لبنان؛ قربانی فزون خواهی عربستان

این رویداد سیاسی اگر چه در لبنانی که شاهد استعفاهای متعدد دولت ها طی چند دهه اخیر بود امری بدیهی می نماید اما اعلام استعفای نخست وزیر این کشورهمواره دچار تنش سیاسی در ریاض، موضوعی بی سابقه و قابل تامل است که می تواند به عنوان یک استعفای تحمیلی از سوی حاکمان آل سعود بر سعد الحریری تفسیر شود.
البته در میان رسانه های غربی - صهیونیستی به همراه برخی رسانه های بهانه جوی وابسته به آل سعود با فرافکنی و قلب واقعیت سعی دارند تا با تنقیح خود از دست داشتن در این جنجال سیاسی، موضوع استعفای نخست وزیر لبنان را امری غامض که به اصطلاح در اعتراض به حزب الله لبنان و سیاست های انتسابی دخالت جویانه ایران صورت گرفته، جلوه دهند.
درهمین راستا پایگاه اینترنتی رادیو بین المللی فرانسه (R.F.I) درگزارشی با پیچیده خواندن استعفای سعد الحریری نخست وزیر لبنان، احتمال حمله همزمان عربستان و اسرائیل به حزب الله لبنان پس از این کناره گیری را بعید ندانست.
این پایگاه خبری می نویسد: دو روز بعد از استعفای سعد حریری از مقام نخست وزیری لبنان، هراس و نگرانی از فرو رفتن این کشور در یک هرج و مرج سیاسی تازه افزایش یافته است.
با وجود این که لبنان به بحران‌های سیاسی و دولتی عادت کرده اما خبرگزاری فرانسه از بیروت به نقل از برخی تحلیل گران نوشت که این بار استعفای نخست وزیرعواقب جدی ‌تر دارد.
'هلال خشان' استاد علوم سیاسی دانشگاه آمریکایی بیروت به فرانس پرس گفت:«این یک تصمیم خیلی خطرناک است که پیامدهای بسیار سنگین‌تری دارد نسبت به آنچه لبنان می‌تواند تحمل کند. حریری با علم به این که حزب‌الله لبنان از نظر نظامی رقیبی در این کشور ندارد، جنگ سردی را در لبنان آغاز کرده که می‌تواند به جنگ داخلی منجر شود.'
این گزارش تلاش دارد تا استعفای حریری از مقام نخست وزیر لبنان را در اعتراض به آنچه که «دخالت» ایران در امور داخلی لبنان از طریق حزب‌الله می خواند، وانمود کند و می افزاید: حزب‌الله تنها حزبی که پس از جنگ داخلی لبنان سلاح خود را به زمین نگذاشته و از یک سال پیش در کابینه سعد حریری نیز حضور دارد.
'فادیا کیوان'استاد علوم سیاسی دانشگاه 'سن ژوزف' بیروت نیز درمصاحبه با خبرگزاری فرانسه «زمان‌ و مکان اعلام استعفا را بهت انگیز می داند اما خود استعفا را مایه بهت و تعجب نمی داند.»
وی می گوید:«وقایعی به سرعت درحال وقوع است که نشان می‌دهد ما درمقابل یک نقطه عطف تاریخی قرار داریم. شاید یک برخورد مرگبار میان عربستان و ایران!'
او معتقد است: در این صورت هر دو رقیب اصلی در لبنان، یعنی حزب الله مورد حمایت ایران و جبهه سعد حریری مورد حمایت عربستان رو به روی یکدیگر قرار می‌گیرند و« نگرانی از یک حمله نظامی علیه حزب‌الله وجود دارد.»
درصورت درگیری میان دو گروه رقیب در لبنان ممکن است حزب‌الله ازسوی اسرائیل دشمن قسم خورده این گروه نیز مورد حمله قرار گیرد.
'هلال خشان' استاد علوم سیاسی دانشگاه آمریکایی بیروت نیز می گوید : سعد حریری با استعفای خود به هرگونه حمله احتمالی علیه حزب‌الله «مشروعیت» بخشید.
شبکه خبری فرانس24 نیز روز گذشته (دوشنبه) استعفای سعد حریری و سیاست های جدید عربستان را دست مایه گزارش خود قرار داد و اعلام کرد : هدف از سیاست های جدید ریاض یارگیری در منطقه علیه ایران است.
این شبکه خبری فرانسوی گزارش داد: اوضاع درمنطقه خاورمیانه روز به روز تشدید و بحرانی می شود در حالی که گمان می رفت با شکست داعش آرامش به منطقه باز گردد اما تحولات اخیر حاکی از تولد بحرانی جدید است و متاسفانه باید گفت که لبنان در این بحران، نقش پیاده نظام را ایفا می کند.
فرانس24 استعفای سعد حریری از نخست وزیری لبنان را طرحی از سوی عربستان برای بالا کشیدن خود درعرصه بین المللی دانست و آن را نوعی برتری جویی سعودی ها با رنگ و لعاب روشنفکری، فرهنگی و سیاسی درجهان اسلام معرفی کرد.
این رسانه می افزاید: تمام اقدامات اخیر شاهزاده بن سلمان ولیعهد عربستان از بازداشت های چند روزپیش گرفته تا صدور احکام سنگین برای مخالفان در ماه سپتامبر(شهریور- مهر) و یا اصلاحات مدنی وی مانند دادن مجوز به زنان برای رانندگی، همگی بخشی از تلاش های ریاض برای یارگیری های جدید چه در داخل عربستان چه در خارج برای مقابله با ایران است و ریاض می خواهد با استفاده از این حربه، قابلیت نمایندگی اسلام، ایدئولوژی عربی را داشته باشد و دو نمونه بارز این مدعا، جنگ یمن و اقدام هماهنگ برضد قطر است.
روزنامه صهیونیستی هاآرتص نیز درتحلیلی از تحولات منطقه خاورمیانه با رویکرد تبلیغ معکوس نوشته است که اسرییل باید مراقب باشد تا عربستان سعودی آن را به سوی یک جنگ زود رس با ایران و لبنان سوق ندهد.
این تحلیل که به قلم'دانیل بی.شاپیرو'استاد موسسه ملی مطالعات امنیتی در تل آویو است با طرح پرسشی هوشمندانه و القا گرایانه مبنی بر اینکه 'آیا استعفای ناگهانی سعد حریری با آنچه که 'تهدیدات تروریستی حزب الله آن کشورعلیه عربستان سعودی و اسرائیل خوانده'مرتبط است؟ پاسخ می دهد: موضوع هر چه که هست به ایران مربوط می شود و با این وجود اسرائیل نباید با تصمیمات شتاب زده ریاض وارد یک رویارویی زودرس با ایران شود.
' به همین دلیل بود که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل این استعفا را زنگ خطر و بیدار باش تلقی کرد چرا که به اعتقاد او این استعفا موجب بروز تنش و بی ثباتی در جبهه اسرائیل با حزب الله لبنان می شود.
اگرچه سعد حریری که بعد از ترور پدرش رفیق حریری در سال 2005 توانسته بود توجه سنی های کشورش را به خود جلب کند و تاکنون نیز موفق بود اما تنش هایی که با استعفای او در منطقه شکل می گیرد بی تردید اسرائیل را نیز وارد یک وضعیت جنگی اضطراری قرار می دهد.
به اعتقاد وی، از سوی دیگر سعودی ها دریافتند که با ادامه حکومت بشار اسد در سوریه و شکست شورشیان (داعشی ها)آن کشور که از قضا تحت امر عربستان هم هستند، دیگر نمی توانند کاری در آن کشور از پیش ببرند و لذا به ناچار متوجه لبنان شدند و امیدوارند قافیه سیاست خارجی خود را حداقل در آن کشور از دست ندهند.
به همین دلیل، سعودی ها این بار با بیرون کشیدن سعد حریری از مدار قدرت درلبنان سعی دارند مسئولیت های این تصمیم شخصی خود را به عهده حزب الله بیاندازند و دراین برهه از زمان که لبنان با چالش های مهمی چون پناه جویان سوری، جنگ با القاعده و داعش روبرو است با طرح اتهامات جدید علیه حزب الله، لبنان را گرفتار دردسرهای بزرگ دیگر کنند.
این نویسنده اسراییلی می نویسد: آنها (سعودی ها) سعی می کنند حزب الله را به یک جنگ مستقیم با اسرائیل سوق دهند تا همه لبنان را برای مقابله با این دشمن خارجی (اسراییل) بسیج و متحد کنند و روند را به سمتی سوق دهند تا حزب الله و ایران دیگر نتوانند با عربستان مقابله کنند.
همانگونه در تحلیل های دیگر نیز آمده است: تصمیم عجولانه دولت عربستان برای دستگیری شاهزاده های سعودی و سرکوبی آنها توسط ملک سلمان و پسرش با نیت های کلی آنها در منطقه بی ربط نیست.
این درحالی است که تل آویو نیز ازسال2006خود را برای مقابله با حزب الله لبنان آماده کرده است چون اعتراف صریح دولت تهران برای افزایش توان منطقه ای خود گواه بزرگی است که نشان می دهد جنگی که این بار در منطقه در خواهد گرفت بی تردید به از بین رفتن تهدیدات مرزی ایران و حزب الله علیه اسراییل ختم خواهد شد.
به همین دلیل اسرائیل و عربستان خود را آماده می کنند تا در یک فرآیند همپیمانی کامل با ایران در سوریه و لبنان مقابله کنند اما اسرائیل باید هوشیاری خود را حفظ کند و مستقل ازعربستان تصمیم بگیرد و دقیقا بررسی کند که آیا زمان واقعی برای رویارویی با ایران فرا رسیده است یا خیر؟
با این وجود رهبران اسرائیل باید مراقب باشند تا خود را به واسطه مانورهای متحدان منطقه ای خود در ریاض وارد یک جنگ زودرس با ایران نکنند چون هنوز نمی توان آینده مشخصی برای این جنگ تصور کرد.
پایگاه خبری المانیتور نیز درمقاله ای به قلم 'جو ماکارن' تحلیل گر مسائل جهان عرب در واشنگتن به بررسی دلایل استعفای حریری و سناریوهای احتمالی آینده سیاسی لبنان پرداخت و نوشت: برای کسانی که از آشفتگی جهان عرب لذت می برند 4 نوامبر یک روز به یاد ماندنی خواهد بود. درفاصله چند ساعت، ریاض پایتخت عربستان سعودی، نقطه ی همگرایی سه رخداد قابل توجه بود. نخست، سعد حریری نخست وزیر لبنان درریاض استعفای خود را اعلام کرد. محمد بن سلمان شاهزاده سعودی شروع به کنار زدن رقبای خود درخاندان سعودی کرد و موشک بالستیک دوربرد توسط حوثی های یمن عربستان را هدف قرار داد.
نویسنده مقاله می افزاید: تاکنون از جزئیات سفر اخیر حریری به ریاض و یا دلایل سیاسی درمورد کناره گیری او اعلام نشده است اما گمان های فراوانی وجود دارد که این اقدام وی نتیجه نجات از یک سوء قصد در بیروت و یا بازداشت خانگی در ریاض است. حریری پیش از این نیز سابقه تحت فشار قرار گرفتن توسط عربستان را داشته است.
درسال های 2009 تا 2010 زمانی که اولین بار به عنوان نخست وزیر کار خود را آغاز کرد به مقامات آمریکایی شکایت کرد که عربستان برای برقراری صلح با رژیم سوریه وی را تحت فشار قرار داده است و در نهایت زمانی که روابط حسنه سعودی ها و سوریه به شکست منجر شد، حریری هم ظرف چند دقیقه و در ژانویه 2011 از قدرت کنار گذاشته شد. اخیرا نیز حریری تحت فشار مقامات عربستان سعودی قرار گرفته بود تا دست از کمک به رژیم سوریه بر دارد.
وی می گوید: سه استدلال قابل قبول برای استعفای حریری وجود دارد، نخست توضیح قابل قبول انتخابات مجلس لبنان در ماه مه (اردیبهشت 97) سال آینده است درحالی که کابینه درمورد قانون انتخابات جدید توافق کرده است اختلافاتی راجع به نحوه اجرای آن وجود دارد و درهفته های اخیرعربستان سعودی نتوانسته است رهبران لبنانی را مجبور کند تا علیه حزب الله وارد عمل شوند. دراین میان توانایی حریری برای پیروزی با وجود منابع مالی ضعیف و حس نزدیکی که به حزب الله دارد، دشوار به نظر می رسید.
توضیح دیگر این است که حریری به عنوان دوست در کنار ولیعهد عربستان ایستاده است. از آنجا که ملک عبدالله در سال 2015ازدنیا رفت، سرمایه گذاری های نخست وزیرلبنان درعربستان سعودی به تدریج رو به افول رفت.حریری که ماهها در برابر فشارهای عربستان سعودی برای اقدام علیه حزب الله مقاومت کرده بود از طریق این استعفا پیام واضحی از وفاداری به شاهزاده محمد بن سلمان فرستاده است. اگر حریری از آخرین سرکوب ولیعهد عربستان که اکثریت ثروتمندان سعودی را هدف قرار داده است، جان سالم به در برد این می تواند بدین معنی باشد که سهام سیاسی حریری در ریاض افزایش یافته و او احتمالا فرصتی برای نجات شرکتش، 'سعودی اوجیه'(شرکت خوشه‌ای عربستانی است که در حوزه‌های ساخت ‌وساز و توسعه املاک و مستغلات، مخابرات و فناوری اطلاعات فعالیت دارد. این شرکت در سال 1978 توسط رفیق حریری پدر سعد حریری تاسیس شد) خواهد یافت.
سومین استدلال قابل قبول دراین مورد رقابت سعودی- ایرانی است چرا که اکنون جنگ علیه داعش به پایان رسیده است، عربستان فرصتی دوباره برای نفوذ دوباره درعراق به دست آورده و راه حل مسالمت آمیز با تهران را که سال 2014 در بیروت به آن دست یافته بودند، فراموش کرده است. حرکت عربستان سعودی می تواند با نشانه رفتن حزب الله و فشار وارد آوردن بر ایران برای خالی کردن عرصه در دیگر نقاط ازجمله سوریه باشد. با این حال با توجه به استعفای حریری، مشخص است که ریاض هنوز برای مقابله با تهران آماده نیست.
اکنون مسئله مهم، اتفاقاتی است که پس از استعفای حریری خواهد افتاد. پیش بینی ها حاکی از پیامدهای پرتنشی برای لبنان خواهد بود و این اولین و البته آخرین بحران سیاسی لبنان نیز نخواهد بود. نخستین نکته ای که دراین مورد به ذهن می رسد این است که آیا هماهنگی امنیتی میان جنبش آینده حاکم و حزب الله ادامه خواهد یافت. دوم اینکه آیا حزب الله تحت حمایت ایران از نخست وزیرجدید می خواهد تا لبنان را بدون ریاض اداره کند. سوم اینکه آیا ایالات متحده به سعودی ها در تحت فشار قرار دادن لبنان خواهد پیوست.
همچنین درچند هفته و چند ماه آینده سه سناریو ممکن است وجود داشته باشد.
عادی سازی خلاء که توسط استعفای حریری به راه افتاده است، نخستین سناریویی است که به احتمال زیاد به یک دولت موقت فلج شده و اصلاح مجلس برای بار دیگر منجرخواهد شد. پس از آن نیز بحران لبنان، به دلیل اولویت های مهمتر ایالات متحده مانند یمن و بحران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، بدون هیچ تغییر معناداری به حال خود رها خواهد شد و در نهایت عرصه برای ایران خالی خواهد شد.
دومین سناریو به چالش کشیدن ریاض برای انتخاب یک نخست وزیر مقابله ای است تا حریری را قادر سازد اپوزیسیون را علیه کابینه جدید رهبری کند.
سومین و موثرترین سناریو، تشکیل یک دولت تکنوکرات انتقالی به رهبری یک شخصیت بی طرف سنی مذهب با تائید حریری و با هدف سازماندهی انتخابات قانونی است. این امر به حریری اجازه می دهد آزادانه به عنوان یک کاندیدای ضد حزب الله بدون محدودیت های حکومتی عمل کند.
دقیقا معلوم نیست که موضع ایالات متحده در این مورد چیست؟ یک مقام آمریکایی در این خصوص به المانیتور گفت که انتظار واشنگتن این است که 'یک روند سیاسی منظم' در لبنان دنبال شود.
المانیتور می نویسد: اگر از استعفای حریری مزیتی وجود داشته باشد آن زنگ خطر برای محاسبات اشتباه حزب الله در مورد سعد حریری است که وی را همسو با سیاست های خود و شخصیتی ضعیف می پنداشتند.محاسباتی که هرگونه نزدیکی حریری با ریاض را دست کم گرفته بود. طولانی شدن حضور ایران در جنگ سوریه پیامدهایی منطقه ای به دنبال دارد لذا به طور قطع برقراری روابط حسنه بین بیروت و دمشق نباید اولویت اصلی قبل از انتخابات مجلس لبنان باشد. همچنین باید پذیرفت که بازگشت عربستان سعودی به عرصه سیاسی لبنان پس از یک غیبت طولانی مدت کمی دیر اتفاق افتاده است و این بازگشت دوباره آنقدر که باید برای رویارویی با فعالیت های ایران کافی نیست.
خاورم / 1064