این طرح مستلزم توافقی میان اروپا و آمریکا برای جلوگیری از صدور تحریم‌های ثانویه آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی است که خواستار تجارت با ایران هستند. در این صورت اروپا می‌تواند به تجارت خود با ایران بدون خطر از دست دادن بازار آمریکا همکاری کند. چنین توافقی همچنین از بروز یک جنگ تجاری مخرب میان آمریکا و اروپا جلوگیری کند.

اگر اروپایی‌ها و دیگر بازیگران بتوانند برجام را بدون ایجاد یک شکاف میان واشنگتن و بروکسل حفظ کنند، راه برای ورود آمریکا در دولت‌های آینده به برجام نیز باز خواهد ماند.

این برنامه در صورتی اجرایی خواهد بود که ایران تمایل داشته باشد پس از خروج آمریکا از برجام در آن باقی بماند که البته این نتیجه اندکی بعید به نظر می‌رسد.