موصل سرانجام نفس خواهد کشید + تصاویر

افراط‌گرایی و خشونت‌طلبی فرقه‌ای دامنه خود را به کل منطقه کشانده و موجب جنگ فرقه‌ای در سوریه و دیگرکشورها شده است. اتفاقاتی که در عراق در طول سالیان گذشته رخ داده سبب تغییرات گسترده‌ای در این کشور شده است. انتخاباتی که صورت گرفت و اکثریت یک طیف توانستند به قدرت برسند و نظام سیاسی عراق را در دست بگیرند.

رویدادهای بسیاری در لبنان و دیگر کشورهای منطقه رخ داد که می‌توان تاریخچه آن را در کشوری مانند لبنان دید. با نگاهی به شرایط به وجود آمده در منطقه خاورمیانه مشاهده می‌شود که اتفاقات بزرگ در کشورهای ایران، عربستان، ترکیه و مصر در چند سال گذشته رخ داده و همچنین دخالت‌های خارجی در منطقه سبب شده تا نوعی از تندروی جای خود را به میانه‌روی بدهد. اما در حال حاضر تمامی کشورهای منطقه به گونه‌ای با این افراطی‌گری درگیرند.

در عراق و سوریه با ورود گروه‌های تروریستی که توانسته‌اند میدان فعالیت داشته باشند، نمی‌توان شرایط مناسبی را برای آینده پیش‌بینی کرد. اگر به گروه‌ها و ملت‌هایی که در منطقه هستند توجه و مطالبات و تقاضاهای آن‌ها بررسی شود متوجه می‌شویم که مطالبات سیاسی مردمی که در کشورهای منطقه هستند با عملکردهای این گروه‌ها به شدت در تضاد است. یک طرف مردم و طرف دیگر گرو‌ه‌های تندرو قرار گرفته‌اند و به نظر می‌رسد حرکت‌های تندی که از سوی گروه داعش و گروه‌های مسلحی که عملیاتی هستند و ادعای اعتقاد به اسلام را نیز دارند صورت می‌گیرد بسیار با خواست مردم متفاوت است. این گروه‌ها با گرایشات فرقه‌ای که دارند و توانسته‌اند پا بگیرند و در عراق و سوریه میدان‌داری کنند باعث به وجود آمدن اتفاقات ناخوشایندی در منطقه شده است. 

نکته مهم این که هیچ کدام از دولت‌های منطقه‌ای راضی به این حجم از خشونت در اطراف خود نیستند و طبیعتا تحمل پذیرش چنین شرایطی برای آنها غیرممکن است. تحرکات سیاسی و فرقه‌ای بیماری کشنده‌ منطقه محسوب می‌شود. بیماری سخت و پرجراحتی که باید هرچه سریعتر برای آن چاره‌ای اندیشید، اما با راه‌حل‌های کوتاه‌مدت ریشه اختلافات فرقه‌ای و مذهبی بر سر جای خود باقی خواهد ماند و راه‌حلی جز بازگشت به گفت‌وگو و تفاهم رهبران مذهبی در کشورهای بزرگ منطقه از جمله ایران، عربستان، ترکیه و مصر وجود ندارد. باید همه کشورهای منطقه بسیج شوند که برای خشونت‌گرایی که مشکل تمامی کشورهای منطقه است راه‌حلی پیدا کنند زیرا اگر این موضوع ادامه پیدا کند تمامی کشورها و مردم منطقه ضرری جبران‌ناپذیر را تحمل خواهند کرد. 

چرا در ژوئن 2014 موصل در کمتر از یک ساعت سقوط کرد

موصل شهری در شمال کشور عراق و مرکز اداری استان نینوا است. موصل با بیش از یک میلیون نفر جمعیت سومین شهر بزرگ عراق پس از بغداد و بصره است.  شهر اصلی موصل در ساحل غربی دجله قرار گرفته در حالی که شهر باستانی نینوا در دوران آشور در سمت شرقی بوده‌ است. بیشتر مردم این شهر عرب هستند؛ اما اقلیت‌های قابل توجه کرد، ترکمن و آشوری نیز در شهر زندگی می‌کنند. جمعیت شهر در سال ۲۰۰۸ به یک میلیون و هشتصد هزار نفر رسیده بود اما در سال ۲۰۱۴ حدود نیم میلیون نفر آواره شدند هرچند هنوز هم جمعیت شهر بیش از میلیون نفر است.

دهم ژوئن سال 2014 میلادی، جهان با انتشار خبر اشغال موصل شوکه شد. در اینجا یک سوال بسیار حیاتی مطرح می‌شود که چگونه ۱۳۰۰ تروریست داعشی ارتش ۳۵۰ هزار نفری عراق را شکست دادند؟ آخرین ساعات شب قبل از انتشار خبر، تروریست‌های داعش بدون مواجه شدن با هیچ مقاومتی بر سومین شهر بزرگ عراق مسلط شدند و تمام ساختمان‌های دولتی را اشغال کردند. پس از انتشار خبر، گمانه‌زنی ‌های فراوانی در مورد علل این واقعه مطرح شد؛ از نفوذ داعش میان مردم موصل تا خیانت مسئولان امنیتی.

اشغال موصل نفع زیادی برای داعش داشت. دومین انبار بزرگ مهمات عراق در این شهر قرار داشت که تمام محتویات آن توسط داعش غارت شد. اسلحه نیروهای عراق نیز پس از فرار از موصل به دست تروریست‌های داعش افتاد. حمله به بانک مرکزی این شهر نیز ثروتی بالغ بر 420 میلیون دلار پول نقد برای تروریست‌ها به ارمغان آورد. ثروت داعش پس از غارت بانک مرکزی موصل به بیش از دو میلیارد دلار رسید.

روزنامه «فایننشنال تایمز» چند روز پس از سقوط موصل از قول شهروندان عراقی نوشت: تحرّکات داعش در موصل به طور کامل برای ساکنان این شهر قابل پیش بینی و خیانت برخی نیروهای ارتش و سیاسیون در اشغال این شهر تاثیرگذار بود.

خالد العبیدی وزیر دفاع عراق گفت سقوط شهر «موصل» به خاطر فساد در نهادهای نظامی بود.

وزیر دفاع عراق اظهار داشت علت اصلی اینکه شهر موصل به دست تروریست‌های داعش افتاد، فساد نهادهای نظامی، وجود فرماندهان نظامی بی‌لیاقت و فاسد و بدرفتاری نیروهای عراق با ساکنان این شهر بود.

وی ادامه داد: «نیروهای عراقی بدون اینکه با داعش بجنگند، عرصه را ترک کردند. من نیز در شبی که موصل سقوط کرد در آنجا بودم. صدای گلوله شنیده می‌شد؛ گویا جشن عروسی بود... تروریست‌های داعش شجاع نیستند؛ ولی متأسفانه هیچ کس با آنها نمی‌جنگد.».

العبیدی با اشاره به اشتباهات ارتش عراق در رویارویی با عناصر داعش، تصریح کرد زمانی که داعش وارد شهر موصل شد، اگر یک نیروی نظامی در سطح یک گردان در آنجا حضور داشت، کافی بود تا داعش به پایان رسد. وی با اشاره به اینکه 80% از ساکنان شهر موصل همراه دولت و ارتش هستند، تأکید کرد که آنها منتظر آزادسازی شهر از دست تروریست‌های داعش هستند.

النجیفی استاندار نینوا اولین نامی بود که به عنوان مقصر سقوط مرکز نینوا مطرح شد. سند این ادعا نیز تصویر نامه‌ای بود که از طرف وی خطاب به تمام ادارات استان نوشته شده بود. النجیفی در این نامه دستور اکید داده بود که تمام اسناد خرید و فروش و نامه‌های اداری که دارای امضای وی است سوزانده شود. النجیفی در بخش دیگری از نامه خود، دستور داده بود که هیچ یک از کارمندان و کارگران حق مقابله با «مجاهدان» را ندارند و باید برای محافظت از جان و مال خود از شهر فرار کنند. کم کردن نگهبانی‌های شبانه برای محافظت از جان نیروها نیز یکی دیگر از مفاد این نامه بود. در انتهای این نامه ذکر شده است که در صورت سرپیچی از این دستورات، با افراد خاطی به شدیدترین حالت برخورد خواهد شد.

فرماندهان نظامی استان نینوا مستقر در موصل نیز پس از سقوط این شهر، به حکم «نوری المالکی» نخست وزیر وقت عراق برکنار شدند. بر اساس حکم مالکی، سپهبد «مهدی الغراوی» فرمانده نیروهای استان نینوا، سرلشگر «عبدالرحمن حنظل» معاون وی و دو تن از افسران ارشد به نام‌های سرهنگ ستاد «حسن عبدالرزاق» و «هدایه عبدالکریم» فرمانده تیپ سوم پیاده نظام مستقر در موصل را برکنار کرد.

اسناد جدید وزارت خارجه عربستان که ویکی لیکس آنها را منتشر کرد، پشت پرده سقوط مشکوک موصل به دست داعش را تا حد بیشتری فاش می‌کند. بر اساس اسناد منتشر شده، عربستان بعد از سقوط موصل 575 میلیون دلار به حساب اسامه النجیفی رئیس سابق پارلمان عراق واریز کرده است. 

دستیابی به موصل، از نظر کارشناسان نظامی اسرائیل که در روزهای اشغال از خوشحال‌ترین افراد کره زمین بودند، شش نکته پراهمیت داشت:

1. تصرف موصل کلید بزرگراه بغداد را به دست می‌داد و آنها را قادر می‌ساخت که از سه جهت به سمت پایتخت پیش بروند: در سمت غرب از فلوجه و رمادی، سمت شرق از استان دیالی و در شمال، از موصل.

2. القاعده می‌تواند جبهه عراق و سوریه خود را ادغام کرده و  حرکت آزادانه نیروهای خود را در این منطقه برقرار سازد.

3. با دستیابی به موصل، القاعده به دجله و فرات، دو رود مهم عراق مسلط می‌شود و بخشی از منابع آبی شهرهای جنوب ایران به دست آنها می‌افتد.

4. با تصرف موصل، ابوبکر البغدادی، فرمانده داعش، یک پرواز جهشی به سوی هدف اصلی خود، یعنی تشکیل خلافت مستقل اسلامی در قلب خاورمیانه انجام می‌دهد. هیچ ارتشی، حتی ارتش ایالات متحده، قادر به جلوگیری از تشکیل چنین کشوری، که می‌تواند تهدیدی برای امنیت عربستان سعودی، اردن، ترکیه و اسرائیل باشد، نیست.

5. موصل یک شاهراه حیاتی در تجارت نفت شمال عراق است؛ یک سوم نفت خام صادر شده منطقه، از این شهر و پمپ کرکوک بوده است.

6. ایران و حزب‌الله با جبهه دوم القاعده در عراق مواجه می‌شوند. ایران برای حفظ منافع استراتژیک خود، مجبور به ارسال نیرو به عراق برای نجات بغداد از سقوط خواهد شد که می‌تواند منجر به تضعیف جبهه سوریه شود و مهم تر از هرچیز، این یکی دیگر از عرصه‌های جنگ سنی و شیعه خواهد بود.

و سرانجام لحظه موعود فرا رسید

سرانجام با دستور مستقیم حیدر العبادی نخست‌وزیر عراق عملیات آزادسازی موصل با شرکت ارتش عراق، نیروهای حشدالشعبی، پلیس فدرال و پیشمرگه‌های کرد در نیمه شب 26 مهرماه آغاز شد. توپخانه نیروهای عراقی آغاز بمباران خود را از محور القیاره در جنوب موصل صورت داد. هم چنین در این عملیات با راکت 155 میلی‌متری مواضع داعش به شدت در محور خازر به الحمدانیه مورد هدف قرار گرفته است. در این عملیات راکت‌انداز‌های پلیس فدرال عراق مسیرهای امداد رسانی داعش را نیز مورد هدف قرار دادند. 

در آغاز عملیات آزادسازی، نیروهای ویژه عملیاتی عراق و نیروهای پیشمرگه از محور«ناوران» به سمت منطقه «الشلالات» در شرق موصل به حرکت در آمدند. نیروی هوایی عراق نیز بمباران خود را از محور «بعشیقه» در شرق موصل و راه‌های امداد رسانی داعش را آغاز کرد.

مجموعه اهداف اولیه عملیات به 350 هدف می‌رسد، به علاوه راه‌های مواصلاتی نظامی هنوز به شکل مستمر مورد هدف قرار نگرفته است.  بر اساس اظهارات «عبدالوهاب الساعدی» فرمانده عملیات آزاد سازی فلوجه، ارتش عراق با تقویت لحظه به لحظه محورهای عملیات، به تقویت این محورها پرداخته و کنترل بخش‌های مهمی را بر عهده دارد.

در هر حال طفل نامشروع داعش در موصل به سن راه رفتن نرسیده و به نظر می‌رسد با تلاش‌های ارتش عراق، حشدالشعبی و مردم به زودی به زباله‌دان تاریخ پیوند خواهد خورد.