اما و اگرهای طرح اصلاحات اقتصادی آل‌سعود

عربستان سعودی با توجه به افول بهای نفت نگران و حوادث خاورمیانه که در اثر رقابت فزونی با ایران خطرناک تر می شود ناراحت است. این کشور در نظر دارد مسیر جاه طلبانه جدیدی را برای سلطنت عربستان تعریف کند.

شاه سلمان از طریق تعدادی از فرمان های شاهی مدتی پیش عده‌ای از  وزیران ارشد را عوض و برخی از نهادهای دولتی را بازسازی کرد. این اقدام بعنوان گام های اولیه در یک طرح شجاعانه جهت کاهش اتکای سنگین کشور بر نفت و متنوع ساختن اقتصاد آن و همچنین بهتر کردن کیفیت زندگی مردم توصیف شده است.

این فرمان ها که شامل بازسازی وزارت نفت و تعویض وزیر طولانی مدت آن علی النعیمی بوده، برنامه‌ای را به راه انداخت که ماه گذشته توسط محمد بن سلمان یعنی پسر شاه سلمان و معاون ولیعهد کشور اعلام شده بود. محمد طی سال گذشته بعنوان کسی مطرح شده است که برخوردار از نفوذ چشمگیری می باشد.نامبرده فقط 30 سال دارد اما بر سیاست اقتصاد و نفت کشور نظارت دارد و ریاست وزارت دفاع کشور نیز بعهده او می باشد.

نظم منطقه‌ای که عربستان سعودی از مدت طولانی بر آن مسلط بوده با مشکل مواجه  است. در حال حاضر جنگ در عراق، سوریه و یمن ادامه دارد و رقیب اصلی این کشور یعنی ایران نفوذ خود را گسترش می دهد. بعلاوه، بهای پائین نفت اقتصاد کشور را با مشکل مواجه ساخته و بودجه این کشور با کسری روبرو شده است. برخی شرکت های سعودی در پرداخت حقوق کارمندان خود احساس مشکل می کنند.

عدیل ملک که پژوهشگر رشته اقتصاد های جوامع مسلمان در دانشگاه آکسفورد می باشد گفت: «چیزی که شما در عربستان سعودی مشاهده می کنید نشانگر نیاز واقعی اصلاح می باشد که در رده های بالای دستگاه حاکم عربستان احساس می شود. شما به راحتی می توانید ببینید که در زیر صندلی های حاکمان آتش وجود دارد.»

محمد بن سلمان سیاست دولت عربستان را عوض کرده است. این سیاست از چند دهه گذشته ادامه داشت و بسیار محتاطانه اقدام می کرد. این سیاست زیر نظر شاهزادگان ارشد پیش می رفت. اما بسیاری از این شاهزادگان الان به حاشیه گذاشته شده اند.

طرح جدید توسعه کشور موسوم به «چشم انداز سعودی 2030» توسط محمد بن سلمان طراحی شده است. اما تحلیلگران و اقتصاددانان توان دستگاه دیوان سالاری سعودی و نیروی کار بی سواد محلی جهت دستیابی به اهداف مهاجمانه این طرح را زیرسئوال برده‌اند.

هدف برخی از تغییرات اعلام شده بازسازی دولت بوده تا بتواند جهت دستیابی به اهداف طرح اعلام شده اقدام کند.

این تغییرات شامل وزیر نفت النعیمی هم بوده است. وی با 80 سال سن این سمت را از سال 1995 بعهده داشته است.

سیر نزولی بهای نفت در اواسط سال 2014 شروع شد. النعیمی از سیاست دولت عربستان مبنی بر حفظ سطح تولید جهت حفظ سهم بازار و آسیب رساندن به تولیدکنندگان نفت در آمریکا حمایت کرد. این سیاست بیشتر موفق بوده و منجر به عرضه نفت بیش از تقاضا در بازار شد. این امر بهای نفت را در سطح پائین نگاه داشت.

النعیمی جزء مهم سیاست خانواده شاهی مبنی بر استفاده از ثروت نفتی جهت تأمین بودجه سیاست اجتماعی کشور بوده است. اما محمد بن سلمان می خواهد از طریق خصوصی سازی گسترده از این سنت فاصله بگیرد.

اگرچه النعیمی از خیلی وقت پیش علاقمند بازنشستگی بوده است اخراج ناگهانی اش به تحلیلگران خارجی پیامی داده است که محمد بن سلمان می خواهد قدرت خود را به نمایش بگذارد.

داوید ال گولدوین یک مقام ارشد بخش انرژی در وزارت امور خارجه آمریکا گفت: «بجای گرفتن جشن از بازنشستگی النعیمی، نامبرده در یک ترمیم هیأت دولت اخراج شده است. این اقدام حتی در معیارهای سعودی بسیار بی ادبانه بود. آنگونه که نامبرده از کار برکنار شد علامتی می باشد که محمد بن سلمان انتصاب ها در سمت های مهم را هدایت می کند.»

النعیمی بعنوان مشاور دربار شاهی معرفی شده و توسط مقام جوان تر خالد الفلیح جایگزین شده است. نامبرده قبلاً مسئول وزارت بهداشت بوده و ریاست شرکت آرامکو را نیز بعهده داشته است.

برخی کارشناسان انرژی انتصاب الفلیح را بعنوان اشاره ای هم برای ساختار قدرت سعودی و هم برای بازارهای بین المللی نفت توصیف کرده‌ اند که شاهزاده محمد بن سلمان در نظر دارد برنامه تغییر شرکت آرامکوی عربستان را راه اندازی کند. وی می خواهد آرامکو را به یک مجتمع انرژی تبدیل کند که می تواند با دخالت کمتری از سوی خانواده شاهی در پروژه ها سرمایه گذاری کند.

در ادامه این مقاله آمده است که آنان اخراج النعیمی را بعنوان علامتی توصیف نمی کنند که سیاست نفت عربستان به زودی تغییر پیدا خواهد کرد به ویژه در حالیکه قیمت های نفت به تدریج افزایش می یابد و رهبران سعودی حاضر نیستند راجع به تولید نفت محدودیت هایی را بپذیرند تا وقتیکه ایران نیز این کار را نکند.

این مقاله می افزاید که هیچ یک از فرمان های صادر شده از سوی دولت ساختار سیاسی کشور را مورد توجه قرار نداد و به مردم سعودی هیچ نقشی در انتخاب حاکمانشان داده نشده است. هیچ یک از مقامات تازه انتصاب شده زن نبوده است.

وزارت حج بعنوان وزارت حج و عمره نامگذاری شده است. در حالی که حج فقط  یک بار در طول سال صورت می گیرد، مراسم عمره تمام سال ادامه دارد. محمد بن سلمان راجع به افزایش تعداد زایرین عمره صحبت می کند. این منبع درآمد نیز تا به حال مورد بهره برداری قرار نگرفته است. وزیر این وزارت نیز تعویض شده است. بسیاری از افراد جوان سعودی در وب سایت های اجتماعی در خصوص تشکیل سازمان عمومی تفریح نیز ابراز نظر کرده و برخی آنرا استهزا می‌کنند. در یک کشور بسیار محافظه کار تشکیل چنین نهادی بسیار تعجب آور به نظر می رسد. در این کشور تئاتر و سینما ممنوع است و بسیاری از مردم برای تعطیلات و پایان هفته به خارج از کشور می روند.

در پایان این مقاله آمده است که محمد بن سلمان راجع به اهمیت تأمین راه های بیشتر برای سعودی ها جهت لذت از زندگی صحبت کرده است اما باید ببینیم که طبق طرح جدیدی چه گزینه های جدیدی تأمین می شوند.