نشست بی‌نتیجه درباره یارانه نقدی

به گزارش پارس به نقل از دنیای اقتصاد: حذف سه دهک از یارانه بگیران را شاید بتوان نقطه تلاقی و نزدیکی دیدگاه دولت و مجلس در خصوص ادامه اجرای قانون هدفمندی یارانه ها دانست. راهکاری که هم دولت یازدهم از ابتدای فعالیت تا کنون در هر موقعیت و از هر تریبونی آن را اعلام کرده و هم دیروز در قالب پیشنهادی توسط احمد توکلی مطرح شد تا در نشست مشترک دولت و مجلس بررسی شود.
کسری هزار میلیارد تومانی یارانه های نقدی تا انتهای سال و کسری ماهانه ۲ هزار میلیارد تومانی دولت برای پرداخت یارانه های نقدی موضوعی است که وزیر اقتصاد و دارایی روز گذشته مجددا تاکید کرد و گفت: ماهانه حدود ۳۵۰۰ میلیارد تومان به صورت نقدی به خانوارها پرداخت می شود، در حالی که درآمد ناشی از افزایش قیمت حامل های انرژی که قاعدتا باید در این مسیر پرداخت می شد، فقط ماهیانه چیزی حدود ۱۵۰۰ میلیارد تومان است. به گفته طیب نیا مبالغی از سایر ردیف های بودجه صرف پرداخت نقدی یارانه ها می شود، اما متاسفانه با کمبود مواجه هستیم. اگرچه پیش از این هم بارها مردان دولت به طرق مختلف آن را عنوان کرده بودند و خواهان اصلاح لایحه بودجه و حذف برخی از دهک ها یا تغییر در منابع شده بودند، اما نمایندگان مجلس خواهان اجرای فاز دوم بودند. علی طیب نیا دیروز در حاشیه مراسم تودیع و معارفه مدیرعامل بانک مسکن گفت: در حال حاضر اجرای مرحله دوم هدفمندی یارانه ها و افزایش قیمت حامل های انرژی مطرح نیست و نمی توان اقتصاد تب آلود را به اتاق عمل برد. دولت منابع بسیاری را صرف پرداخت های نقدی می کند، طیب نیا گفته است در حالی ماهانه ۳۵۰۰ میلیارد تومان و سالانه ۴۲ هزار میلیارد تومان صرف پرداخت یارانه های نقدی می شود که تنها در طول سال ۱۰ هزار میلیارد تومان صرف پروژه های عمرانی می شود و این وضعیت بسیار نامساعدی است که حتما باید اصلاح شود. دولت یا باید برای تامین یارانه ها به منابع دیگر بودجه متوسل شود که این به صلاح نیست یا باید افزایش ۳۸ درصدی قیمت حامل های انرژی را در دستور کار قرار دهد که این هم افزایش تورم را به دنبال دارد هم به گفته وزیر اقتصاد با توجه به گذشت زمان، شاید آن ۳۸ درصد هم جوابگوی کمبود منابع مالی لازم نباشد، البته دولت هم قصد افزایش قیمت ها را ندارد، اگرچه این موضوع از ناحیه مجلس به دولت تکلیف شده است.
اگرچه مجلس تا کنون بر افزایش قیمت حامل های انرژی تاکید کرده است، اما دیروز در جلسه فوق العاده کمیسیون برنامه و بودجه موضوع حذف سه دهک یارانه بگیران مطرح شد. امری که به گفته طیب نیا در دستور کار یکی از کمیته های ستاد هدفمندی یارانه ها هم قرار گرفته است. این کارگروه شیوه های شناسایی و تفکیک این دهک ها را مد نظر قرار داده است.
موضوعی که مجلس هم با آن موافق است و به گفته غلامرضا تاجگردون مورد وفاق اکثر اعضای کمیسیون برنامه و بودجه است و احتمالا در هفته جاری در صحن علنی بررسی می شود. نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه در گفت و گو با خبرگزاری مهر، در مورد پیشنهاد حذف سه دهک یارانه بگیران خاطرنشان کرد: با این اقدام هم تا حدودی کسری بودجه دولت در این حوزه برطرف می شود و هم راه برای پوشش اجتماعی بیشتر به جامعه باز می شود. وی گفت: همچنین می توانیم برای سال آینده مشخص تر در موضوع هدفمندی یارانه ها و اجرای این قانون عمل کنیم.
مکانیزم حذف این دهک ها و باید و نبایدها موضوعی است که دنیای اقتصاد در گفت و گو با چند تن از نمایندگان مجلس و اقتصاددانان آن را بررسی کرده است. چون به گفته وزیر اقتصاد مشکل عمده ای که وجود دارد این است که ما در ایران اطلاعات لازم را در خصوص درآمدهای مردم به گونه ای که بتوان دهک های درآمدی را از یکدیگر تفکیک کرد در اختیار نداریم.
احمد توکلی: بانک مرکزی شناسایی کند
۱۴۰۰ سال است که مسلمانان خمس و زکات می پردازند و با مکانیزمی که برای پرداخت آن وجود دارد دقیقا این وجوه را به کسانی می دهند که مستحق هستند و در این رابطه شناسایی فقرا بی هیچ مشکلی صورت می پذیرد. پس اگر بخواهیم می توانیم افراد مستحق را شناسایی کنیم و در کنار آن افراد با درآمد بالا را هم. دولت قبل مدعی بود که قدرت تفکیک فقرا را از اغنیا ندارد، در حالی که این حرف نه با احکام اسلام سازگار است و نه با تجربه بشری. همه کشورهایی که پرداخت مستقیم و انتقالی برای کاهش نابرابری دارند مستحقان این پرداخت را به سادگی شناسایی می کنند. نتایج مطالعه بانک جهانی درباره ۲۰ کشور نشان می دهد که در ۱۸ کشور پرداخت نقدی و غیرنقدی تنها به مستحقان و دهک های پایین جامعه انجام می گیرد و تنها ایران است که به طور سرانه و مساوی به همه مردم یارانه می دهد. در کشور ما بانک مرکزی این قدرت را دارد که گردش مالی همه را ببیند و از آن اطلاع کسب کند. دولت لیست تمامی مودیان مالیاتی را دارد، همچنین لیست تمامی کارمندان دولت و میزان دریافتی آنان و همچنین مدیرانی را که حقوق های بالا دریافت می کنند دارد، تمامی بخش خصوصی را می شناسد و در جریان میزان سرمایه های افرادی که در این بخش فعالیت دارند هست. این راهکاری است برای شناسایی افراد با درآمد بالا تا بتوان از این طریق سه دهک بالا را حذف کنیم. دولت یازدهم هم می خواهد در این زمینه فعالیت کند، هم می تواند و از عهده آن بر می آید و هم قادر است روش های نادرست را اصلاح کند. دولت می تواند صاحبان سرمایه کلان در بخش های خصوصی و همه افرادی دارای درآمد بالا را از فهرست دریافت کنندگان یارانه حذف کند. در بحث نحوه اجرای هدفمندی یارانه ها یک نقیصه بزرگ موجود است و آن این است که می خواهیم ماهی سه هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به مردم بپردازیم، اما این مبلغ را از افزایش قیمت حامل های انرژی تامین نمی کنیم. دولت قبل اسکناس چاپ کرد و به عنوان یارانه نقدی ماهانه به حساب مردم واریز کرد و فرقی هم بین فقیر و غنی قایل نشد. این عامل سبب شد که کشور آسیب ببیند و در این میان تنها فقرا بیشترین ضرر و آسیب را دیدند و می بینند. باید گفت که در حال حاضر نحوه پرداخت یارانه کاملا ناعادلانه و غیرهدفمند است و در عین حال نباید با چاپ اسکناس منابع یارانه نقدی تامین شود. برای اینکه پرداخت یارانه ها به سطوح مستحق جامعه صورت بپذیرد و اصل هم بر همین اساس استوار است، باید به حذف ۳ دهک از یارانه بگیران مبادرت کنیم و این مساله را باید در لایحه اصلاح بودجه ۹۲ که برای اجرا در ۶ ماه دوم سال صورت می گیرد در نظر بگیریم تا دولت بتواند با حذف این سه دهک بالا، به خوبی از عهده اجرای قانون هدفمندی یارانه ها برآید. بر همین اساس در بررسی لایحه اصلاح بودجه ۹۲ در کمیسیون برنامه و بودجه پیشنهادی مبنی بر تجدید نظر در پرداخت یارانه نقدی به گروه های درآمدی بالا و کسر ۳۰ درصد از یارانه بگیران یا به عبارتی ۳ دهک بالای جامعه مطرح و در حال بررسی است.
اسماعیل جلیلی: از اصل ماجرا دورشدیم
پیشنهاد حذف سه دهک بالای جامعه از دریافت یارانه نقدی، پیشنهادی است که آقای توکلی مطرح کرده اند و کمیسیون برنامه و بودجه این پیشنهاد را به دولت ارائه نمی کند چون سامانه اطلاعاتی کامل و مناسب در مورد میزان درآمد افراد نداریم و راهکارهای عملی برای تعیین این سه دهک و شناسایی آنان وجود ندارد که این امر از مشکلات عمده ما در تعیین دهک های درآمدی جامعه است. کمیسیون برنامه و بودجه تنها راهی را که می تواند به دولت پیشنهاد کند این است که قانون هدفمندی یارانه ها را با توجه به هدف آن به درستی اجرا کند، ضمن آنکه دولت هیچ پیشنهادی راجع به یارانه ها در اصلاحیه بودجه ۹۲ ارائه نداده است. هدف از هدفمندی یارانه ها این است که به سمت کاهش مصرف انرژی و اصلاح قیمت حامل ها برویم نه آنکه ماهانه به مردم یارانه نقدی بپردازیم؛ هدف این قانون پرداخت یارانه نقدی نیست. قانون در این زمینه صراحت دارد و می گوید که قیمت حامل های انرژی باید افزایش یابد نه آنکه برای کسری بودجه ای که برای پرداخت یارانه نقدی داریم، سه دهک را حذف کنیم و خود را مکلف به کارهای حاشیه ای کنیم و دائما شاخص ها را دستکاری کنیم و از اصل ماجرا دور شویم.
بایزید مردوخی: آزمون و خطایی بی هزینه
نحوه اجرای قانون هدفمندی یارانه ها و پرداخت های نقدی به اقشار مختلف همان موضوعی است که مدت ها است در جریان است و با روی کار آمدن دولت جدید، لزوم برخی از بازنگری ها در نحوه اجرا امری ضروری شده است. سوال اصلی هم در این روند این است که چند دهک از یارانه بگیران باید از این فرآیند حذف شوند و با چه مکانیزمی؟ موضوع مطرح شده کنونی حذف ۳ دهک بالای درآمدی جامعه است. کاری که شدنی است اما نیازمند آزمون و خطا است. دولت آمار و اطلاعات دقیقی از خوشه ها و دهک های مختلف جامعه در اختیار ندارد تا با اتکا به آنها به سادگی بتواند برخی از دهک های
پر درآمد را حذف کند، اما برای این کار می تواند از برخی شاخص ها کمک بگیرد. معاملات ثبت شده مسکن یا اتومبیل افراد، اسناد مربوط به فعالیت های واردات و صادرات و سوابق مالیاتی افراد می تواند از جمله این شاخص ها باشد. درست است که ما در برخی از این شاخص ها با مشکل مواجهیم، مثلا فرار مالیاتی ما بالا است و ممکن است این حذف برخی از افراد دهک های بالا را در بر نگیرد، اما موضوع این است که اگر اشتباهی هم در شناسایی سه دهک بالا رخ دهد اشتباه فاحشی نخواهد بود. یارانه ۴۵ هزار تومانی پرداختی ماهانه برای چند دهک بالای جامعه رقم معنادار و قابل توجهی نیست که در صورت حذف اشتباه برخی از افراد، اعتراض خاصی را ایجاد کند. دولت می تواند از طریق آمار و اطلاعات قبلی و با کمک برخی از آمار و اطلاعاتی که در اختیار دارد، برخی از دهک های بالا را حذف کند، بی آنکه مشکلی در این زمینه به وجود بیاید.
عباس شاکری: نقطه پایان بر اشتباهی تکراری
پرداخت یارانه نقدی به مردم در قالب قانون هدفمندی یارانه ها اولین اشتباه بود. اشتباه دوم پرداخت یارانه ای مساوی به همه اقشار جامعه بود و اشتباه سوم می تواند ادامه طرح به این شکل باشد. دولت باید برای تامین منابع پرداختی یارانه ها، برخی از دهک ها را حدف کند، اما به محض ارائه این پیشنهاد موضوع مکانیزم های حذف مطرح می شود. اگرچه این امر موضوعی فنی و در حیطه اراده دولت است، اما قطعا راه هایی برای حذف دهک های بالای جامعه وجود دارد. شاید یک راه استفاده از خوشه بندی هایی باشد که پیش از این و در ابتدای اجرای این قانون تهیه شد. تلفیق آن اطلاعات با برخی از اطلاعات خانوار که مرکزآمار در اختیار دارد می تواند مجموعه منسجمی تهیه کند تا دولت بر اساس آن چند دهک بالای جامعه را حذف کند. در کنار این موارد می توان از مواردی مانند تراکنش های مالی و گردش حساب افراد و خانوارها هم کمک گرفت. اما این امر، امری فنی است و دولت خود باید با تمرکز بر این موضوع و در کوتاه ترین زمان ممکن راه حذف دهک های بالا را بیابد. اما موضوع دیگر این است که چند دهک جامعه باید از شمول یارانه بگیران حذف شوند؟ شاید حذف سه دهک گزینه خوبی باشد اما حذف دهک های متوسط جامعه از لیست یارانه بگیران مشکلات اجتماعی را به بار خواهد آورد. تورم های پی در پی طبقه متوسط جامعه را هم فقیر کرده است، پس حذف یارانه این قشر می تواند مشکلات و بیماری های اجتماعی را به همراه داشته باشد. دولت باید در ابتدا با یک مکانیزم فوری چند دهک بالا را از لیست دریافت کنندگان یارانه حذف کند.

جلسه بی نتیجه دولت و مجلس بر سر هدفمندی یارانه ها
جلسه فوق العاده نمایندگان دولت و کمیسیون برنامه و بودجه عصر دیروز در حالی به پایان رسید که دولت و مجلس بر سر نحوه ادامه هدفمندی به توافق نرسیدند. غلامرضا تاجگردون نایب رییس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس پس از اتمام این جلسه از مخالفت دولت با پیشنهاد این کمیسیون مبنی بر حذف یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی خبر داد و به خبرگزاری مهر گفت: دولت موافق حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی نیست و حرفش این است که دولت خود روی کلیت موضوع در حال کار است و بنا دارد برای اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها پیشنهاد کاملی به مجلس ارائه دهد و از مجلس خواست تا در این زمینه صبر کند. تاجگردون خاطرنشان کرد که در نهایت در این جلسه به جمع بندی نرسیدیم و قرار شد جلسات ما ادامه پیدا کند، کمیته امور اقتصادی کمیسیون برنامه و بودجه یکشنبه با حضور مسوولان دولتی تشکیل جلسه می دهد.