دستاورد اصلی توافق هسته‌ای ایران چه بود؟

 چالش‌ها بر سر توافق هسته‌ای ایران همچنان ادامه دارد و سیاستمداران آمریکایی از جمله جمهوری‌خواهان، دولت باراک اوباما -رئیس‌جمهور این کشور- را به دروغگویی متهم می‌کنند. نظر دونالد ترامپ -یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا- در خصوص توافق هسته‌ای ایران و رد کردن امکان اجرا شدن برجام به چالش‌ها و تنش‌ها دامن زده است. اما این منتقدان هنوز پاسخی برای سوالات زیر پیدا نکرده‌‍اند: دستاورد اصلی توافق هسته ای ایران چه بود؟ و ضعف‌های احتمالی آن چه هستند؟

 

به نظر می‌رسد ترامپ فهم درستی از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ندارد. او به این توافق از دید اقتصادی نگاه می‌کند. از نظر او آمریکا به ایران 150 میلیارد دلار پرداخته و در ازای آن چیزی دریافت نکرده است؛ اما در حقیقت آمریکا 150 میلیارد دلاری را که غصب کرده بود پس داده است. منتقدانی که عضو کنگره هستند وانمود می‌کنند از جوانب تکنیکی توافق هسته ای ایران بی‌خبر هستند و این توافق را فقط از این جهت که به ایران مربوط می‌شود، توافقی بد می‌دانند.

 

حقیقت این است که زمان کافی سپری شده است تا نشان دهد توافق هسته ای از جهت محدود کردن توانایی هسته ای ایران موفق بوده و برنامه هسته ای این کشور را تحت نظارت بین‌المللی قرار داده است. همچنین گزارش منتشر شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این امر را تأیید می‌کند و ایران تاکنون به تعهداتش عمل کرده است.

 

توافق هسته ای ایران با گروه پنج بعلاوه یک تأثیر ویژه‌ای بر تولید پلوتونیم ایران داشت. این ماده در کنار اورانیوم غنی شده برای ساخت بمب اتمی بکار می‌رود. پلوتونیم به شکل طبیعی روی کره زمین وجود ندارد و باید در راکتورها ساخته شود. به گفته نگارنده گزارش ایرانی‌ها قصد داشتند راکتوری در اراک بسازند که پلوتونیم تولید کند. ایرانی‌ها سال‌ها مانع بازدید ناظران از اراک می‌شدند(!)؛ اما در حال حاضر این جریان تغییر کرده است و یک راکتور جدید با کمک روسیه و چین در این محل در حال احداث است.

 

با اینکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صلح آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران را تأیید کرده است و ایران اعلام کرده برنامه های خود در این رابطه را در سال 2003 متوقف کرده است، نگارنده گزارش ادعا می‌کند این کشور دنبال دستیابی به سلاح هسته ای بوده است. وی در پایان اینگونه نتیجه می‌گیرد که از آنجاییکه ایران دانش و مواد لازم برای ساخت سلاح و بمب هسته ای را دارد، برجام برای ممانعت از رسیدن تهران به این اهداف مناسب و ضروری است.