تصاویر ماهواره‌ای از سقوط جرثقیل در مسجدالحرام

تصاویر ماهواره‌ای بدست آمده از حادثه سال گذشته سقوط جرثقیل در محوطه مسجدالحرام، عمق این فاجعه را از زاویه‌ بهتری نشان می‌دهد. این تصاویر در ایام برگزاری حج توسط مشرق منتشر می‌شود تا میزان تهدید جانی زائران خانه خدا به‌واسطه ساخت و سازهای آل‌سعود در حریم کعبه مشخص‌تر شود.

 تصاویر ماهواره‌ای جرثقیل قبل از سقوط:

 تصاویر ماهواره‌ای جرثقیل بعد از سقوط:

سقوط این جرثقیل در محوطه مسجدالحرام در 20 شهریور 94 که با چهاردهمین سالروز حملات ۱۱ سپتامبر هم‌زمانی داشت، در حدود 107 کشته و 238 زخمی بر جای گذاشت. اکثر جان‌باختگان از اتباع کشورهای هند، پاکستان، اندونزی و ایران بوده‌اند، که در این میان ۱۵ زخمی و ۱۱ تن کشته از میان زائران ایرانی بوده است.

علت حادثه

برای سقوط جرثقیل علت‌های مختلفی بیان شده است؛ در جدیدترین گزارش‌ مرتبط، روزنامه عربستانی عکاظ نوشت: «یک شرکت مشاوره‌ای چند ماه پیش از حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام در یک گزارش کارشناسی، درباره خطر وقوع این حادثه هشدار داده بود». این روزنامه آورده است: «این گزارش سری که دستگاه‌های تحقیقاتی دریافت کرده‌اند، از ضعف و نقص در نظارت و سهل‌انگاری زیاد در تعامل با خطرات به‌کارگیری این وسایل پرده برداشته است».

عکاظ پیش تر نیز اطلاعاتی را درباره این حادثه دلخراش منتشر کرده بود: «گزارش وزارت دارایی (سعودی) فاش می‌کند که این وزارتخانه،‌ 10 ماه پیش از سقوط جرثقیل، خواستار برچیده شدن آن شده بود». این گزارش مشخص می‌کند که وزارت دارایی سعودی حمایت مالی از استقرار جرثقیل را 10 ماه پیش از سقوط آن متوقف کرده و خواستار برچیده شدن آن شده بود، زیرا دیگر نیازی به این جرثقیل در آن مکان نبود و ادامه نصب آن بی‌فایده بود و باید منتقل می‌شد». با توجه به این گزارشات، معرفی مقصر اصلی سقوط جرثقیل در مسجدالحرام به‌طور مشخص تعیین نمی‌شود، و نتیجه نهایی این تحقیقات هم به حاشیه رفتن مسئولیت مقامات آل سعود در رابطه با این فاجعه است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در پیام خود به به کنگره عظیم حج، به مقصر بودن آل‌سعود در دو حادثه منا و سقوط جرثقیل اشاه می‌کنند: «اکنون قریب یک سال از حوادث مُدهش (هراس انگیز) منا میگذرد که در آن، چند هزار نفر در روز عید و در لباس احرام، در زیر آفتاب و با لب تشنه، مظلومانه جان باختند؛ اندکی پیش از آن در مسجدالحرام نیز جمعی در حال عبادت و در طواف و نماز به خاک و خون کشیده شدند. حکّام سعودی در هر دو حادثه مقصّرند».

چکیده‌ای از جرثقیل باعث حادثه

این جرثقیل یکی از حرثقیل‌های به‌کار برده شده در ساخت و سازهای مسجد الحرام و بزرگ‌ترین جرثقیل در غرب آسیا (خاورمیانه) است. ارتفاع آن ۲۰۰ متر و پیش از حادثه در صحن‌های شرقی و شمالی مسجد الحرام استفاده می‌شد. مساحتی که جرثقیل استفاده می‌کند ۲۵۰ متر مربع است. این دستگاه جرثقیل غول‌پیکر ساخت آلمان و تنها دو مدل از آن در جهان وجود دارد. نسخه‌ای که در عربستان وجود دارد، مسئولش یک تکنسین آلمانی است.

وظیفهٔ اصلی این جرثقیل انتقال خاک و موادی که از مسجدالحرام خارج می‌شود، بعلاوه انتقال وسایل مورد نیاز ساخت و ساز است و هدف از آن آسایش نمازگزاران و طواف‌کنندگان عنوان شده تا تأثیری روی حرکتشان نگذارد. با وجود این، جرثقیل فقط در هنگام انتقال بارهای بسیار سنگین استفاده می‌شود. این دستگاه ۷۵ تن در یک بار می‌تواند جابه جا کند و دارای زنجیرهای ضخیمی شبیه به تانک است که کمک می‌کند کنترل بر آن راحت‌تر شود و معمولاً قبل از استفاده آن را به مناطق مشخص برای استحکام بیشتر می‌بندند. جرثقیل در قسمت شرقی در مقام ابراهیم سقوط کرد.

شهادت دانشمند فضایی ایران در حادثه جرثقیل

 احمد حاتمی، دانشمند ارشد علوم فضایی و استاد دانشگاه، در میان ۱۱ ایرانی است که بر اثر سقوط جرثقیل در مسجدالحرام در مکهٔ عربستان به شهادت رسیدند. پژوهشگاه فضایی ایران با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «دکتر "احمد حاتمی کلشتری" روز جمعه در حالی‌که مشغول امدادسانی به مصدومان حادثه سقوط جرثقیل بود، دچار سانحه شد و بعد از انتقال به بیمارستان، جان به جان آفرین تسلیم کرد. حاتمی 55 ساله، عضو هیات علمی پژوهشکده سامانه‌های حمل و نقل فضایی پژوهشگاه فضایی ایران بود. وی در رشته مهندسی مکاترونیک فوق دکترا و در رشته مهندسی مکانیک طراحی کاربردی از انگلستان دکترا داشت. همچنین وی مدیریت چندین پروژه ملی از جمله طراحی و آزمایش مدل مقیاسی حامل، طراحی و آزمایش مدل مقیاسی رحا و ساخت دستگاه کشش نخ بدون تماس نوری را برعهده داشت».

هیچ‌گاه مشخص نشد که چگونه این دانشمند فضایی ایران که ابتدا از حادثه سقوط جرثقیل جان سالم به در می‌برد، اما بعد در حین کمک کردن به افراد مصدوم کشته می‌شود؛ یکی از فرضیات مطرح شده در رابطه با این حادثه، زیرنظر گرفتن احمد حاتمی توسط یکی از سرویس‌های جاسوسی است که در بزنگاه فضای بهم ریخته به علت سقوط جرثقیل، توانسته عملیات ترور این دانشمند ایرانی را عملیاتی کند و ایشان را به شهادت برسانند.