دلایل ائتلاف دوبارۀ اردوغان با اسد!

عبدالباری عطوان نویسنده و تحلیلگر برجسته جهان عرب در گزارشی به چرخش مواضع ترکیه در قبال سوریه و علل گرایش رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه برای ائتلاف دوباره با بشار اسد همتای سوری خود پرداخت و نوشت: اظهارات بنعلی یلدریم نخست وزیر ترکیه از دگرگونی بزرگی در مواضع ترکیه در قبال سوریه حکایت داشت. این امر در بستر "تفاهم های محرمانه" با میانجیگری هم پیمان روس حاصل شد که برگزاری گفت وگوی علنی بین ترکیه و دمشق به عنوان دو دشمن سرسخت را در دمشق یا آنکارا در آینده نزدیک به همراه خواهد داشت.

عطوان در این مطلب نوشت:

یلدریم شنبه گذشته ما را غافلگیر کرد زیرا او سخنی را به زبان آورد که گفتن آن تا دو ماه پیش ممنوع بود. یلدریم با احترام و ارج نهادن به جایگاه بشار اسد و نقش بارز او به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در درگیری سوریه صحبت کرد و گفت که ترکیه تمایل دارد تا نقشی بزرگتری در بحران سوریه در شش ماه آینده ایفا کند تا خونریزی ها متوقف و اوضاع وخیم تر نشود.

چه کسی تا چند روز پیش باور می کرد که یلدریم چنین حرف هایی درباره بشار اسد بزند؛ درحالی که ترکیه در پنج سال گذشته با تمام قوا برای سرنگون کردن وی تلاش می کرد.

باید به این نکته توجه کرد که سیاست بر اساس منافع است و عقب ‌نشینی از مواضع راهبردی به طور ناگهانی نیست بلکه تدریجی صورت می گیرد. ترکیه نیز با جایگزین کردن یلدریم به جای احمد داود اوغلو اینکار را کرد و از آن زمان به طور تدریجی موضع خود را تغییر داده و درصدد توجیه آن برآمد و چه بسا در این میان اوغلو سپر بلا شد.

این چرخش موضع ترکیه به لطف سه عامل اساسی صورت گرفت. نخستین عامل، سرنگونی جنگنده روس و ورود ترکیه به بحران واقعی با روسیه و همزمان با این موضوع، تحقیر این کشور توسط ناتو بود زیرا ناتو اردوغان را در این شرایط تنها گذاشت.

دومین عامل این بود که آمریکا و اروپا بین اردوغان و کردها، کردها را ترجیح دادند و اردوغان دریافت که غرب تلاش زیادی می کند تا یک دولت کرد در طول مرزهای جنوبی ترکیه تشکیل دهد و تمامیت ارضی ترکیه بیشتر از همه از طرف دوستان آمریکایی او در معرض خطر قرار گرفته است تا دشمناش.

سومین عامل نیز کودتای نظامی نافرجام اخیر بود که چشم رئیس جمهور ترکیه و حزب عدالت و توسعه او را به خطرات داخلی باز کرد چرا که او اولویت خود را جنگ در سوریه قرار داده و از داخل غافل شده بود.

ییلدریم در نخستین سخنرانی بعد از روی کار آمدن از بیهوده بودن جنگ در سوریه و لزوم اتخاذ سیاست صفر کردن مشکلات با کشورهای همسایه صحبت کرد.

با توجه به شرایط کنونی، ترکیه خود را برای ورود به یک ائتلاف چهارجانبه در کنار عراق و ایران و سوریه آماده می کند تا به مقابله با دشمن مشترک یعنی کردها بپردازد. این امر به معنای چشم پوشی ترکیه از میراث پنج ساله گذشته خود از مداخله نظامی در سوریه و جنگ نیابتی در خاک این کشور برای سرنگون کردن بشار اسد با هماهنگی با سعودی ها و قطری ها گرفته تا حمایت از معارضان سوری خارج نشین و تسهیل بخشیدن به پشتیبانی و حمایت تسلیحاتی از آنها است.

سه علامت و نشانه مهم زیر برداشت و نتیجه ‌گیری ما را تقویت می‌کند.

نخست، حمله هوایی جنگنده های سوریه برای اولین بار از زمان آغاز بحران به مواضع "آسایش" یا همان شاخه نظامی حزب کارگران کردستان ترکیه که مورد استقبال یلدریم قرار گرفت.

دوم، اعزام هواپیماهای آمریکایی به شهر حسکه که شاهد درگیری‌ نیروهای ارتش سوریه و نیروهای کرد است، که بر یک سوم این شهر کنترل دارند. آمریکا با اینکار پیام داد که به حمایت از کردها متعهد است و در صورت لزوم، آماده ورود به جنگ است.

سوم، سردی و رکود فزاینده روابط کشورهای عرب حوزه خلیج ‌فارس و ترکیه خصوصا روابط ریاض و آنکارا از یک سو و گرمی روابط ایران و ترکیه در برهه اخیر از سوی دیگر.

سیاست بازی ساده‌ ای نیست و باید یادآور شد که سیاستمداران زبده و زیرک از همه برگه های برنده خود برای خدمت به منابع  کشورشان استفاه می کنند و این چیزی است که سیاستمداران سوری، ایرانی و ترک‌ انجام داده و هم اکنون درحال انجام آن هستند.

دولت سوریه در پنج سال گذشته با برگ برنده کردها بازی کرد و با آنها در مقابل جناح معارضان سوری خارج نشین تحت حمایت آمریکا و کشورهای عرب حوزه خلیج ‌فارس هم‌پیمان شد. در مقابل ترکیه نیز از برگ برنده جناح معارضان سوری خارج نشین و کشورهای عربی حامی این جناح بهره برد و هم اکنون بین ترکیه و سوریه بر سر این دو برگ معامله می شود یعنی سوریه از برگ برنده کردها چشم ‌پوشی می‌کند و در مقابل نیز ترکیه از برگ برنده جناح معارضان سوری خارج نشین دست بر می دارد.

چه‌ بسا ماه عسل ترکیه با جناح معارضان سوری خارج نشین سوریه در شرف پایان یافتن باشد. شاید این امر درخصوص روابط جناح معارضان سوری خارج نشین با آمریکا نیز صدق کند زیرا آمریکا برای حمایت از کردها جنگنده های خود را به چرواز در آورد اما برای معارضان سوری حتی یک دستگاه "موتور سیکلت" هم نفرستاد.