وضعیت نخست وزیر لبنان راز آلودتر می شود

 'رابین رایت' از نویسندگان نشریه 'نیویورکر' با بررسی جوانب مختلف مصاحبه تلویزیونی سعد حریری نوشت: خاورمیانه در تب و تاب سرنوشت سعد حریری نخست وزیر لبنان است، که در چهارم نوامبر ( 13 آبان ماه) پس از سفر به ریاض، به طور ناگهانی در شبکه تلویزیونی (العربیه) عربستان سعودی، استعفای خود را اعلام کرد. حریری ضمن اعلام برکناری از سمت خود، با ابراز نگرانی از اقدام تروریستی و سوء قصد به جانش، حزب الله و ایران را به دخالت در امور لبنان متهم کرد. اما پس از این کناره گیری دیگر خبری از وی نبود و حریری حتی در مورد آینده حزبش در بیروت هم سکوت کرد. خبرها هشت روز پس از این استعفا، حاوی تیترها، نظریه هایی در مورد توطئه، تشدید تنش های منطقه ای و حتی ترس از بروز جنگ دیگری بود در خاورمیانه بود. حتی تصویر نخست یکی از روزنامه های لبنان، عکس بزرگی از سعد حریری را نمایش می داد که زیر آن با خط درشت نوشته شده بود: 'گروگان'. 

ناپدید شدن اسرارآمیز حریری، مقامات لبنان را آشفته کرده بود. 'میشل عون' رئیس جمهور مسیحی لبنان این کناره گیری را نپذیرفت و اضافه کرد تنها در صورتی این اعلام برکناری رسمیت می یابد که 'سعد حریری' به بیروت بازگردد و شخصا استعفای خود را تحویل دهد. 

'سید حسن نصرالله' دبیرکل حزب الله نیز در یک سخنرانی تلویزیونی استعفای حریری را 'غیرقانونی' خواند و اعلام کرد کناره گیری وی تحت فشار ریاض صورت گرفته است. 

سیاستمداران لبنانی از تمامی 18 حزب سیاسی این کشور، هم در مورد دلایل استعفای نخست وزیر لبنان و پیامدهای آن برای کشور و منطقه ابراز نگرانی کردند. رقابت دوی ماراتن سالانه روز یکشنبه بیروت نیز به نوعی به مراسم تظاهرات برای آزادی حریری تبدیل شد و هزاران نفر از دونده ها و تماشاگران از گروه های مختلف با در دست داشتن تابلوهایی که روی آن نوشته شده بود؛ 'ما منتظرت هستیم' و 'ما برای تو می دویم'، خواهان بازگشت وی به لبنان شدند. لازم به ذکر است که حریری در ماراتن های پیشین لبنان شرکت کرده بود. 

در این میان حتی دولت ایالات متحده نیز به این قضیه ورود کرد و دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در جریان سفر آسیایی خود با اعلام اینکه لبنان همواره از متحدان قابل اعتماد ایالات متحده بوده، به این مساله پرداخت. وی همچنین تمامی کشورها را دعوت به احترام به حق حاکمیت، استقلال و قانون اساسی لبنان کرد. این بیانیه به طور گسترده ای اینگونه تفسیر شد که روی صحبت وی با عربستان سعودی و یا حتی شبه نظامیان حزب الله بوده است. 

باید به این نکته نیز اشاره کرد که کناره گیری سعد حریری از سمتش، در میانه نبرد قدرت ولیعهد سعودی برای تحکیم قوای خود در کشورش اتفاق افتاده است. از طرفی دیگر رخدادهای اخیر لبنان را می توان به عنوان به رخ کشیدن قدرت عربستان در برابر رقبای منطقه ای از جمله ایران قلمداد کرد. 

حریری به عنوان نخست وزیر به گونه ای سعی در مصالحه بین این دو فرقه را داشت. سعد پسر 'رفیق حریری' نخست وزیر پیشین لبنان که در سال 2005 به قتل رسید، سال گذشته، برای دومین بار زمانی به سمت نخست وزیری انتخاب شد که بحران سیاسی دو ساله که طی آن، لبنان رئیس جمهوری نداشت، این کشور را فراگرفته بود. حریری یکی از متحدان سنی عربستان سعودی، جایی که متولد شده است و پدرش میلیاردها دلار از راه شرکت ساختمانی خود در این کشور بدست آورده است، به سمت نخست وزیر انتخاب شد. میشل عون مسیحی، ژنرال سابق ارتش و از متحدان حزب الله هم به عنوان رئیس جمهوری این کشور برگزیده شد. 

حریری پس از جلساتی در بیروت، به ریاض سفر کرد. اما حقیقت سیاسی این دیدارها ممکن است حریری را مجبور به کناره گیری از سمتش کرده باشد. او به عربستان سعودی احضار شد و سپس با خواندن متنی که به او دیکته شده بود از نخست وزیری لبنان استعفا داد. این را یک منبع ارشد دیپلماتیک به من گفت که زبانی که او صحبت می کرد، زبان تجویز شده بود. پس از آن وی از خروج از عربستان و بازگشت به بیروت منع شده و به گزارش رویترز حتی تلفن همراهش هم مصادره شد.

بیانیه روز شنبه ترامپ، نیز ممکن است به این وضعیت اشاره داشته است. مقامات ایالات متحده از جمله 'رکس تیلرسون' وزیر امور خارجه و 'جیمز متیس' وزیر دفاع نیز با همتایان سعودی خود در مورد بازداشت های اخیر در عربستان و درگیری های منطقه ای صحبت کرده اند. اتحاد عربستان و اسرائیل، با پشتیبانی ترامپ، خود پیش زمینه ای برای بحران های کنونی است. لبنان در دهه های گذشته میدان نبرد برای منافع رقبای خاورمیانه بوده است. رسانه های محلی در بیروت با ابراز نگرانی از اتحاد اسرائیل و عربستان سعودی، بر این عقیده اند که حال ممکن است اسرائیل با کمک این متحد خود (ریاض)، با حزب الله لبنان وارد جنگ شوند.

حریری روز یکشنبه در تماس با یک خبرنگار لبنانی که برای تعطیلات در سفر بود، خواست تا با وی در تلویزیونی در ریاض مصاحبه کند. حریری دراین مصاحبه ادعا کرد که آزاد است هر زمان اراده کند، عربستان را ترک کند. او گفت: 'من سکوت کردم تا اجازه دهم مردم در مورد استعفای من و تأثیرات آن صحبت کنند'. وی افزود که ممکن است در عرض چند روز آینده به بیروت سفر کند تا مراحل قانونی استعفای خود را تکمیل کند و هشدار داد که شرایط امنیتی لازم برای سفرش باید از قبل مهیا شود. به طور قطع او نگرانی های امنیتی خواهد داشت، زیرا رفیق حریری پدر وی و نخست وزیر پیشین لبنان، در سال 2005 در بمب گذاری خودرویی کشته شد که خود باعث آغاز انقلاب 'سدار' لبنان و پیش درآمد بهار عربی در سال 2011 شد. 

حریری در مصاحبه اش ادامه داد: 'من اگر بخواهم همین فردا می توانم سفر کنم، اما من خانواده دارم. وقتی پدرم شهید شد، چه اتفاقی افتاد؟ من نمی خواهم که همین اتفاق برای فرزندانم بیفتد'. حریری همچنین دخالت های عربستان در استعفای خود را تکذیب کرد و گفت: 'ملک سلمان، من را مانند پسرش می داند و ولیعهد برای من احترام قائل است. وی افزود: ثبات لبنان یکی از اهداف اصلی ملک سلمان و شاهزاده (محمد بن سلمان) است. او استعفای خود را یک تکانه مثبت نامید و اضافه کرد: خطرهای فراوانی از جوانب مختلف لبنان را تهدید می کند. 

اما زبان حریری مبهم بود و حین مصاحبه سر و صداهایی از جمله گزارش خبرنگار در مورد اخبار مربوط به زلزله بزرگ عراق شنیده می شد که هدف آن نشان دادن زمان واقعی این مصاحبه بود. خبرنگار همچنین در مورد ساعت مارک اپل حریری که در دستش نبود، از وی پرسید، چرا که وی به عنوان یکی از طرفداران تکنولوژی شناخته می شود. 'ساعت اپل شما کجاست؟ شما آن را به دست نکرده اید؟ این سوالاتی بود که خبرنگار پرسید و حریری پاسخ داد: 'هنوز اینجاست، هنوز هم اینجاست. اما در یک لحظه، لحن صدای حریری تغییر کرد و گفت: خطرات زیادی در انتظار ماست. 

مصاحبه شب گذشته، رمز و راز استعفای حریری را به طور کامل آشکار نکرد و برخی از شبکه های لبنان به دلیل سوء ظن به تحت فشار بودن نخست وزیر، حاضر به پخش این مصاحبه نشدند. 

در این مصاحبه حریری حتی در مورد تجدید نظر در کناره گیری از مقام نخست وزیری نیز صحبت کرد و گفت در صورت فراهم شدن شرایط سفر و بعد از مذاکره با همتایان دولتی خود و در صورت بی طرفی سیاست دولت، این گزینه را هم در نظر می گیرد. به طور قطع اینها همه مفاهیم و سیاست هایی است که مورد قبول عربستان سعودی است.

نیویورکر یک هفته‌ نامه ادبی آمریکایی است که اولین شماره خود را در 17 فوریه 1925 (میلادی) منتشر کرد و هم اکنون گزارش، مقاله، نقد ادبی، شعر و داستان منتشر می‌کند. اغلب مقالات این مجله با تاکید بر نقدنویسی بر حیات فرهنگی شهر نیویورک منتشر می‌شود و مخاطبان فراوانی خارج از آمریکا دارد. سردبیر این نشریه 'دیوید رونیک' است.