مسیر آینده بازار سکه

به گزارش پارس ، پژوهشکده « دنیای اقتصاد» در گزارشی به بررسی و تحلیل وضع موجود بازار طلا و سکه پرداخته و قیمت سکه در بازار غیر رسمی ایران را برای نیمه پایانی سال جاری پیش بینی کرده است. در این گزارش ابتدا چارچوبی در مورد وضعیت بازار طلا، عوامل افزایش قیمت طلا در ایران بررسی شده است؛ سپس به روند افزایشی نرخ ارز به عنوان یکی از ساز و کارهای تعیین قیمت طلا در ایران پرداخته شده و دست آخر یک « پیش بینی» از روند آینده بازار طلا و سکه در ایران طی نیمه دوم امسال ارائه کرده است.
چرا طلا؟
در کشورهایی که بازارهای مالی خصوصا بازار سهام پیشرفته و فعال وجود ندارد، یا نهادینه نشده است و ارزش پول نیز به دلیل تورم مداوم کاهش می یابد، مردم برای جلوگیری از زیان های ناشی از تورم، دارایی های خود را به صورت واقعی (غیرمولد) پس انداز می کنند. یکی از این انواع دارایی ها که قابلیت نقدشوندگی بالایی نیز دارد، طلاست که در ایران همواره به عنوان پس اندازی مطلوب در جامعه با استقبال روبه رو بوده است. از نظر تاریخی نداشتن امنیت اجتماعی به خصوص برای زنان، نگرانی از آینده، و ارزش ذاتی و قدرت نقدشوندگی زیاد طلا باعث شده است این فلز گرانبها در ایران از دیرباز به عنوان قسمتی از پس انداز خانوارها برای روز مبادا مورد استفاده قرار گیرد. در دوره های مختلف این مساله صادق بوده است. حتی در جنگ ایران و عراق خانواده هایی که از مناطق جنگی به سایر نقاط کشور منتقل می شدند با داشتن مقداری طلا می توانستند حداقل برای مدتی تامین باشند. علاوه بر این، عواملی مانند علاقه به استفاده از طلا به عنوان زیورآلات در جامعه ایران و بالا بودن عیار آن لزوم خرید طلا برای مراسم ازدواج و بالا بودن میزان ازدواج در ایران موجب استفاده زیاد از این فلز در کشور شده است. تورم های شدید ناشی از شرایط اوایل انقلاب و جنگ تحمیلی نیز موقعیت را برای روی آوردن صاحبان پول های سرگردان به طلا فراهم آورد.
عوامل افزایش قیمت طلا
این گزارش در بررسی دلایل افزایش قیمت طلا در ایران به چند عامل کلیدی شامل افزایش نرخ ارز، افزایش بی رویه حجم نقدینگی در جامعه و افزایش عدم اطمینان ناشی از تورم، کاهش سرمایه گذاری و رکود در بازارهای دیگر و در نهایت افزایش قیمت طلای جهانی اشاره کرده است.
افزایش نرخ ارز
بنا بر این گزارش افزایش نرخ اسمی ارز در کشور در نتیجه عوامل مختلفی همچون تحریم، رکود و دیگر عوامل می تواند منجر به افزایش ارزش ذاتی طلا شده و موجبات افزایش قیمت طلا را در کشور فراهم کند.
از آنجا که نرخ ارز یک قیمت نسبی به سایر ارزها است، نوسان آن اثر بیشتری در مقایسه با مقدار قدرمطلق آن بر اقتصاد می گذارد. اگر نرخ ارز نوسانات شدیدی را ظاهر سازد موجب تغییر در قیمت کالاها، نرخ تورم و به طور کلی نوسانات مضر در اقتصاد خواهد شد. نتیجه این امر، ایجاد جو عدم اطمینان، بورس بازی و سفته بازی در بازار ارز و بازار طلا و به طور اعم در اقتصاد می شود. رواج بورس بازی در بازار ارز و طلا که متاثر از نوسانات نرخ ارز است موجب خواهد شد نقدینگی جامعه در بخش دلالی و واسطه گری هدایت شود و فعالیت های کاذب رشد و نمو یابند. البته دامنه این بورس بازی منحصر به بازار ارز نیست؛ بلکه به بازار کالاها و تولیدات هم تسری خواهد یافت. نوسانات نرخ ارز در ابتدا موجب نوسانات قیمت کالاهایی خواهد شد که منشا خارجی دارند و حتی به سایر کالاها هم سرایت خواهد کرد. در چنین وضعیتی ضد ثبات اقتصادی عمل می کند، ثباتی که لازمه رشد و توسعه اقتصادی است
افزایش عدم اطمینان ناشی از تورم
عدم نااطمینانی به حالتی گفته می شود که در آن دانش فرد یا افراد محدود است و توضیح کامل حالت یا نتیجه ای که به دست آمده یا می آید، ممکن نیست. بر این اساس، نااطمینانی در شرایطی وجود دارد که یا اتفاقات آینده مشخص و معلوم نیست یا اینکه با وجود مشخص بودن اتفاقات آینده احتمال آنها قابل پیش بینی نباشد. در چنین شرایطی تصمیم گیری های آینده پیچیده و مشکل بوده و این نااطمینانی، تصمیمات عاملان اقتصادی را متاثر می سازد. با این تعریف می توان نااطمینانی تورم را شرایطی دانست که در آن عاملان اقتصادی در تصمیمات اقتصادی خود نسبت به میزان تورم آینده نامطمئن هستند.
تاثیرات نااطمینانی تورمی و نقدینگی بر اقتصاد
افزایش بی رویه نقدینگی در کشور، اگر به سمت بخش تولیدی جامعه حرکت نکند، از جمله عوامل موثر در افزایش قیمت طلاست و می تواند منجر به تورم شود. تورم می تواند روی روند استفاده از منابع اقتصادی تاثیر منفی بگذارد. اول اینکه در دوران تورمی، قیمت کالاها و خدمات به یک اندازه افزایش نمی یابد؛ بنابراین تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی به تولید کالاها و خدماتی گرایش پیدا می کنند که قیمت آنها به نسبت بیشتری افزایش یافته و سود بیشتری عایدشان می کند. در نتیجه منابع مالی و سرمایه گذاری ها نه در بخش های مولد و مفید کشور بلکه برای مقاصد سوداگری و واسطه ای مورد استفاده قرار می گیرند و موجبات افزایش قیمت در بازار طلا و ارز را فراهم می کند. دوم اینکه تورم باعث می شود تا انگیزه برای فرار از دارایی های پولی به دیگر دارایی ها مانند طلا، املاک و ارز افزایش یابد و در نتیجه منابع مالی نتوانند به شکل رضایت بخشی جذب بازار سرمایه شده و در تولید نقش موثری داشته باشند. سوم اینکه تورم سبب کاهش ضریب اطمینان در جامعه شده؛ چرا که نوسان دائم سطح عمومی قیمت ها قدرت تصمیم گیری فعالان اقتصادی و همچنین خانوارها درباره آینده را کاهش داده و آنها را وادار می کند تا برنامه های خود را نه در بلندمدت، بلکه در کوتاه مدت تنظیم کنند.
رکود در بازارها
گزارش پژوهشکده « دنیای اقتصاد» که در هفته نامه « تجارت فردا» به چاپ رسیده تاکید دارد: کاهش امنیت سرمایه گذاری در کشور در نتیجه افزایش نااطمینانی های تورمی می تواند تولید و بازار بورس اوراق بهادار را با رکود مواجه کند و جذابیت بازار طلا را افزایش دهد. بنابراین، این طور استنباط می شود که وجود نرخ های رو به رشد تورم و همچنین بی ثباتی قیمت ها، هزینه هایی را از طریق نااطمینانی تورمی، بر اقتصاد تحمیل کرده باشد. به این معنی که بی ثباتی و نوسانات شدید قیمت ها، سبب افزایش نااطمینانی بنگاه های اقتصادی نسبت به تورم آینده و سیاست های ضد تورمی دولت شده باشد و این مساله، کاهش انگیزه های سرمایه گذاری و فعالیت های تولیدی اقتصادی را به همراه داشته باشد؛ به طوری که منابع اقتصادی، به جای واردشدن به بخش های تولیدی، جذب بخش های غیرمولد اقتصاد شود.
افزایش قیمت طلای جهانی
این گزارش یکی از مهم ترین عوامل موثر در تعیین قیمت طلای ایران را قیمت طلای جهانی عنوان و اضافه کرده که این فاکتور تاثیرگذار خود تحت تاثیر چندین عامل است.
از دیدگاه این پژوهش کاهش ارزش دلار به عنوان نخستین عامل تاثیرگذار عنوان شده و اضافه کرده است: به نظر اکثر کارشناسان مهم ترین عامل افزایش ارزش طلای جهانی، کاهش ارزش دلار است که عوامل اثرگذار دیگر نیز از این عامل تاثیر می پذیرند. هنگامی که ارزش دلار کاهش پیدا می کند، مقدار زیادی پول از بازار خرید و فروش ارز وارد بازارهای کالاهایی می شود که در بورس معامله می شوند. در چنین شرایطی، در بازار طلا نیز، پول های بسیار زیادی وارد می شود. از سویی دیگر تنزل ارزش دلار به کاهش ذخیره ارزی بانک مرکزی کشورهای مختلف منجر می شود و آنها برای جبران این مساله به دنبال افزایش ذخیره طلای خود می افتند که به رشد چرخش پول در بازار طلا و افزایش قیمت آن می انجامد؛ بنابراین هم بانک های مرکزی و هم سرمایه گذاران در جهت جلوگیری از کاهش دارایی های خود طلا را بهترین گزینه برای جایگزین کردن دلار می دانند. ضمن آنکه بیشتر خریداران بازار طلا غیر آمریکایی هستند و با کاهش ارزش دلار، قیمت طلا برای آنان ارزان تر شده و آنان به سوی خرید بیشتر طلا می روند.
در این پژوهش کاهش نرخ بهره بانکی دیگر عنوان تاثیرگذار بر افزایش نرخ جهانی طلا عنوان شده است. با کاهش نرخ بهره افراد دیگر تمایلی به سپرده گذاری سرمایه های نقدی خود از جمله دلار ندارند؛ بنابراین با کاهش تمایل به نگهداری دلار از آنجا که طلا از ویژگی ثبات ارزش حتی در شرایط جنگ، بحران و تنش های بین المللی برخوردار است، افراد تمایل به خرید آن پیدا می کنند که خود باعث افزایش قیمت طلا می شود.
این پژوهش یکی دیگر از عوامل افزاینده قیمت جهانی طلا را افزایش جهانی قیمت نفت دانسته و افزوده است: ارتباط تنگاتنگی میان نفت و طلا وجود دارد زیرا هر دو کالاهای استراتژیک هستند که با تحولات اقتصادی دچار تاثیر می شوند. از طرفی طلا و نفت هر دو کالاهایی تجدید ناپذیر هستند که در واقع عرضه شان محدود به مقدار موجودشان در طبیعت است، در مقابل طلا همچون پول دارای ویژگی ذخیره ارزش است و از نقدپذیری بالایی برخوردار است و افراد به عنوان ذخیره یا سرمایه از آن بهره می جویند. زمانی که قیمت نفت افزایش می یابد، به دلار بیشتری برای چرخاندن گردونه تجارت نفت نیاز خواهد بود. آمریکا این افزایش قیمت را با چاپ دلار تامین مالی می کند.
افزایش حجم دلار و عرضه آن در بازار بین المللی موجب کاهش ارزش و قدرت خرید دلار می شود، مجموعه عوامل مذکور سبب می شود که دولت ها به سمت دارایی هایی از جمله طلا گرایش داشته باشند، برای اینکه طلا از خاصیت حفظ ارزش برخوردار است و می توانند افراد با ذخیره آن نسبت به نگهداری دلاری که ارزشش در حال پایین آمدن است، از ریسک کمتری برخوردار باشند و نهایتا قیمت طلا افزایش یابد.
تحقیق با استفاده از دو متغیر
این گزارش سپس به تشریح روش تحقیق پژوهش در آینده نگری نرخ طلا و سکه پرداخته است. متغیرهای مورد استفاده در این تحقیق، قیمت سکه طرح جدید، نرخ دلار غیررسمی بازار آزاد، قیمت طلای جهانی، شاخص قیمت سهام و شاخص قیمت مصرف کننده برای به دست آوردن اطلاعات قیمت سکه، شاخص قیمت مصرف کننده و نرخ دلار از سالنامه های آماری بانک مرکزی ایران و آمار شاخص قیمت سهام از سایت بورس و اوراق بهادار بوده است. در این پژوهش آمار قیمت طلای جهانی نیز از سایت جهانی طلا به دست آمده است. دوره مورد استفاده از ۱۳۹۲-۱۳۸۱ به صورت ماهانه است. همچنین در این تحقیق به برآورد حباب قیمتی طلای ایران طی دوره ۱۳۹۲-۱۳۸۱ پرداخته شده است.
در این پژوهش ارزش بازاری قیمت سکه در ایران طی دوره ۱۳۹۲-۱۳۸۱ به صورت ماهانه بررسی شده است. بر اساس این پژوهش، قیمت سکه تا سال ۱۳۹۰ روند افزایشی ملایمی را طی کرده است و از سال ۱۳۹۰ به بعد افزایش قابل توجهی را از خود نشان داده است. بر اساس این پژوهش ارزش ذاتی سکه نیز همانند ارزش بازاری سکه از سال ۱۳۹۰ روند افزایشی قابل توجهی را طی کرده است.
نتایج تحقیق
بر اساس نتایج این پژوهش در شش ماهه اول سال ۱۳۹۲؛ به جز ماه فروردین، حباب مثبت وجود قیمت سکه داشته است. بیشترین حباب مثبت سکه تمام بهار آزادی در سال ۱۳۹۲، مربوط به ماه خرداد است که معادل ۹۵۹ هزار ریال است.
همچنین در سال گذشته با وجود افزایش بی سابقه قیمت سکه، در اکثر ماه های سال، حباب منفی وجود داشته است که نشانگر افزایش ارزش ذاتی سکه بیشتر از ارزش بازاری بوده است. ارزش ذاتی سکه به عواملی همچون نرخ دلار و قیمت جهانی طلا وابسته است که در این دوره ارزش ذاتی افزایش قابل توجهی داشته است، به طوری که در ماه های خرداد تا دی، سکه تمام بهار آزادی با حباب منفی مواجه بوده است و در ماه های فروردین، اردیبهشت، بهمن و اسفند ماه، حباب مثبت وجود داشته است.
بر اساس نتایج این پژوهش بیشترین حباب مثبت سال ۹۱ مربوط به ماه اردیبهشت بوده که معادل ۲۰۰ هزار ریال است و بیشترین حباب منفی سال مربوط به مهرماه معادل ۸۰۴ هزار ریال بوده است.
این گزارش اضافه می کند: در سال ۱۳۹۰، به جز در ماه مرداد، حباب مثبت وجود داشته است. بیشترین حباب مثبت مربوط به ماه بهمن با یک میلیون و ۳۹۰ هزار ریال بوده است که بیشترین حباب طی کل دوره مورد مطالعه نیز هست. ضمن اینکه در نیمه اول سال ۱۳۸۹ نیز با حباب منفی و در نیمه دوم سال ۱۳۸۹ به دلیل اجرای تحریم های بین المللی با حباب مثبت مواجه بوده ایم.
بنا بر نتایج این پژوهش در بقیه سال های مورد مطالعه به جز سال ۱۳۸۵ به صورت تصادفی، حباب مثبت و منفی وجود داشته است و عموما حباب منفی وجود داشته است.
پیش بینی قیمت سکه
پژوهشکده « دنیای اقتصاد» بر اساس نتایج به دست آمده در این تحقیق پیش بینی کرده که در ماه پایانی سال ۱۳۹۲، قیمت سکه به کانال ۱۲ میلیون ریال برسد. هر چند این نرخ با نرخ های واقعی کنونی فاصله دارد، اما نکته آنجا است که این رقم با صرف نظر کردن از اطلاعات قیمتی پنج ماه گذشته در کانال ۱۵ میلیون ریال بود و این به معنای کاهش قابل مشاهده در پیش بینی مدل است.
این گزارش اضافه می کند: به دلیل کاهش تنش های سیاسی در خاورمیانه نسبت به دوره های قبل، تورم مهار شده جهانی، کاهش نرخ بیکاری و امید بیشتر به آینده و بهبود رشد اقتصادی جهانی، موجب شده است که قیمت طلای جهانی روند باثباتی را طی کند و در داخل نیز رشد فزاینده را نداشته باشد. پیش بینی کنونی بر اساس روند گذشته است و عوامل سیاسی به دلیل آنکه قابل اندازه گیری نیست وارد فرمول نشده است. داده های گزارش تا مردادماه را در برمی گیرد با توجه به احتمال کاهش تورم در ماه های بعدی امکان تعدیل قیمت در کانال ۱۲ میلیون ریال وجود دارد. نتایج این گزارش بر اساس اطلاعات فعلی استخراج شده است و انتظار می رود در نیمه دوم سال حباب سکه به طور مشهودی کاهش یابد.
روند آینده نرخ جهانی
بر اساس این گزارش در ماه ژوئیه (تیرماه امسال) در مقایسه با ژوئیه سال قبل، تورم در سطح ۶/۱ درصد در اروپا قرار گرفت. طبق گزارش سازمان ملی آمار انگلستان برای نهمین ماه متوالی از تعداد جویندگان کار کاسته شد. این امر رشد شاخص بیکاری را به ۳/۴ درصد رساند که کمترین سطح از فوریه ۲۰۰۴ تاکنون بوده است. تحلیلگران انتظار ندارند نرخ بیکاری تا اواسط سال ۲۰۱۶ به زیر ۷ درصد برسد. اقتصاد منطقه یورو از فصل سوم سال ۲۰۱۱ در رکود فرو رفته بوده، اما بالاخره در فصل دوم سال جاری توانست با ثبت رشد ۳/۰ درصدی نسبت به فصل نخست از رکود خارج شود. در فصل دوم آلمان و فرانسه نیز به عنوان بزرگ ترین اقتصادهای منطقه رشد بهتر از انتظاری را به ثبت رساندند. در آلمان رشد اقتصادی فصلی و سالانه فصل دوم سال جاری به ترتیب به سطوح ۷/۰ و ۹/۰ درصد رسید. عملکرد بخش صنعت در این کشور در ماه پایانی فصل سوم ۲۰۱۳ به نحوی بود که توانست به بهبود رشد اقتصادی منطقه یورو کمک کند. از طرف دیگر تقاضای زیاد در چین (به عنوان بزرگ ترین مصرف کننده طلا در جهان) برای جواهرات منجر به افزایش قیمت طلا در سال جاری شده است، و همچنان نگرانی در مورد قطع تولید نفت لیبی و کاهش تولید نفت عراق عمده دلیل افزایش دهنده قیمت نفت خام است. همچنین با توجه به ادامه ناآرامی ها در مصر روند صعودی قیمت نفت ادامه دارد. افزایش قیمت نفت جهانی یکی از عوامل موثر در افزایش قیمت طلای جهانی است. به طور کلی می توان گفت با بهبود وضعیت اقتصادی و امید بیشتر به آینده و از طرف دیگر نوسانات رو به بالای قیمت نفت می توان رشد بسیار آرام و باثبات و کاهشی را برای قیمت طلا در نیم سال آینده پیش بینی کرد.
عوامل موثر بر قیمت طلا در ایران
بر اساس این گزارش عوامل موثر بر قیمت طلای ایران علاوه بر قیمت طلای جهانی، نرخ ارز، تورم و قیمت سهام نیز هست. ضریب متغیر نرخ ارز مثبت و معادل ۸۷/۰ بوده و معنی دار است که نشان دهنده تاثیر مثبت نرخ ارز بر قیمت سکه است. ضریب این متغیر بیشتر از سایر متغیرهای مدل است که به تاثیر بیشتر و همبستگی بالای نرخ دلار و قیمت سکه در کشور اشاره دارد. ضریب قیمت طلای جهانی نیز مثبت و معادل ۸۶/۰ و به شدت معنی دار است. این متغیر نیز همانند نرخ ارز یکی از مهم ترین متغیرها در اثرگذاری بر قیمت سکه در ایران است و همبستگی مثبت و بسیار بالایی را با قیمت سکه دارد. ضریب شاخص قیمت مصرف کننده (شاخص تورم) مثبت با ضریب ۱۷/۰ و معنی دار است. به عبارت دیگر افزایش تورم کشور به عنوان یکی از عوامل، قیمت سکه را تحت تاثیر قرار می دهد، البته ضریب این متغیر کمتر از نرخ ارز و قیمت طلای جهانی است و نشانگر تاثیر کمتر نسبت به دو متغیر قبلی است. ضریب شاخص قیمت سهام هم مثبت و اما بسیار کوچک معادل ۰۶/۰ و معنی دار است. این متغیر کمترین تاثیر را بر بازار طلای ایران نسبت به متغیرهای دیگر داشته است.