خانمان‌برانداز‌ها !/عکس

یچ حشره‌ای در دنیا به اندازه ملخ‌های صحرایی، ویرانگر و خانمان‌برانداز نیست. هجوم ناگهانی ملخ‌ها تنها در ظرف چند ساعت می‌تواند پوشش گیاهی یک مزرعه را به طور کل نابود کند.

اما ملخ‌ها همیشه هم این اندازه خانمان‌برانداز نیستند. برخی از آن‌ها تمام طول عمر خود را در تنهایی سپری می‌کنند و حشرات بی‌زیانی هستند. واقعیت این است که اگر سرعت تکثیر ملخ‌ها زیاد و منابع غذایی آن‌ها نیز محدود و کم باشد، آن‌گاه گروه‌های ویرانگری تشکیل می‌شود که قدرت خانمان‌براندازی فوق‌العاده‌ای دارند.

آسمان سیاهی که ملخ‌ها می‌سازند

ملخ‌های صحرایی حدود 7 سانت و نیم طول دارند و در اغلب علفزارها و صحراهای قاره آفریقا، آسیای میانه و آسیای جنوبی یافت می‌شوند. رژیم غذایی عمده آن‌ها را برگ درختان تشکیل می‌دهد. بال‌های‌ ملخ‌های صحرایی از بدن آن‌ها بزرگ‌تر است و برای پیمودن مسافت‌های طولانی سازگاری‌های لازم را به دست آورده‌ است. اکسیژن حیاتی برای ملخ‌ها از طریق لوله‌های نای یا (Tracheae) تامین می‌شود که این لوله‌ها در اصل اکسیژن حیاتی را برای ارگان‌های داخلی حمل می‌کنند. ماهیچه‌های قوی پاهای بلند عقب ملخ‌ها، نیروی لازم برای پرش‌های بلند را مهیا می‌سازد. تا به امروز در حدود 12 گروه یا دسته از ملخ‌های صحرایی در دنیا شناسایی شده است. ملخ‌های صحرایی یکی از گروه‌های کوچک ملخ‌ها هستند که گاه تغییر رفتار داده و به ملخ‌های مهاجم در دسته‌جات متعدد تبدیل می‌شوند. دسته‌جات بزرگ ملخ‌ها این توانایی را دارند که در طول یک روز بیش از از 130 کیلومتر پرواز کنند.

ملخ‌ها زندگی خود را بی‌بال آغاز می‌کنند. به ملخ‌های بی‌بال، "جهنده" (hopper) گفته می‌شود که آن‌ها نیز مانند والدین‌شان از گیاهان تغذیه می‌کنند. ملخ‌های بی‌بال جهنده ممکن است که تا زمان بلوغ به تنهایی تغذیه کنند اما اگر تعداد ملخ‌هایی که از تخم خارج می‌شوند، زیاد باشد و مواد غذایی‌شان هم محدود باشد، آن‌گاه رنگ‌ عوض کرده و به دسته‌های متعدد (Swarm) تبدیل می‌شوند. دسته‌های ملخ ‌درست مثل موج سیاه از زمین به هوا برخاسته و هرچیزی که در مسیرشان باشد را می‌خورند تا اینکه در نهایت به ملخ‌های بال‌دار بالغ تبدیل می‌شوند و به سمت آسمان پرواز می‌کنند.

 
یک دسته از ملخ‌های صحرایی گاه بالغ بر 40 میلیارد عضو دارد. دسته‌های پرتعداد ملخ‌ها، پدیده‌های نادری هستند و در زمان وقوع وحشتناک ظاهر می‌شوند. یک دسته ملخ می‌تواند شامل میلیاردها ملخ گرسنه باشد که هر کدام از آن‌ها به تنهایی قادرند به اندازه وزن بدن‌شان در یک روز غذا بخورند. ضررهای ناشی از حمله ملخ‌ها گاه بالغ بر ۲.۵ میلیارد دلار است. آفریقای شمالی، آمریکای شمالی و جنوبی، خاورمیانه، چین و بخش‌هایی از هندوستان و حتی اروپا از جمله مناطقی هستند که احتمال آسیب‌پذیری در آن‌ها وجود دارد اما پراکنش ملخ‌های صحرایی تنها در آفریقا، آسیای میانه و آسیای جنوبی است. بدیهی است که اگر این دسته‌ها بر روی یک درخت بنشینند، همه برگ‌های آن درخت را خواهند خورد و اگر دسته‌جات ملخ بر روی یک مزرعه غلات فرود بیایند، آن‌گاه آن مزرعه به طور کامل نابود خواهد شد. در آفریقا و آسیا، گاهی همه محصولات به شکلی مخوف توسط دسته‌جات ملخ‌ها غارت می‌شوند و پس از آن نیز معمولا قحطی‌های فاجعه‌بار رخ می‌دهد. ملخ‌های ماده در زمان تخم‌گذاری دقیق عمل می‌کنند، آن‌ها با ناحیه شکمی زمین را وارسی کرده و با کمک پاهای عقبی گودالی حفر می‌کنند و در آن بالغ بر 100 تخم می‌گذارند. نوزادان تازه متولدشده ملخ‌ها در طی 5 مرحله به بلوغ می‌رسند، هر مرحله از این دوران تکاملی از مرحله پیشین طولانی‌تر است و در مجموع طول دوره حیات ملخ‌ها بین 3 الی 5 ماه برآورد شده است.

بلندپروازانی با آرواره‌های قدرتمند

یک ملخ صحرایی بالغ درست همانند ملخ‌های علفزار، بال دارد. بال‌ها به دسته‌های ملخ‌ اجازه می‌دهند که مسافت‌های طولانی را بر فراز خشکی‌ها و زمین‌های بایر طی کنند. ملخ‌ها گاهی با باد پرواز می‌کنند و این باد است که آن‌ها را به جلو می‌راند. باد همچنین به سمت جاهایی می‌وزد که فشار هوا در آن‌ها کم است و این دقیقا همان‌جایی است که احتمال بارش باران و رشد گیاهان در آن وجود دارد، بدیهی است گیاهان این مناطق می‌توانند بهترین منبع غذایی ملخ‌ها باشند. در ملخ‌ها آرواره‌ها مثل لولا عمل می‌کنند و از یک جهت به جهت دیگر جابجا شده و مثل یک گازانبر بر روی یکدیگر چفت می‌شوند. یک ملخ از برگ که از الیاف گیاهی سخت تشکیل شده، تغذیه می‌کند. ملخ‌ها یک جفت آرواره تیز برای تکه‌تکه کردن برگ‌ها دارند. آن‌ها با جویدن برگ‌ها، شیره مواد غذایی آن‌ها را آزاد و از آن استفاده می‌کنند. آرواره‌ها نیز یکسری زواید متحرک کوتاه دارند که از آن‌ها برای لمس و چشیدن غذا و اینکه آیا اصلا غذا مناسب هست یا خیر، استفاده می‌کنند.

 
رنگ صورتی ملخ‌ها اغلب نشاندهنده رسیدن به مرحله بلوغ است. همچنانکه ملخ‌ها بالغ می‌شوند، رنگ آن‌ها نیز به زرد روشن تغییر می‌کند. ملخ‌ها از جمله حشرات بزرگ هستند بنابراین در کلاس‌های جانورشناسی معمولا به عنوان یک الگوی آموزشی توسط آموزگاران استفاده می‌شوند. در برخی از کشورها مانند تایلند خوردن ملخ‌ها شایع است اما جذابیت عمده ملخ‌ها را مصریان باستان کشف کردند. در حدفاصل سال‌های 2470 تا 2220 پیش از میلاد، مصریان باستان عادت داشتند که ملخ‌ها را در گورهای خود دفن کنند. آن‌ها بر این باور بودند که ملخ‌ها با بال‌هایشان می‌توانند به رهایی انسان از شر آتش جهنم کمک کنند. اما زیان‌های اقتصادی رفته‌رفته باورهای مثبت را در مورد ملخ‌ها تغییر داد چنانچه متاسفانه امروزه در اکثر موارد شاهد هستیم که بزرگ‌ترها کودکان را تشویق به کشتار ملخ‌ها می‌کنند در حالی که همه ملخ‌ها لزوما زندگی تهاجمی نخواهند داشت. در برهه کنونی روش دفع ملخ‌ها شناسایی شده است اما معضلاتی نظیر مشکلات سازمانی، مالی و حتی سیاسی مانع می‌شود که راهکارهای درست و منطقی در زمان مناسب اعمال شوند. کارشناسان معتقدند که بهترین روش دفع این نوع آفات پایش‌های مداوم است. در حال حاضر سازمان‌های مختلفی در حال رصد تهدید ناشی از ملخ‌ها هستند، سازمان خواروبار و کشاورزی ملل متحد یکی از این سازمان‌های شناخته‌شده است. دانشمندان این روزها بیش از گذشته بر کاربرد آفت‌کش‌های بیولوژیکی تاکید دارند چرا که باور دارند استفاده بیش از اندازه از آفت‌کش‌های شیمیایی می‌تواند بر کل اکوسیستم تاثیرات مخرب داشته باشد و این تهدید حتی جدی‌تر از تهدید خانمان‌براندازهاست.