"نقشه" دست‌درازی قطر به جیب‌ ایرانیان

میدان گازی پارس جنوبی بزرگترین منبع گازی جهان است که بر روی خط مرزی مشترک ایران و قطر در خلیج فارس قرار دارد و اصلی‌ترین منبع انرژی ایران و قطر محسوب می شود.

این میدان دارای حدود 1800 تریلیون فوت‌مکعب (51 تریلیون متر‌مکعب) گاز طبیعی درجا و 50 میلیارد بشکه ( 7.9 میلیارد متر‌مکعب) میعانات گازی است. این میدان گازی، مساحتی حدود 9700 کیلومتر مربع ( 3700 مایل‌مربع) را پوشش می‌دهد که از این مساحت، 3700 کیلومتر‌مربع ( 1400 مایل‌مربع) آن واقع در آب‌های ایران است و 6000 کیلومتر‌مربع ( 2300 مایل‌مربع) واقع در آب‌های قطر است.

برآوردهای وزارت نفت ایران حاکی از این است که ذخیره گاز در بخش ایرانی این میدان مشترک 14 تریلیون متر مکعب به همراه 18 میلیارد بشکه میعانات گازی است که حدود 7.5 درصد از کل گاز دنیا و نزدیک به نیمی از ذخایر گاز کشور را شامل می‌شود، اما برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشان می دهد که از 14 تریلیون مترمکعب گاز درجا در بخش ایرانی این میدان، فقط حدود 10 تریلیون مترمکعب گاز قابل برداشت است که این میزان معادل 36 درصد از کل ذخایر گازی موجود در ایران و معادل 5.6 درصد از کل ذخایر گازی جهان را در بر می گیرد.

بخش قطری میدان مشترک پارس جنوبی با نام "گنبد شمالی" شناخته می شود. قطر تمامی نیاز داخلی و صادراتی گاز خود را از "گنبد شمالی" تأمین می کند. طبق برآوردهای صورت گرفته میزان ذخایر گازی بخش قطری این میدان مشترک،  36 تریلیون مترمکعب است که IEA میزان قابل استحصال گاز در بخش قطری را حدود 26 تریلیون مترمکعب تخمین زده است.

موقعیت مهمترین پروژه های قطر در میدان "گنبد شمالی" را در شکل زیر می بینید.

با این وجود، مخزن گازی پارس جنوبی بین دو کشور مشترک است و قسمت عمیق تر آن در بخش قطری قرار دارد و ساختار این مخزن نشان می دهد که شیب آن به سمت قطر است و هر چه قطر برداشت بیشتری داشته باشد، سیر حرکت منابع گازی و میعانات به سمت قطر بیشتر می شود.

قطر توسعه "گنبد شمالی" را از سال 1991 آغاز کرده اما ایران توسعه "پارس جنوبی" را از سال 2001 آغاز کرده است که در شروع به کار 10 سال از قطر عقب مانده ایم. در فاصله سال های 1991 تا 2001 ، قطر حدود 210 میلیارد مترمکعب گاز از این میدان استخراج کرد که به ارزش آن زمان، حدود 60 میلیارد دلار برای قطر درآمد به دنبال داشته است.

قطر پروژه های متعددی در میدان گنبد شمالی تعریف کرده و اکنون با 16 فاز تولیدی به میزان 650 میلیون مترمکعب در روز از بخش قطری میدان مشترک پارس جنوبی برداشت گاز دارد و ایران نیز هم اکنون برداشتی 430 میلیون مترمکعبی در روز از میدان گازی پارس جنوبی دارد.

وضعیت کلی پروژه های گازی قطر بدین صورت است:

به عبارتی در حال حاضر قطر 1.5 برابر ایران از منابع مشترک گازی پارس جنوبی برداشت می کند. میزان برداشت قطر از منابع مشترک گازی با ایران، بنا بر اذعان مسئولان فعلی وزارت نفت در ابتدای سال 92 حدود 2.5 برابر ایران بوده است.

در ایران 24 فاز توسعه ای برای پارس جنوبی تعریف شده که در حال حاضر فازهای 1 تا 10 به طور کامل در مدار بهره برداری هستند. فازهای 12، 15 و 16 با بخشی از ظرفیت خود در مدار بهره برداری هستند و دیگر فازها در دست توسعه هستند. فاز 11 پارس جنوبی نیز که مرزی ترین فاز توسعه ای این میدان مشترک است هیچ توسعه ای نداشته و در حالی که برداشت طرف قطری از بخش نزدیک به این فاز با سرعت در حال انجام است، وزارت نفت هنوز هیچ تصمیمی برای توسعه این فاز نگرفته است.

بهره برداری از فازهای 12، 15 و 16 در حالی در دولت یازدهم محقق شده که این فازها در طی یک دهه گذشته در دست توسعه بودند. وزارت نفت قرار بود در دولت یازدهم منابع مالی لازم برای سرمایه گذاری بیشتر در توسعه فازهای پارس جنوبی را فراهم کند که این برنامه پس از انتظار دو ساله برای انجام توافق هسته ای، اکنون قریب به یکسال در انتظار اجرای برجام و به نتیجه رسیدن مدل جدید قراردادهای نفتی ایران است.

باید دید افزایش جذب سرمایه در پارس جنوبی با رویکرد دولت یازدهم در جذب منابع مالی خارجی، در دولت یازدهم محقق می شود یا این هدفگذاری سال 92 دولت یازدهم، شعار انتخاباتی دولت دوازدهم خواهد شد.

در حالی ایران از سال 2001 تاکنون قریب به 60 میلیارد دلار در پارس جنوبی سرمایه گذاری کرده که قطر از سال 1991 قریب به 420 میلیارد دلار در میدان گنبد شمالی سرمایه گذاری کرده است.