عربستان در حال از دست دادن قدرتش در برابر ایران است

مدتی است که موقعیت ریاض در برابر تهران ضعیف شده و این موضوع رو به گسترش است. شکست‌های عربستان تا حدودی وابسته به عوامل خارج از کنترل این کشور است اما بخش‌هایی از آن نیز به دلیل ضعیف ظرفیت‌های عربستان سعودی است.

پادشاهی عربستان از زمان حمله صدام حسین (دیکتاتور مخلوع عراق) به کویت در یک ربع قرن پیش و تهدید این کشور برای حمله به استان شرقی نفت‌خیر عربستان، ارتباطات دوستانه‌ای در عراق داشت. دو کشور برای جلوگیری از موج انقلاب ایران متحدانی نزدیک محسوب می‌شدند و ملک فهد در جریان جنگ هشت ساله عراق و ایران ده‌ها میلیارد دلار به بغداد کمک کرد و اگر حمایت‌های مالی عربستان نبود، عراق سقوط می‌کرد. فهد هم‌چنین دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج (فارس) را ترغیب کرد تا در جنگ عراق و ایران به صدام حسین کمک کنند و جایگاه وی را در واشنگتن به عنوان قدرتی که می‌توان با آن همکاری کرد، تقویت کرد.

ملک عبدالله در سال 2003 گمان کرد که تصمیم آمریکا برای بیرون راندن صدام بدون آن که جایگزین سنی قدرتمند دیگری برای وی تعیین کند، اقدامی خطرناک و عجولانه است. سعودی‌ها اطمینان داشتند که ایران این خلاء را پر نخواهد کرد. ریاض برای تعامل با هر دولت شیعه‌ای که از زمان حمله آمریکا به عراق در راس قدرت قرار داشت، بی‌میل بود. سعودی‌ها هم‌چنین گشایش سفارت در عراق و تعیین سفیر را برای چندین سال به تاخیر انداختند. عربستان ماه گذشته سفیر خود را به این بهانه که قرار است سوء قصدی علیه وی انجام شود از عراق فرا خواند و هنوز جایگزینی نیز برای او مشخص نکرده است. به نظر می‌آید که این پست هم‌چنان خالی باقی بماند.

به گزارش المانیتور، عربستان می‌گوید که از جنگ علیه داعش در عراق و سوریه حمایت می‌کند اما باز هم نگران است که شکست این گروه گام بعدی برای قدرت ایران و شیعیان در عراق باشد.

این پایگاه خبری در ادامه با اشاره روابط گرم عربستان سعودی و سوریه در دوران ریاست جمهوری حافظ اسد (رییس‌جمهور پیشین سوریه) گزارش داد: اما ترور رفیق حریری نخست‌وزیر پیشین لبنان به حمایت ریاض از اسد پایان داد و زمانی که ناآرامی‌ها از سال 2011 در سوریه آغاز شد، سعودی‌ها به سرعت کمک به مخالفان را آغاز کردند که بسیاری از آن به دست گروه‌های افراط‌گر افتاد. هدف آل سعود برکناری اسد است و اگر بخشی از کمک‌های تسلیحاتی عربستان در اختیار افراد غلط قرار می‌گیرد، هزینه آن است.

اما ورود ایران، حزب الله و روسیه برای کمک به دولت سوریه اهداف سعودی‌ها را در این کشور بی‌نتیجه گذاشت. اسد اکنون در مقایسه با یک سال گذشته جایگاه محکم‌تری دارد و بیش از پیش به ایران و حزب الله وابسته است.

سعودی‌ها در لبنان نیز با یک عقب‌نشینی مواجه شدند. هفته گذشته کسی در این کشور به عنوان رییس‌جمهور انتخاب شد که چهره نزدیک به حزب الله به شمار می‌آید. انتخاب میشل عون پس از بیش از دو سال بن‌بست نشان دیگری از این است که اکنون در شام باد از چه سمتی می‌وزد. حزب الله برای ریاض یک مانع در لبنان به شمار می‌آید به ویژه این که موفقیت‌های آن سوریه برخلاف منافع آل سعود بوده است. مشاوره و کارشناسی‌هایی که حزب الله به حوثی‌ها در یمن ارائه می‌دهند نیز یکی دیگر از آزردگی‌های عربستان محسوب می‌شود.

به نوشته المانیتور، ناکامی‌های عربستان و کاهش نفوذ آن‌ها نتیجه عوامل زیادی است که بسیاری از آن خارج از کنترل سعودی‌ها بوده است. پراکندگی جمعیت در عراق و لبنان علیه عربستان کار کرده است. در هر دو کشور نیروهای سیاسی سنی به شدت دچار تفرقه شده‌اند.

علاوه بر این، ماجراجویی‌های جورج بوش، رییس‌جمهور پیشین آمریکا در عراق کماکان نتیجه معکوسی برای منافع حیاتی عربستان و آمریکا در پی داشته است. سعودی‌ها از باراک اوباما، رییس‌جمهور آمریکا نیز به دلیل برکناری حسنی مبارک در مصر و لغو تحریم‌های ایران انتقاد می‌کنند.

سعودی‌ها به‌علاوه از ابزار و لوازم کافی برای اعمال نفوذ بر قدرتی که ایران در طول چندین دهه به دست آورده، محرومند. در عربستان هیچ نیرویی معادل سپاه پاسداران وجود ندارد و هیچ ژنرال سعودی شبیه به سردار قاسم سلیمانی در ایران نیست. عربستان سعودی سرویس اطلاعاتی خوبی دارد اما آن‌ها هم‌چون نیروهای سپاه پاسداران متخصصانی نیستند که روی زمین به سختی نبرد می‌کنند. ریاض اصولا برای قدرت‌نمایی و اعمال نفوذ به حمایت مالی وابسته است. این در حالی است که ایران به شکلی روز افزون با نفوذترین بازیگر در منطقه هلال حاصلخیز است.

هلال حاصلخیز نام بخش تاریخی از خاورمیانه است که در برگیرنده بخش‌های شرقی دریای مدیترانه، بین‌النهرین و مصر باستان است. این منطقه از غرب به دریای مدیترانه، از شمال به بیابان سوریه و از سمت‌های دیگر به شبه جزیره عربستان، خلیج فارس و دیگر بخش‌های مدیترانه محدود می‌شود.